Ιστορικό για τη Βουλγαρία

Μεταξύ 2012 και 2022, η Βουλγαρία παρουσίασε ισχυρή αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος κατά 42,49%, πολύ πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ που είναι 15,29%. Από το 2012 έως το 2022, η ανεργία στο Βέλγιο μειώθηκε κατά 9 ποσοστιαίες μονάδες και παρέμεινε κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ του 6,2 % το 2022. Αν και μειούμενη, η ανεργία των νέων (ανεργία μεταξύ των ατόμων έως 25 ετών) ανήλθε σε 10,7% το 2022 και εξακολουθούσε να είναι υψηλότερη από το συνολικό ποσοστό ανεργίας του 4,3%. Τα ποσοστά απασχόλησης αυξήθηκαν τα 10 εξεταζόμενα χρόνια, από 67% το 2012 σε 73,6% το 2022. Η απασχόληση των ατόμων ηλικίας 15-24 ετών μειώθηκε κατά 7,4 ποσοστιαίες μονάδες μεταξύ 2012 και 2022.

Οι κύριες προκλήσεις που αντιμετώπισε η βουλγαρική οικονομία και αγορά εργασίας μεταξύ 2012 και 2022 περιελάμβαναν τη διαχείριση της πανδημίας και του πληθωρισμού και τη μείωση των ανισοτήτων. Μέχρι τα μέσα του 2021, το επιχειρηματικό κλίμα βελτιωνόταν ως αποτέλεσμα της κυβερνητικής πολιτικής και των μέτρων που εφαρμόστηκαν για τον περιορισμό των επιπτώσεων του COVID-19. Ωστόσο, τον Ιούνιο-Δεκέμβριο του 2021 η βουλγαρική οικονομία αντιμετώπισε σημαντική αύξηση των τιμών της ενέργειας και ένα ακόμη κύμα COVID-19. Η κλιμάκωση του πολέμου στην Ουκρανία αύξησε την πιθανότητα στασιμοπληθωρισμού, καθώς οι υψηλότερες τιμές ενέργειας κατέστησαν την παραγωγή ακριβότερη και μη ανταγωνιστική, ενώ οι εξωτερικές αγορές συρρικνώθηκαν. Για δεύτερη συνεχή χρονιά, το 2021 η Βουλγαρία κατέγραψε μείωση του αριθμού των απασχολουμένων και αύξηση της ανεργίας (Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών, Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών, 2022).

Ο Εργατικός Κώδικας (Кодекс на труда) ρυθμίζει τις εργασιακές σχέσεις μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών, τις εργασιακές σχέσεις, τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και τον έλεγχο της συμμόρφωσης με τους εργατικούς κανονισμούς.

Το 2022 οι τροποποιήσεις του εργατικού κώδικα (που εφαρμόστηκαν με τον νόμο αριθ. 217 της 5ης Αυγούστου 2022 για την τροποποίηση και συμπλήρωση του εργατικού κώδικα) αποσκοπούσαν στην προώθηση της ασφάλειας και της προβλεψιμότητας των σχέσεων εργασίας και στη βελτίωση των δυνατοτήτων συνδυασμού επαγγελματικών και οικογενειακών υποχρεώσεων, κατ' εφαρμογή της οδηγίας (ΕΕ) 2019/1152 για διαφανείς και προβλέψιμους όρους εργασίας στην ΕΕ και της οδηγίας (ΕΕ) 2019/1158 σχετικά με την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής για τους γονείς και τους φροντιστές (KPMG Bulgaria, 2022).

Η εκπροσώπηση των εργαζομένων και οι συλλογικές διαπραγματεύσεις, καθώς και τα κριτήρια για την εθνική εκπροσώπηση των κοινωνικών εταίρων, ρυθμίζονται από τον εργατικό κώδικα. Ο νόμος για την επίλυση συλλογικών εργατικών διαφορών (CLD) ασχολείται με την επίλυση διαφορών μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών σε θέματα που σχετίζονται με την εργασία και την κοινωνική ασφάλιση και το βιοτικό επίπεδο. Οι ισχύοντες όροι για την καθιέρωση της εκπροσώπησης των εργοδοτών και των εργαζομένων μέσω οργανώσεων καθορίζονται σε διάταγμα (διάταγμα του Υπουργικού Συμβουλίου αριθ. 152 της 11ης Ιουλίου 2003).

Η Γενική Επιθεώρηση Εργασίας ελέγχει συνολικά τη συμμόρφωση με την εργατική νομοθεσία σε όλους τους οικονομικούς τομείς. Η επιθεώρηση υπάγεται στο Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Πολιτικής. Η λειτουργία του εθνικού συστήματος επιθεώρησης εργασίας καθορίζεται από τον νόμο περί επιθεώρησης εργασίας (2009).

