Φορείς και ιδρύματα στο Βέλγιο

Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση είναι υπεύθυνη για το εργατικό δίκαιο και την κοινωνική ασφάλιση. Η Ομοσπονδιακή Δημόσια Υπηρεσία του Βελγίου (FPS) Απασχόλησης, Εργασίας και Κοινωνικού Διαλόγου είναι αρμόδια για τις ομοσπονδιακές διοικητικές υπηρεσίες για την αγορά εργασίας και τον κοινωνικό διάλογο, όπως η ρύθμιση της αγοράς εργασίας. Η επιθεώρηση εργασίας αποτελεί μέρος αυτής της ομοσπονδιακής δημόσιας υπηρεσίας και εποπτεύει την εφαρμογή του κοινωνικού δικαίου και της κοινωνικής πρόνοιας στην εργασία. Τα επιδόματα, όπως τα επιδόματα ανεργίας ή τα επιδόματα διακοπής της σταδιοδρομίας, υπάγονται στην αρμοδιότητα της Εθνικής Υπηρεσίας Απασχόλησης.

Μετά την έκτη κρατική μεταρρύθμιση (2011–2012), οι αρμοδιότητες για την επαγγελματική κατάρτιση, τις πολιτικές για την αγορά εργασίας για τις ομάδες-στόχους και την πλειονότητα των μέτρων ενεργοποίησης θέσεων εργασίας για τους ανέργους μεταφέρθηκαν στις βελγικές περιφέρειες. Οι αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες είναι η Φλαμανδική Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης (Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding, VDAB) για την περιφέρεια της Φλάνδρας, το Περιφερειακό Γραφείο Επαγγελματικής Κατάρτισης και Απασχόλησης (Office communautaire et régional de la formation professionnelle et de l'emploi, FOREM) για την περιφέρεια της Βαλλονίας και η Actiris για την περιφέρεια των Βρυξελλών.

Τα εργατοδικεία είναι τα κύρια θεσμικά όργανα που διασφαλίζουν την επιβολή των δικαιωμάτων των εργαζομένων. Ωστόσο, ανάλογα με το είδος της διαφοράς, η διαμεσολάβηση μπορεί να πραγματοποιηθεί εντός μιας εταιρείας.

Το κύριο όργανο παρακολούθησης και προώθησης της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία είναι το Ανώτατο Συμβούλιο Πρόληψης και Προστασίας στην Εργασία (Conseil supérieur pour la prevention et la protection au travail/Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het Werk).

• FPS Απασχόληση, Εργασία και Κοινωνικός Διάλογος, Conseil supérieur pour la prévention et la protection au travail

Ο νόμος περί συλλογικών συμβάσεων του 1968 (όπως τροποποιήθηκε από τον νόμο της 30ής Δεκεμβρίου 2009) καθορίζει τα κριτήρια αντιπροσωπευτικότητας. Για να είναι αντιπροσωπευτική, μια συνδικαλιστική οργάνωση ή μια εργοδοτική οργάνωση πρέπει να έχει τουλάχιστον 125.000 μέλη, να είναι διεπαγγελματική οργάνωση (ή να αποτελεί μέρος διεπαγγελματικής οργάνωσης) εργαζομένων ή εργοδοτών και να αντιπροσωπεύει την απόλυτη πλειοψηφία των τομέων και δραστηριοτήτων του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα.

Τα κριτήρια αυτά καθορίζουν την εξωτερική αντιπροσωπευτικότητα των συνδικαλιστικών οργανώσεων. Όταν μια συνδικαλιστική οργάνωση πληροί αυτά τα κριτήρια, μπορεί να συνάπτει συλλογικές συμβάσεις, να υποβάλλει αίτηση εκπροσώπησης σε μεικτή επιτροπή και να εκπροσωπείται στο Κεντρικό Οικονομικό Συμβούλιο και στο Εθνικό Συμβούλιο Εργασίας.

Επί του παρόντος, τρία συνδικάτα και οι ομοσπονδίες μέλη τους έχουν αντιπροσωπευτικό καθεστώς: η Γενική Ομοσπονδία Εργασίας του Βελγίου (Fédération Générale du Travail de Belgique/Algemeen Belgisch Vakverbond, FGTB/ABVV), η Συνομοσπονδία Χριστιανικών Συνδικάτων (Confédération des Syndicats Chrétiens/Algemeen Christelijk Vakverbond, CSC/ACV) και η Ομοσπονδία Φιλελεύθερων Συνδικάτων του Βελγίου (Centrale Générale des Syndicats Libéraux de Belgique/Algemene Centrale der Liberale Vakbonden van België, CGSLB/ACLVB).

Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την αντιπροσωπευτικότητα των κύριων οργανώσεων των κοινωνικών εταίρων διατίθενται στη μελέτη αντιπροσωπευτικότητας του Eurofound σχετικά με τους διακλαδικούς κοινωνικούς εταίρους ή στις τομεακές μελέτες αντιπροσωπευτικότητας του Eurofound.

Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, οι οργανώσεις εργοδοτών και οι δημόσιοι οργανισμοί διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη διακυβέρνηση των εργασιακών σχέσεων, των συνθηκών εργασίας και των δομών εργασιακών σχέσεων. Αποτελούν αλληλένδετα μέρη σε ένα πολυεπίπεδο σύστημα διακυβέρνησης που περιλαμβάνει ευρωπαϊκό, εθνικό, τομεακό, περιφερειακό (επαρχιακό ή τοπικό) και εταιρικό επίπεδο. Η παρούσα ενότητα εξετάζει τους κύριους παράγοντες και θεσμικά όργανα και τον ρόλο τους στο Βέλγιο.

Σχετικά με τη συνδικαλιστική εκπροσώπηση

Όλοι οι βέλγοι πολίτες έχουν το δικαίωμα να είναι μέλη συνδικαλιστικής οργάνωσης ανεξάρτητα από το επαγγελματικό τους καθεστώς (υπάλληλοι, εργάτες, υπάλληλοι, δημόσιοι υπάλληλοι, άνεργοι, συνταξιούχοι). Τα βελγικά συνδικάτα καλύπτουν όλους τους εργαζόμενους (και όχι μόνο) μέσω πολλών κλάδων οργανωμένων ανά τομέα, επάγγελμα ή επαγγελματικό καθεστώς.

Το Βέλγιο έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά συνδικαλιστικής πυκνότητας στην Ευρώπη, συγκρίσιμο με τα ποσοστά στις σκανδιναβικές χώρες. Μεταξύ 2010 και 2019, το ποσοστό αυτό παρέμεινε αρκετά σταθερό (μεταξύ 50 % και 56 %).

Συμμετοχή σε συνδικαλιστικές οργανώσεις και πυκνότητα, 2010–2019

Σημειώσεις: * Ποσοστό εργαζομένων που είναι μέλη συνδικαλιστικής οργάνωσης. ** Η συμμετοχή των εργαζομένων σε συνδικαλιστική οργάνωση προκύπτει από το σύνολο των μελών της συνδικαλιστικής οργάνωσης και προσαρμόζεται, εάν είναι απαραίτητο, για τα μέλη συνδικαλιστικών οργανώσεων εκτός του ενεργού, εξαρτώμενου και απασχολούμενου εργατικού δυναμικού (δηλαδή συνταξιούχοι, αυτοαπασχολούμενοι, φοιτητές, άνεργοι).
: Δεδομένα του ίδιου του συγγραφέα.: Author’s own data.

Κύριες συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες και ομοσπονδίες

Οι τρεις κύριες συνδικαλιστικές οργανώσεις είναι οι CSC/ACV (1,5 εκατομμύρια μέλη), FGTB/ABVV (1,5 εκατομμύρια μέλη) και CGSLB/ACLVB (295.000 μέλη).

Κύριες συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες και ομοσπονδίες

Σημείωση: Τα δεδομένα συμμετοχής περιλαμβάνουν τη δωρεάν συμμετοχή των φοιτητών στο σωματείο.
: Στοιχεία του ίδιου του συντάκτη που αναφέρθηκαν από συνδικαλιστικές οργανώσεις.: Author’s own data reported by trade unions.

Η κατάσταση δεν έχει αλλάξει ριζικά τα τελευταία χρόνια: δεν υπήρξαν νέα συνδικάτα ή συγχωνεύσεις και η ισορροπία δυνάμεων δεν έχει αλλάξει. Ωστόσο, μετά τις κοινωνικές εκλογές του 2012 που διοργανώθηκαν για τη μέτρηση της αντιπροσωπευτικότητας των συνδικαλιστικών οργανώσεων, η CGSLB/ACLVB έφτασε για πρώτη φορά το όριο του 10%.

