Προφίλ χώρας επαγγελματικής ζωής για τη Γαλλία
Το προφίλ αυτό περιγράφει τα βασικά χαρακτηριστικά της επαγγελματικής ζωής στη Γαλλία. Στόχος του είναι να παράσχει τις σχετικές βασικές πληροφορίες σχετικά με τις δομές, τα θεσμικά όργανα, τους φορείς και τους σχετικούς κανονισμούς που αφορούν την επαγγελματική ζωή.
Αυτό περιλαμβάνει δείκτες, δεδομένα και ρυθμιστικά συστήματα σχετικά με τις ακόλουθες πτυχές: φορείς και θεσμικά όργανα, συλλογικές και ατομικές εργασιακές σχέσεις, υγεία και ευημερία, αμοιβές, χρόνος εργασίας, δεξιότητες και κατάρτιση, ισότητα και απαγόρευση των διακρίσεων στην εργασία. Τα προφίλ επικαιροποιούνται συστηματικά ανά διετία.
Trade unions, employer organisations and public institutions play a key role in the governance of the employment relationship, working conditions and industrial relations structures. They are interlocking parts in a multilevel system of governance that includes European, national, sectoral, regional (provincial or local) and company levels. This section looks at the main actors and institutions and their role in France.
Public authorities involved in regulating working life
The state continues to play a crucial role in French industrial relations. The system is highly regulated: the government sets the minimum wage, the Ministry of Labour extends virtually all collective agreements, and an increasing number of issues are subject to compulsory negotiations at sectoral or company level.
In recent years, however, a series of laws has been approved delegating the regulation of certain issues to social partners, typically at company level. For instance, there are obligations, sometimes on an annual or a multiannual basis, to negotiate on wages; the organisation of working time; gender equality; the professional integration of workers with disabilities; financial participation; and the employment of older workers.
Furthermore, the labour law reform of August 2016 was wide-ranging and aimed to give company-level agreements precedence over those at sectoral level or the law itself if the latter so provides. This reversal is already provided for in the bill on an experimental basis in connection with the legislation on working time. It thereby decentralises collective bargaining.
Finally, decentralisation has been strengthened as a result of the labour law reform of 2017. Therefore, for a large number of issues, company-level agreements prevail and the role of social partners in the management of the unemployment scheme and the vocational training system has been reduced, as the role of the state has expanded.
Individual employment rights are enforced by the French Labour Inspectorate (Inspection du travail) and the employment tribunal system (conseils de prud’hommes). Cases are presented in front of a panel of four lay judges composed of two representatives of both unions and employers.
Representativeness
Since 1966, five trade union confederations have been deemed representative at national level. Prior to 2008, each trade union at local or sectoral level that was affiliated to one of these confederations was also considered to be representative (through the presumption of representativeness). These principles were modified in 2008 by the law on ‘social democracy and working time reform’. Regardless of affiliation, representativeness now depends primarily on the ‘electoral audience’; to be representative and able to participate in negotiations, a trade union must therefore win at least 10% of the votes at workplace level, and 8% at sectoral level.
In terms of national cross-sectoral representativeness in the private sector, the second round of workplace elections in 2017 resulted in representative status being granted to all five unions that had been considered representative previously: the General Confederation of Labour (Confédération générale du travail, CGT); the French Democratic Confederation of Labour (Confédération française démocratique du travail, CFDT); the General Confederation of Labour – Force Ouvrière (Confédération générale du travail – Force Ouvrière, CGT-FO); the French Christian Workers’ Confederation (Confédération française des travailleurs chrétiens, CFTC); and the French Confederation of Professional and Managerial Staff – General Confederation of Professional and Managerial Staff (Confédération française de l’encadrement – confédération générale des cadres, CFE-CGC) (Eurofound, 2017a).
In July 2017, the representativeness of employer organisations was analysed for the first time (see Eurofound, 2017b). The representativeness of the three main employer organisations (see the section ‘Main employer organisations and confederations’) was recognised.
Trade unions
About trade union representation
The term ‘paradox of French unionism’ (Dares, 2008) describes the combination of very low union density with strong union presence at workplace level (see the table below). Trade union density in France is among the lowest in Europe. According to the most recent assessment of union density provided by the Directorate of Research, Economic Studies and Statistics (Direction de l’Animation de la Recherche, des Études et des Statistiques, Dares), it decreased from 11.2% in 2013 to 10.3% in 2019 for the whole territory, in both the private and the public sector (Dares, 2023a). This proportion has been relatively stable over the past 10 years. Statistics show a significant disparity between the public sector, with a rate of 18.1%, and the private sector, with a rate of 7.7%, and unions are particularly strong among permanent full-time employees.
