Bewaken van de convergentie in de Europese Unie

De uiteenlopende prestaties van de verschillende lidstaten en de toenemende ongelijkheden binnen de lidstaten zijn om diverse redenen punten van gemeenschappelijke zorg. In de eerste plaats omdat dit in tegenspraak is met de verwachting dat toenemende Europese integratie zal resulteren in meer samenhang op nationaal en pan-Europees niveau. In de tweede plaats omdat dit een gevoel van sociale onrechtvaardigheid en ongelijkheid onder burgers zou kunnen creëren, waardoor anti-Europese gevoelens worden versterkt en het Europese project wordt ondermijnd.

Om de juiste initiatieven te nemen en te bepalen in hoeverre deze initiatieven bijdragen aan de realisatie van de doelstelling van opwaartse convergentie, moeten beleidsmakers de beschikking hebben over gegevens inzake de uiteenlopende trends en ontwikkelingen binnen en tussen de lidstaten. Het is belangrijk om dergelijke trends te signaleren en te bepalen of deze al dan niet een teken zijn van verslechterende levens- en arbeidsomstandigheden. Ook is het van belang vast te stellen of de afstand tussen groepen lidstaten of regio's toeneemt en of sommige groepen zich in een andere richting bewegen. 

Opwaartse economische en sociale convergentie wordt gezien als een gemeenschappelijke doelstelling van de Economische en Monetaire Unie en de Europese Unie in haar geheel. Om de sociale dimensie centraal te stellen in haar beleid, heeft de Commissie in november 2017 officieel de Europese pijler van sociale rechten afgekondigd. Deze pijler is een van de huidige beleidsprioriteiten van de Commissie en dient “als kompas [...] voor een hernieuwde convergentie binnen Europa”.

• Europese Commissie: De sociale dimensie van de Economische en Monetaire Unie: Op weg naar convergentie en veerkracht
• Europese Commissie: Europese pijler van sociale rechten

Het werk van Eurofound

Eurofound richt zich op convergentie van de resultaten en prestaties van de lidstaten en regio's, en volgt de convergentie tussen de lidstaten op de volgende onderzoeksterreinen: sociaal-economische factoren, werkgelegenheid en arbeids- en levensomstandigheden. Op sociaal-economisch terrein wordt onder meer onderzoek gedaan naar reële convergentie, dat wil zeggen het BBP per hoofd van de bevolking en andere macro-economische variabelen, en naar de toegang tot een breed dienstenpakket en sociale bescherming.

De analyse van convergentie op het gebied van werkgelegenheid geschiedt voornamelijk op basis van de historische ontwikkeling van de arbeidsparticipatie. Daarbij wordt uitgegaan van Eurostat-gegevens.

Het onderzoek naar convergentie op het gebied van arbeidsomstandigheden is toegespitst op het begrip baankwaliteit. Deze wordt gemeten aan de hand van de Europese Enquête naar de arbeidsomstandigheden en andere statistische bronnen.

Bij het onderzoek naar de levensomstandigheden wordt gebruikgemaakt van objectieve en subjectieve indicatoren, zoals gegevens uit de Europese Enquête naar de kwaliteit van het bestaan, en wordt onder meer onderzoek gedaan naar de kwaliteit van de samenleving, de levensomstandigheden en het algemeen welzijn.

Bij de analyse van convergentie wordt ook rekening gehouden met diverse tijdsbestekken, variërend van korte- tot langetermijntrends. Wanneer dit relevant en haalbaar is, wordt de analyse onderverdeeld naar geslacht en leeftijdsgroep om verschillende trends onder de bevolking in kaart te brengen.

Het onderzoek verloopt volgens drie hoofdlijnen. Eerst worden op bovengenoemde onderzoeksgebieden de meest recente convergerende en divergerende trends en prestaties in de lidstaten onderzocht. Vervolgens richt het onderzoek zich middels een overkoepelende aanpak op het achterhalen van de oorzaken van deze trends. Dit omvat onder meer een analyse van institutionele kenmerken en macro- en microkenmerken. Tot slot levert het onderzoek gegevens ter stimulering van het debat over initiatieven en mogelijkheden om de economische en sociale convergentie op Europees niveau te bevorderen.

Op basis van de ervaringen van andere internationale organisaties onderzoekt Eurofound momenteel of het mogelijk is indicatoren te combineren en samenvattende cijfers te produceren. Bij de analyses zullen op basis van eerder werk eventueel landen en regio's worden gebundeld om beter inzicht te krijgen in de onderlinge verschillen.