Σχετικά με την εκπροσώπηση των εργοδοτών

Όλες οι εταιρείες που είναι εγκατεστημένες στο Βέλγιο και οι αυτοαπασχολούμενοι έχουν το δικαίωμα να ενταχθούν σε οργάνωση εργοδοτών. Όπως και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις, οι οργανώσεις εργοδοτών έχουν εθνικούς και/ή τομεακούς κλάδους. Οι εταιρείες ή/και οι αυτοαπασχολούμενοι είναι ελεύθεροι να ενταχθούν σε έναν (ή περισσότερους) από αυτούς τους κλάδους. Σύμφωνα με την κύρια εθνική οργάνωση εργοδοτών στο Βέλγιο, τη Βελγική Ομοσπονδία Εργοδοτών (Fédération des Entreprises de Belgique/Verbond van Belgische Ondernemingen, FEB/VBO), οι οργανώσεις εργοδοτών αντιπροσωπεύουν το 75% όλων των βελγικών εταιρειών. Ωστόσο, δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία σχετικά με την πυκνότητα όλων των οργανώσεων εργοδοτών.

Οι οργανώσεις εργοδοτών που συμμετέχουν στις συλλογικές διαπραγματεύσεις τόσο σε εθνικό όσο και σε τομεακό επίπεδο διαπραγματεύονται σε επίπεδο χώρας ή τομέα. Κατά συνέπεια, όλες οι επιχειρήσεις της χώρας ή του κλάδου καλύπτονται από τη συλλογική σύμβαση ανεξάρτητα από την υπαγωγή τους σε εργοδοτική οργάνωση.

Συμμετοχή σε οργανώσεις εργοδοτών και πυκνότητα, 2012–2019

Σημείωση****ιθ:* Ποσοστό εργαζομένων που εργάζονται σε εγκατάσταση που είναι μέλος οποιασδήποτε εργοδοτικής οργάνωσης που συμμετέχει σε συλλογικές διαπραγματεύσεις. μ.δ., μη διαθέσιμο.
: Δεδομένα του ίδιου του συγγραφέα.: Author’s own data.

Κύριες οργανώσεις εργοδοτών

Η FEB/VBO είναι η κύρια εθνική οργάνωση εργοδοτών στο Βέλγιο. Εκπροσωπεί 50 κλαδικές ομοσπονδίες εργοδοτών. Συνολικά, αντιπροσωπεύει 50.000 εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων 25.000 μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων.

Άλλες εργοδοτικές οργανώσεις είναι η Ομοσπονδία Βέλγων Αγροτών (Fédération des Agriculteurs Belges/Belgische Boerenbond), η Συνομοσπονδία Επιχειρήσεων Κοινωνικού Κέρδους, η Φλαμανδική Ένωση Αυτοαπασχολούμενων Επιχειρηματιών (Unie van Zelfstandige Ondernemers, UNIZO) και η γαλλόφωνη Ένωση των Μεσαίων Τάξεων (Union des Classes Moyennes, UCM).

Σε περιφερειακό επίπεδο, οι σημαντικότερες οργανώσεις εργοδοτών είναι η Voka, η UWE και η Brussels Enterprises Commerce and Industry, εκτός από την UNIZO και την UCM. Οι μη κερδοσκοπικοί τομείς εκπροσωπούνται από την Ένωση Επιχειρήσεων Κοινωνικού Κέρδους (Vereniging voor social profit ondernemingen), την Unipso και τη Συνομοσπονδία Επιχειρήσεων Κοινωνικού Κέρδους των Βρυξελλών (Brusselse Confederatie van Social-Profit Ondernemingen).

Κύριες οργανώσεις εργοδοτών και συνομοσπονδίες

Πηγή: Στοιχεία του ίδιου του συγγραφέα

Κάθε δύο χρόνια, οι τρεις κύριες συνδικαλιστικές οργανώσεις και οι εκπρόσωποι των εργοδοτών διαπραγματεύονται μια διεπαγγελματική συμφωνία που καθορίζει μέτρα σχετικά με τον οικονομικό και κοινωνικό τομέα για τα επόμενα δύο χρόνια. Εάν δεν μπορεί να επιτευχθεί συμφωνία, η κυβέρνηση πρέπει να παρέμβει. Δύο εθνικά διμερή συμβούλια, το Κεντρικό Οικονομικό Συμβούλιο και το Εθνικό Συμβούλιο Εργασίας, γνωμοδοτούν από την κυβέρνηση για οικονομικά και κοινωνικά θέματα που αφορούν το εργατικό δίκαιο, τις εργασιακές σχέσεις και την κοινωνική ασφάλιση. Επιπλέον, οι κοινωνικοί εταίροι έχουν το δικαίωμα να συνάπτουν διατομεακές συμφωνίες στο πλαίσιο του Εθνικού Συμβουλίου Εργασίας. Σε καθεμία από τις τρεις βελγικές περιφέρειες, υπάρχει ένα ισοδύναμο συμβούλιο: το Κοινωνικό Οικονομικό Συμβούλιο της Φλάνδρας (Sociaal Economische Raad van Vlaanderen, SERV), το Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο της Wallonia_ (Conseil économique et social de Wallonie_, CESW) και το Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο της Region_ της πρωτεύουσας των Βρυξελλών (Conseil économique et social de la région de Bruxelles capitale/Economische and Sociale Raad voor het Brussels Hoofstedelijk Gewest)._A εθνική τριμερής Το Ανώτατο Συμβούλιο για την Πρόληψη και την Προστασία στην Εργασία δημιουργήθηκε για να συμβουλεύει την κυβέρνηση σχετικά με την ευημερία των εργαζομένων στο χώρο εργασίας.