Observers put forward a range of explanations, two of which are particularly salient. First, French unions are weak in terms of membership but are prominent in the workplace, and union membership is often closely linked to union engagement. In addition, almost one French union member in five is an active employee representative. Second, virtually all collective agreements are extended to the entire sector, leading to a remarkably high coverage rate of above 90%. This gives employees a ‘free ride’ – that is, they enjoy the benefits negotiated by unions without having to commit to union membership.
Trade union membership and density, 2010–2019
| 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | Source(s) | |
| Trade union density in terms of active employees (%)* | 10.8 | n.a. | n.a. | 11.0 | n.a. | n.a. | 10.8 | n.a. | n.a. | n.a. | OECD and AIAS, 2021 Administrative data from the main French union confederations |
| 10.8 | n.a. | n.a. | 11.0 | n.a. | n.a. | 10.8 | n.a. | n.a. | 10.1 | Dares, 2021a | |
| Trade union membership (thousands)** | 2,046 | 2,075 | 2,086 | 2,070 | 2,062 | 2,067 | 2,075 | 2,074 | 2,071 | n.a. | OECD and AIAS, 2021 |
Notes: * Proportion of employees who are members of a trade union. ** Trade union membership of employees based on (household) labour force surveys or any other surveys (such as working conditions surveys and social attitudes surveys) asking respondents about their union membership in their main job. Trade union membership of employees is derived from the total union membership and adjusted, if necessary, for trade union members outside the active, dependent and employed labour force (i.e. retired workers, self-employed workers, students, unemployed people). n.a., not available.
Κύριες συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες και ομοσπονδίες
Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις είναι εθνικές οργανώσεις. Η Γαλλία έχει πέντε συνδικαλιστικές οργανώσεις που αναγνωρίζονται ως αντιπροσωπευτικές σε εθνικό επίπεδο. Αναφέρονται στον παρακάτω πίνακα. Όλα τα στοιχεία των μελών αναφέρονται από τους ίδιους και, για ορισμένες οργανώσεις, είναι πιθανό να υπερεκτιμηθούν, αλλά λιγότερο από ό,τι τα προηγούμενα έτη.
Άλλες συνδικαλιστικές οργανώσεις έχουν σημαντική επιρροή, αλλά δεν έχουν ακόμη αντιπροσωπευτικό καθεστώς σε εθνικό διατομεακό επίπεδο. Ωστόσο, θα μπορούσαν κάλλιστα να διεξάγουν συλλογικές διαπραγματεύσεις σε επίπεδο επιχείρησης ή, εάν πληρούν το τομεακό κατώτατο όριο για τις τελευταίες εκλογές, σε κλαδικό επίπεδο.
Κύριες συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες και ομοσπονδίες
| Name | Abbreviation | Number of members | Involved in collective bargaining? |
| General Confederation of Labour (Confédération générale du travail) | CGT | 605,606 (2022) | Yes |
| French Democratic Confederation of Labour (Confédération française démocratique du travail) | CFDT | 610,544 (2022) | Yes |
| General Confederation of Labour – Force Ouvrière (Confédération générale du travail –Force Ouvrière) | CGT-FO | 350,000 (2022) | Yes |
| French Christian Workers’ Confederation (Confédération des travailleurs Chrétiens) | CFTC | 140,000 (2022)* | Yes |
| French Confederation of Professional and Managerial Staff – General Confederation of Professional and Managerial Staff (Confédération française de l’encadrement – Confédération générale des cadres) | CFE-CGC | 160,000 (2022) | Yes |
Σημείωση: * Σύμφωνα με τους ειδικούς, ο αριθμός αυτός είναι υπερεκτιμημένος· 100.000 θα ήταν πιο ρεαλιστικοί.