Το σύστημα εργασιακών σχέσεων της Βουλγαρίας είναι αποκεντρωμένο και λειτουργεί μέσω διαφόρων τριμερών δομών εθνικού και τομεακού κοινωνικού διαλόγου και συλλογικών διαπραγματεύσεων σε τομεακό, βιομηχανικό, εταιρικό και εδαφικό επίπεδο (συμβούλια κοινωνικής συνεργασίας στους δήμους). Η εθνική τριμερής συνεργασία πραγματοποιείται στο πλαίσιο του Εθνικού Τριμερούς Συμβουλίου Συνεργασίας (NTCC) από το 1993 και του Οικονομικού και Κοινωνικού Συμβουλίου από το 2001, καθώς και μέσω διαφόρων τριμερών διοικητικών και εποπτικών οργάνων στο πλαίσιο της διοίκησης απασχόλησης και κοινωνικής ασφάλισης. Η τριμερής βιομηχανική συνεργασία οργανώνεται επίσης μέσω (υπο)βιομηχανικών συμβουλίων υπό την αιγίδα των αντίστοιχων υπουργείων (σε περίπου 50 συμβούλια). Παρόλο που η πυκνότητα των συνδικαλιστικών οργανώσεων και ο αντίκτυπος των συλλογικών διαπραγματεύσεων έχουν μειωθεί από τη δεκαετία του 1990, η κάλυψη των συλλογικών διαπραγματεύσεων εξακολουθεί να είναι σημαντική σε αρκετούς κλάδους και εταιρείες (Kirov, 2019). Τον Ιούνιο του 2020 υπεγράφη εθνική τριμερής συμφωνία, μόλις η τέταρτη του είδους της στα 30 έτη μετάβασης. Καλύπτει μέτρα σε πέντε τομείς: το επιχειρηματικό περιβάλλον και την οικονομία· ενέργεια; την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία· δημογραφία, εκπαίδευση, αγορά εργασίας και μετανάστευση εργατικού δυναμικού· και τις πολιτικές κοινωνικής προστασίας (Dimitrov, 2021).

Από το 2011, ο κοινωνικός διάλογος και οι εργασιακές σχέσεις στη Βουλγαρία λειτουργούν σε ένα σύνθετο πολιτικό και οικονομικό κλίμα και συνεχίζονται παρά την περιφρόνηση της κυβέρνησης για τον τριμερή χαρακτήρα στη λήψη αποφάσεων εθνικής σημασίας. Για παράδειγμα, υπήρξαν εντάσεις μεταξύ εργοδοτών, συνδικαλιστικών οργανώσεων και δημόσιων φορέων σχετικά με τη λειτουργία του NTCC σε σχέση με τις νομοθετικές αλλαγές που σχετίζονται με την εργασία, τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος, τις αυξήσεις των κατώτατων νόμιμων μισθών και το σχέδιο ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Βουλγαρίας.

Την περίοδο 2020-2021, οι κοινωνικοί εταίροι δραστηριοποιήθηκαν στη στήριξη μέτρων και κοινωνικού διαλόγου σχετικά με τη νόσο COVID-19 και την προσφυγική κρίση λόγω του πολέμου στην Ουκρανία.

Για την αντιμετώπιση των πολλαπλών προκλήσεων που θέτει η πανδημία (Dimitrov, 2021), η Συνομοσπονδία Ανεξάρτητων Συνδικάτων της Βουλγαρίας (CITUB) και οι τρεις οργανώσεις εργοδοτών –η Συνομοσπονδία Εργοδοτών και Βιομηχάνων στη Βουλγαρία (CEIBG), η Βουλγαρική Βιομηχανική Ένωση (BIA) και η Βουλγαρική Ένωση Βιομηχανικών Κεφαλαίων (BICA)– ξεκίνησαν την υπογραφή διμερών μνημονίων κοινωνικών εταίρων για την πρόληψη της νόσου COVID-19, διατήρηση των θέσεων εργασίας και προσαρμογή των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού στον ψηφιοποιημένο κόσμο της εργασίας. Οι εμπλεκόμενες βιομηχανίες/τομείς είναι η χημική βιομηχανία, τα ορυχεία, η μεταλλουργία, η μηχανολογία και η ηλεκτρική βιομηχανία, η ενέργεια, η ύδρευση και αποχέτευση, οι κατασκευές, η κλωστοϋφαντουργία και η ένδυση, η βιομηχανία τροφίμων, η ζυθοποιία, η γεωργία και ο πολιτισμός.

Κατά την περίοδο 2020-2021, οι κοινωνικοί εταίροι συμμετείχαν ενεργά σε συζητήσεις με την κυβέρνηση σχετικά με τον σχεδιασμό οικονομικών και κοινωνικών μέτρων που σχετίζονται με τη νόσο COVID-19 και τη βιωσιμότητά τους, καθώς και σχετικά με γνωμοδοτήσεις σχετικά με νομοθετικές τροποποιήσεις και νομοσχέδια. Υπήρξε ένταση μεταξύ των οργανώσεων εργοδοτών και εργαζομένων κατά τη διάρκεια των συζητήσεων σχετικά με την τροποποίηση του Εργατικού Κώδικα σχετικά με τον μέσο όρο του χρόνου, τις ρυθμίσεις εφημερίας και εφημερίας και τις υπερωρίες, καθώς και την αύξηση του κατώτατου νόμιμου μισθού και τα κοινωνικοοικονομικά μέτρα λόγω του πληθωρισμού. Η τελική έκδοση του εθνικού σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας αποτελεί επίσης αντικείμενο εντάσεων μεταξύ των κοινωνικών εταίρων και της κυβέρνησης. Σύμφωνα με το CITUB (Atanasov, 2023), το σχέδιο περιέχει ουσιαστικές τροποποιήσεις (για παράδειγμα μείωση των εκπομπών ενέργειας κατά 40% έως το 2026) που δεν αποτέλεσαν αντικείμενο συζήτησης με τους κοινωνικούς εταίρους ή ευρύτερης δημόσιας διαβούλευσης.