Κύρια τριμερή και διμερή όργανα

Πηγή: Δεδομένα του ίδιου του συγγραφέα.

Ένα συμβούλιο επιχείρησης (Conseil d'entreprise/Ondernemingsraad, CE/OR) συγκροτείται μόλις συμπληρωθεί το όριο των 100 εργαζομένων σε μια επιχείρηση. Αποτελείται από εκπροσώπους των εργαζομένων που εκλέγονται μέσω κοινωνικών εκλογών και από εκπροσώπους των εργοδοτών. Πρέπει να καλείται τουλάχιστον μία φορά το μήνα από τον εργοδότη στις εγκαταστάσεις της εταιρείας. Τα μέλη της CE/OR ενημερώνονται από τον εργοδότη για την οικονομική κατάσταση της εταιρείας, την παραγωγικότητά της, τις μελλοντικές εξελίξεις στην απασχόληση και τους στόχους της. Στο πλαίσιο της CE/OR, ο εργοδότης πρέπει να παρέχει πληροφορίες σχετικά με ουσιαστικές προγραμματισμένες τροποποιήσεις στην οργάνωση του προσωπικού, όπως αναδιάρθρωση, κλείσιμο εργοταξίου, συγχώνευση ή καθιέρωση νυχτερινής βάρδιας, καθώς και σχετικά με μέτρα κατάρτισης.

Η επιτροπή πρόληψης και προστασίας του χώρου εργασίας (Comité pour la prévention et protection au travail/Comité voor preventie en bescherming op het werk) αποτελείται από εκπροσώπους των εργαζομένων που εκλέγονται μέσω κοινωνικών εκλογών, συμβούλους πρόληψης και μέλη της διοίκησης της επιχείρησης που είναι υπεύθυνα για την υγεία και την ασφάλεια. Η επιτροπή επιβλέπει κάθε θέμα που αφορά την υγεία των εργαζομένων, το εργασιακό περιβάλλον και τις συνθήκες εργασίας.

Μια συνδικαλιστική αντιπροσωπεία (délégation syndicale/vakbondsafvaardiging) έχει το δικαίωμα να παρίσταται σε κάθε επιχείρηση που έχει τον ελάχιστο αριθμό εργαζομένων που καθορίζεται από τη σχετική κλαδική συλλογική σύμβαση. Τα μέλη της αντιπροσωπείας διορίζονται από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις τους ή εκλέγονται από το προσωπικό. Μια συνδικαλιστική αντιπροσωπεία, σε αντίθεση με τα δύο άλλα όργανα, εκπροσωπεί μόνο τους συνδικαλισμένους εργαζόμενους της εταιρείας και όχι το σύνολο του προσωπικού. Μπορεί να διαπραγματευτεί συλλογικές συμβάσεις στην εταιρεία και να παρέμβει σε οποιαδήποτε σύγκρουση μπορεί να έχει το προσωπικό με τον εργοδότη. Επιπλέον, η συνδικαλιστική αντιπροσωπεία έχει το δικαίωμα να ενημερώνεται για τυχόν αλλαγές στις συνθήκες εργασίας. Όταν δεν υπάρχει ούτε CE/OR ούτε επιτροπή πρόληψης και προστασίας του χώρου εργασίας στην εταιρεία, η συνδικαλιστική αντιπροσωπεία είναι σε θέση να εκπληρώσει το ρόλο αυτών των δύο φορέων.

Κανονισμός, σύνθεση και αρμοδιότητες των αντιπροσωπευτικών οργάνων

Πηγή: Δεδομένα του ίδιου του συγγραφέα.