Για τρίτη φορά μετά τη μεταρρύθμιση της συνδικαλιστικής αντιπροσωπευτικότητας το 2008 (βλ. ενότητα «Αντιπροσωπευτικότητα»), η δημοτικότητα των συνδικαλιστικών οργανώσεων του ιδιωτικού τομέα σε εθνικό, διεπαγγελματικό και κλαδικό επίπεδο αξιολογήθηκε με βάση το μερίδιό τους στις ψήφους των εργαζομένων. Στις 26 Μαΐου 2021, το Υπουργείο Εργασίας δημοσίευσε στοιχεία με βάση τα αποτελέσματα των εκλογών στους χώρους εργασίας. Ωστόσο, το ποσοστό συμμετοχής ήταν μόλις 38,24% (έναντι 42,76% το 2017).
Οι πέντε κύριες συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες με μέλη σε ολόκληρη την οικονομία διατήρησαν την αντιπροσωπευτικότητά τους. Το CFDT είχε 26,77% των ψήφων, ελαφρώς μπροστά από το CGT με 22,96%. Η CGT-FO ήρθε τρίτη, με 15,24% των ψήφων, ακολουθούμενη από την CFE-CGC, με 11,92% και την CFTC, με 9,50%. Τα νεοσύστατα συνδικάτα, η Εθνική Ομοσπονδία Ανεξάρτητων Συνδικάτων (Union Nationale des Syndicats Autonomes) και η Αλληλεγγύη, Ενότητα, Δημοκρατία (Union syndicale Solidaires), η οποία τείνει να πάρει μια μάλλον ριζοσπαστική θέση, απέτυχαν να φτάσουν το όριο του 8% σε εθνικό επίπεδο, με ποσοστά 5,99% και 3,68%, αντίστοιχα.
Σύμφωνα με μια τρίτη αξιολόγηση της αντιπροσωπευτικότητας των συνδικαλιστικών οργανώσεων στον δημόσιο τομέα, με βάση τα αποτελέσματα των εκλογών στους χώρους εργασίας που πραγματοποιήθηκαν από την 1η έως τις 8 Δεκεμβρίου 2022, η CGT παραμένει η κορυφαία συνδικαλιστική οργάνωση για τη δημόσια διοίκηση στο σύνολό της (κράτος, τοπικές κυβερνήσεις και νοσοκομεία), με 20,9% των ψήφων, ακολουθούμενη από τη CGT-FO (με 18,7%) και την CFDT (με 18,7%)). Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα των εκλογών στους χώρους εργασίας στον ιδιωτικό τομέα, το CFDT είναι το κορυφαίο γαλλικό συνδικάτο τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα από το 2018.
Η μεταρρύθμιση της συνδικαλιστικής αντιπροσωπευτικότητας με τον νόμο της 20ής Αυγούστου 2008 οδήγησε στη ριζική αλλαγή του γαλλικού συνδικαλιστικού τοπίου σε κλαδικό και εταιρικό επίπεδο. Ορισμένες οργανώσεις, όπως η CFTC και η CFE-CGC, έχασαν την αντιπροσωπευτικότητά τους σε σημαντικό αριθμό τομέων. Άλλες οργανώσεις, όπως η Εθνική Ομοσπονδία Ανεξάρτητων Συνδικάτων, έλαβαν αναγνώριση της αντιπροσωπευτικότητάς τους σε τομεακό επίπεδο.
Σχετικά με την εκπροσώπηση των εργοδοτών
Η συμμετοχή σε οργανώσεις εργοδοτών είναι εθελοντική στη Γαλλία, ενώ οι οργανώσεις ανταγωνίζονται για την προσέλκυση μελών. Οι περισσότεροι εργοδότες της χώρας είναι μέλη τουλάχιστον μιας εργοδοτικής οργάνωσης. Σε αντίθεση με τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, η πυκνότητα των οργανώσεων των εργοδοτών ήταν αρκετά υψηλή (Traxler, 2004). Σύμφωνα με μελέτη που δημοσίευσε η Dares (2019), κατά μέσο όρο μία στις τέσσερις εταιρείες στη Γαλλία ήταν μέλος εργοδοτικής οργάνωσης το 2017 και δύο στους τρεις εργαζόμενους εργάζονταν σε αυτές τις εταιρείες. Τα ποσοστά κάλυψης των εργαζομένων είναι υψηλά σε τομείς όπου η απασχόληση συγκεντρώνεται σε μεγάλο βαθμό γύρω από λίγες μεγάλες εταιρείες (χημική και φαρμακευτική βιομηχανία, γυαλί, κατασκευές, δημόσια έργα και τράπεζες). Αυτό δείχνει ότι προηγούμενες εκτιμήσεις, οι οποίες περιελάμβαναν τα συνολικά στοιχεία των μελών όλων των συνομοσπονδιών, υπερεκτίμησαν σημαντικά την αντιπροσωπευτικότητα των οργανώσεων εργοδοτών στη Γαλλία. Ο λόγος για αυτό είναι ότι πολλές εταιρείες είναι μέλη πολλών οργανισμών.
Συμμετοχή σε οργανώσεις εργοδοτών και πυκνότητα, 2011–2019 (%)
| 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | Source(s) | |
| Employer organisation density in terms of active employees | n.a. | n.a. | n.a. | n.a. | n.a. | n.a. | 79.2 | n.a. | n.a. | OECD and AIAS, 2021 |
| n.a. | 75 | 75 | 75 | n.a. | n.a. | n.a. | n.a. | n.a. | Visser, 2015 | |
| Employer organisation density in terms of private sector establishments* | n.a. | n.a. | 34 | n.a. | n.a. | n.a. | n.a. | n.a. | 40 | European Company Survey 2013/2019 |
| Employer organisation membership in private sector establishments | 44 | n.a. | n.a. | n.a. | n.a. | n.a. | n.a. | n.a. | n.a. | Dares, 2015a |
| n.a. | n.a. | n.a. | n.a. | n.a. | n.a. | 25.0 | n.a. | n.a. | Dares, 2019 |
Σημειώσεις: * Ποσοστό εργαζομένων που εργάζονται σε εγκατάσταση που είναι μέλος οποιασδήποτε εργοδοτικής οργάνωσης που συμμετέχει σε συλλογικές διαπραγματεύσεις. μ.δ., μη διαθέσιμο.
Κύριες οργανώσεις εργοδοτών και συνομοσπονδίες
Το Κίνημα των Γαλλικών Επιχειρήσεων (Mouvement des Entreprises de France, MEDEF) ιδρύθηκε το 1998 για να διαδεχθεί το πρώην Εθνικό Συμβούλιο Γάλλων Εργοδοτών (Conseil national du patronat français, CNPF). Η MEDEF είναι μια πολυεπίπεδη συνομοσπονδία τομεακών και εδαφικών οργανώσεων που συγκεντρώνει εταιρείες με περισσότερους από 10 υπαλλήλους. Οργανώνει 76 ομοσπονδίες που καλύπτουν περίπου 600 ενώσεις των οποίων τα μέλη είναι εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον ίδιο τομέα, 13 περιφερειακές οργανώσεις και πάνω από 100 νομαρχιακές ή τοπικές οργανώσεις. Η MEDEF επιδιώκει να καλύψει όλες τις επιχειρήσεις, ανεξάρτητα από το μέγεθός τους, σε όλους τους γεωγραφικούς και επαγγελματικούς τομείς. Τα μέλη της κάλυψαν περίπου το 66% του συνολικού εργατικού δυναμικού στον ιδιωτικό τομέα το 2021.
Στις 6 Ιανουαρίου 2017, η Γενική Συνομοσπονδία Μικρών και Μεσαίων Επιχειρήσεων (Confédération Générale des Petites et Moyennes Entreprises, CGPME) άλλαξε το όνομά της σε Συνομοσπονδία Μικρών και Μεσαίων Επιχειρήσεων (Confédération des petites et moyennes entreprises, CPME). Η συνομοσπονδία είναι οργανωμένη σε τέσσερα εθνικά τμήματα: εμπόριο, υπηρεσίες, βιομηχανία και βιοτεχνία. Οργανώνει 117 τοπικές ενώσεις και περίπου 200 ομοσπονδίες ή ενώσεις επαγγελμάτων. Τα μέλη της κάλυψαν περίπου το 28% του συνολικού εργατικού δυναμικού στον ιδιωτικό τομέα το 2021.
Στις 17 Νοεμβρίου 2016, η Ένωση Εργοδοτών Χειροτεχνίας (Union professionnelle artisanale, UPA) συγχωνεύθηκε με την Εθνική Ένωση Ελεύθερων Επαγγελμάτων (Union nationale des professions liberales, UNAPL) για να δημιουργήσει ένα νέο όργανο, την Ένωση Τοπικών Επιχειρήσεων (Union des entreprises de proximité, U2P). Η ένωση οργανώνει 119 ομοσπονδίες ή ενώσεις επαγγελμάτων και 110 περιφερειακές ή τοπικές οργανώσεις. Τα μέλη της κάλυψαν περίπου το 31% του συνολικού εργατικού δυναμικού στον ιδιωτικό τομέα το 2021.
Υπάρχει επίσης μια εργοδοτική οργάνωση που εκπροσωπεί τον μη κερδοσκοπικό τομέα, η Ένωση Εργοδοτών της Κοινωνικής Οικονομίας (Union des employeurs de l'économie sociale et solidaire, UDES), πρώην Union of Unions and Representative Employer Groups in the Social Economy (Union de syndicat et groupements d'employeurs représentatifs dans l'économie sociale). Ο οργανισμός αντιπροσωπεύει το 80% των εργοδοτών του τομέα.
Κύριες οργανώσεις εργοδοτών και συνομοσπονδίες
| Name | Abbreviation | Numbers of members | Year | Involved in collective bargaining? |
| Movement of French Enterprises (Mouvement des Entreprises de France) | MEDEF | 125,929 | 2021 | Yes |
| Confederation of Small and Medium-sized Enterprises (Confédération des Petites et Moyennes Entreprises) | CPME | 243,397 | 2021 | Yes |
| Union of Local Businesses (Union des entreprises de proximité) | U2P | 203,715 | 2021 | Yes |
Η μεταρρύθμιση της αντιπροσωπευτικότητας των οργανώσεων εργοδοτών εγκρίθηκε στο πλαίσιο μεταρρύθμισης της επαγγελματικής κατάρτισης που πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο του 2014 (μέσω του νόμου αριθ. 2014-288 της 5ης Μαρτίου 2014 σχετικά με την επαγγελματική κατάρτιση, την απασχόληση και τη σοσιαλδημοκρατία). Σύμφωνα με το διάταγμα αριθ. 2015-654 της 10ης Ιουνίου 2015, για να είναι αντιπροσωπευτικές σε κλαδικό επίπεδο, οι εργοδοτικές οργανώσεις πρέπει να περιλαμβάνουν έναν αριθμό εταιρειών-μελών που αντιπροσωπεύουν τουλάχιστον το 8% όλων των εταιρειών που είναι συνδεδεμένες με οργανώσεις εργοδοτών στον αντίστοιχο τομέα (κοινό των εταιρειών-μελών) ή το 8% των εργαζομένων που απασχολούνται από τον ίδιο οργανισμό σε εθνικό, διεπαγγελματικό ή επαγγελματικό επίπεδο (ακροατήριο απασχολούμενων εργαζομένων). Το διάταγμα παρέχει πρακτικές λεπτομέρειες σχετικά με τον τρόπο υπολογισμού του ορίου του 8%. Εξηγεί επίσης τον τρόπο με τον οποίο οι οργανώσεις εργοδοτών μπορούν να αντιταχθούν σε μια συλλογική σύμβαση εάν εκπροσωπούν συνδεδεμένες εταιρείες που απασχολούν πάνω από το 50% του εργατικού δυναμικού εταιρειών που είναι συνδεδεμένες με οργανώσεις εργοδοτών του τομέα.
Οι κοινωνικοί εταίροι εξακολουθούν να συμμετέχουν ενεργά στη διαχείριση ορισμένων διατάξεων κοινωνικής ασφάλισης, όπως η δημόσια ασφάλιση υγείας, τα επιδόματα ανεργίας και τα συμβούλια κοινωνικής πρόνοιας (paritarisme). Οι κοινωνικοί εταίροι διαδραματίζουν επίσης κεντρικό ρόλο στο συμπληρωματικό ιδιωτικό σύστημα ασφάλισης ασθενείας (mutuelles, institutions de prévoyance) και στα συνταξιοδοτικά προγράμματα. Επιπλέον, συμμετέχουν στο σύστημα επαγγελματικής κατάρτισης. Το εθνικό σύστημα συντονισμού των πολιτικών συμπληρώνεται από τριμερή κοινωνικό διάλογο σε περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο. Ο νόμος αριθ. 2007-130 της 31ης Ιανουαρίου 2007 για τον εκσυγχρονισμό του κοινωνικού διαλόγου καθιστά υποχρεωτική τη διαβούλευση με τους εκπροσώπους των συνδικαλιστικών οργανώσεων και των οργανώσεων εργοδοτών σε εθνικό επίπεδο πριν από την πρόταση μεταρρυθμίσεων στους τομείς των εργασιακών σχέσεων, της απασχόλησης και της επαγγελματικής κατάρτισης. Η κυβέρνηση θα πρέπει να παράσχει σε αυτούς τους οργανισμούς ένα έγγραφο πολιτικής που θα παρουσιάζει τις «διαγνώσεις, τους στόχους και τις κύριες επιλογές» της προτεινόμενης μεταρρύθμισης. Στη συνέχεια, οι κοινωνικοί εταίροι είναι σε θέση να δηλώσουν εάν προτίθενται να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις και πόσο χρόνο χρειάζονται για να καταλήξουν σε συμφωνία. Η διαδικασία αυτή δεν εφαρμόζεται σε «καταστάσεις έκτακτης ανάγκης»· Σε τέτοιες περιπτώσεις, η κυβέρνηση πρέπει να αιτιολογήσει την απόφασή της, η οποία μπορεί να αμφισβητηθεί νομικά.
Κατά την κατάρτιση ενός σχεδίου νόμου μετά τη διαδικασία διαβούλευσης, η κυβέρνηση δεν υποχρεούται να υιοθετήσει το περιεχόμενο μιας συλλογικής σύμβασης ως έχει. Ωστόσο, ανάλογα με το εκάστοτε ζήτημα, πρέπει να υποβάλει νομοσχέδιο στην Εθνική Επιτροπή Συλλογικών Διαπραγματεύσεων (Commission nationale de la négociation collective, de l'emploi et de la formation professionnelle, CNNCEFP) για μεταρρυθμίσεις που αφορούν τις εργασιακές σχέσεις, την απασχόληση και την επαγγελματική κατάρτιση.
Οι κοινωνικοί εταίροι που εκπροσωπούνται από τον εν λόγω φορέα μπορούν να αξιολογήσουν κατά πόσον οι προτάσεις της κυβέρνησης συνάδουν ή όχι με τη σχετική συλλογική σύμβαση και, εφόσον απαιτείται, να διατυπώσουν τη γνώμη τους.
Κύρια τριμερή και διμερή όργανα
| Name | Type | Level | Issues covered |
| Economic, Social and Environmental Council (Conseil économique, social et environnemental, CESE) | Tripartite plus* | National | Economic policy, public health, finance |
| National Collective Bargaining Commission (Commission nationale de la négociation collective, de l’emploi et de la formation professionnelle, CNNCEFP) | Tripartite | National | Collective bargaining, employment, vocational training |
Σημείωση: * Κοινωνικός διάλογος στον οποίο συμμετέχουν εργοδοτικές και συνδικαλιστικές οργανώσεις, καθώς και ομάδες της κοινωνίας των πολιτών, όπως μη κυβερνητικές οργανώσεις ή πανεπιστημιακοί.
Στη Γαλλία, οι εργαζόμενοι εκπροσωπούνται μέσω συνδικαλιστικών οργανώσεων και δομών που αποτελούνται από υπαλλήλους που εκλέγονται άμεσα από όλους τους εργαζομένους. Η εκπροσώπηση των εργαζομένων είναι υποχρεωτική από το 1945 σε όλους τους χώρους εργασίας με τουλάχιστον 11 ή 50 υπαλλήλους, ανάλογα με τη δομή. Οι φορείς αυτοί ρυθμίζονται σε μεγάλο βαθμό από το νόμο. Ωστόσο, υπάρχει περιθώριο ρύθμισης μέσω συλλογικών διαπραγματεύσεων, καθώς οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν να δημιουργήσουν όργανα ενημέρωσης και διαβούλευσης μέσω συλλογικών συμβάσεων για τη βελτίωση της ενημέρωσης και της διαβούλευσης εντός των εταιρειών. Οι κοινωνικοί εταίροι μπορούν να διαπραγματευτούν βελτιώσεις στις διευκολύνσεις για τους εκπροσώπους των εργαζομένων, όπως περισσότερες άδειες μετ' αποδοχών ή περισσότερους πόρους. Από την εργασιακή μεταρρύθμιση του 2017, το τοπίο της εκπροσώπησης των εργαζομένων σε επίπεδο χώρου εργασίας έχει αλλάξει. Αυτό οφείλεται στη συγχώνευση των τριών κύριων οργάνων ενημέρωσης και διαβούλευσης των εργαζομένων σε όλες τις εταιρείες – εκπρόσωποι του προσωπικού (délégués du personnel), συμβούλιο επιχείρησης (comité d'entreprise) και επιτροπή υγείας, ασφάλειας και συνθηκών εργασίας – σε μια κοινωνική και οικονομική επιτροπή (comité social et économique, CSE). Το ΧΑΚ έπρεπε να συσταθεί σε όλες τις εμπλεκόμενες εταιρείες το αργότερο μέχρι την 1η Ιανουαρίου 2020.
Συνδικάτα
Από το 1968, τα δικαιώματα των συνδικαλιστικών οργανώσεων έχουν αναγνωριστεί και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις έχουν το δικαίωμα να διορίζουν συνδικαλιστές (délégués syndicaux) σε επιχειρήσεις που απασχολούν τουλάχιστον 50 εργαζομένους (εργατικός κώδικας, άρθρα L2143-1 έως L2143-23). Οι εκπρόσωποι αυτοί έχουν την εξουσία να διαπραγματεύονται και να υπογράφουν συλλογικές συμβάσεις σε επίπεδο επιχείρησης. Άλλα όργανα εκπροσώπησης των εργαζομένων δεν έχουν αυτή την εξουσία εάν υπάρχει τουλάχιστον ένας εκπρόσωπος καταστήματος. Μετά τη μεταρρύθμιση της αντιπροσωπευτικότητας το 2008, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις που δεν θεωρούνται αντιπροσωπευτικές σε μια επιχείρηση έχουν τη δυνατότητα να διορίζουν έναν «εκπρόσωπο του συνδικάτου» (représentant de la section syndicale) (εργατικός κώδικας, άρθρα L2142-1-1 έως L2142-1-4), ο οποίος έχει παρόμοια δικαιώματα με τον διορισμένο εκπρόσωπο καταστήματος, εκτός από το δικαίωμα διαπραγμάτευσης συλλογικών συμβάσεων. Σύμφωνα με την πλειοψηφική συλλογική σύμβαση, οι εκπρόσωποι καταστημάτων μπορούν να μεταβιβάσουν τη συλλογική διαπραγματευτική τους ισχύ στο ΧΑΚ, το οποίο στη συνέχεια μπορεί να διαπραγματευτεί και να διαμορφώσει συλλογικές συμβάσεις.
Κοινωνικές και οικονομικές επιτροπές
Τα ΧΑΚ είναι νομικά πρόσωπα και ως συλλογικά όργανα αποτελούνται από μέλη που εκλέγονται από τους εργαζόμενους, εκπροσώπους της διοίκησης της εταιρείας και εκπροσώπους που ορίζονται από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις (Εργατικός Κώδικας, άρθρα L2311-1 έως L.2315-22). Τα μέλη εκλέγονται από όλους τους εργαζόμενους σε κάθε εγκατάσταση του ιδιωτικού τομέα με περισσότερους από 10 εργαζόμενους. Τα ΧΑΚ αντικατέστησαν σταδιακά τα σημερινά εκλεγμένα όργανα (εκπρόσωποι προσωπικού, συμβούλια εργαζομένων και committees_ υγείας, ασφάλειας και συνθηκών εργασίας· βλ. πίνακα στην επόμενη section_), με τη διαδικασία να ολοκληρώνεται έως την 1η Ιανουαρίου 2020.
Τα ΧΑΚ μπορούν να συσταθούν είτε σε επίπεδο εταιρείας είτε σε επίπεδο εγκατάστασης, όταν ιδρύεται και κεντρικό ΧΑΚ. Τα ΧΑΚ λαμβάνουν πληροφορίες από τους εργοδότες για θέματα όπως οι οικονομικές και κοινωνικές πτυχές της εταιρείας και η νέα τεχνολογία. Ζητείται επίσης η γνώμη τους σχετικά με τη στρατηγική κατεύθυνση της εταιρείας. Επιπλέον, συμμετέχουν σε επίσημες διαβουλεύσεις με τους εργοδότες για θέματα όπως οι απολύσεις και η επαγγελματική κατάρτιση (χωρίς επίσημη διαπραγματευτική ισχύ) και είναι υπεύθυνοι για τη διαχείριση κοινωνικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων για τις οποίες διαθέτουν προϋπολογισμό, ο οποίος καθορίζεται με συλλογική σύμβαση. Διαφορετικά, τα ΧΑΚ έχουν λειτουργικό προϋπολογισμό ίσο με το 0,2% της ετήσιας μισθοδοσίας των εταιρειών τους, ή 0,22% σε εταιρείες με περισσότερους από 2.000 εργαζόμενους. Τα CSE αναλαμβάνουν επίσης τα καθήκοντα των πρώην εκπροσώπων του προσωπικού (παρουσίαση ατομικών και συλλογικών παραπόνων στη διοίκηση και διασφάλιση της εφαρμογής της νομοθεσίας και των συλλογικών συμβάσεων) και το ρόλο της επιτροπής ασφάλειας και συνθηκών εργασίας.
Σε έναν όμιλο εταιρειών, μπορεί να συσταθεί συμβούλιο εργαζομένων σε επίπεδο ομίλου (comité de groupe) (εργατικός κώδικας, άρθρα L2331-1 έως L2335-1), το οποίο απολαύει δικαιωμάτων παρόμοιων με εκείνα των τακτικών συμβουλίων εργαζομένων. Μια επιχείρηση με πανευρωπαϊκή δραστηριότητα μπορεί να συστήσει μια ευρωπαϊκή επιτροπή επιχείρησης (comité d'entreprise européen) (εργατικός κώδικας, άρθρα L2341-1), η οποία μπορεί να συγχωνευθεί, σύμφωνα με τον εργατικό κώδικα, με μια επιτροπή επιχείρησης σε επίπεδο ομίλου, εφόσον συμφωνούν οι εκπρόσωποι των εργαζομένων.
Από την εφαρμογή του νόμου αριθ. 2015-994 της 17ης Αυγούστου 2015, έχουν συσταθεί διμερείς περιφερειακές επιτροπές (commissions syndical paritaires interprofessionnelles) στις 13 γαλλικές περιφέρειες για να προσφέρουν στους 4,6 εκατομμύρια εργαζομένους που εργάζονται σε μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις με λιγότερους από 11 εργαζομένους κάλυψη από ένα όργανο ενημέρωσης και διαβούλευσης (Εργατικός Κώδικας, άρθρο L.2234-1). Ο ρόλος της επιτροπής είναι να παρέχει νομικές πληροφορίες ή συμβουλές σε εργαζομένους και εργοδότες· να συζητούν και να υιοθετούν συμβουλές ή δηλώσεις σχετικά με θέματα που αφορούν τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (επαγγελματική κατάρτιση, απασχόληση, υγεία και ασφάλεια, πρόβλεψη και διαχείριση δεξιοτήτων).
Σύμφωνα με τον Dares (2022α), το 2020, το 41,4 % των εταιρειών με 10 ή περισσότερους εργαζόμενους στον μη γεωργικό ιδιωτικό τομέα (0,5 ποσοστιαίες μονάδες λιγότερες από το 2019), που αντιπροσωπεύουν το 78,4 % των εργαζομένων στον τομέα, καλύπτονταν από τουλάχιστον ένα όργανο εκπροσώπησης των εργαζομένων. Μπορεί να παρατηρηθεί ότι τα συμβούλια επιχείρησης είναι παρόντα στο 35% των εταιρειών. Οι εταιρείες αυτές απασχολούν το 74% των εργαζομένων. Τα ΧΑΚ είναι παρόντα στο 35,5% των εταιρειών. Οι εταιρείες αυτές απασχολούν το 74,9% των εργαζομένων. Κατά τον χρόνο διεξαγωγής της έρευνας, το 5,6 % των εταιρειών εξακολουθούσαν να διαθέτουν έναν ή περισσότερους φορείς που υπήρχαν πριν από τη μεταρρύθμιση του 2017, ενώ ενδέχεται να διεξαχθούν νέες εκλογές αργότερα εντός του έτους. Η μείωση της παρουσίας συνδικαλιστικών αντιπροσώπων, η οποία ξεκίνησε το 2019, συνεχίστηκε το 2020. Οι επιτροπές υγείας, ασφάλειας και συνθηκών εργασίας, οι οποίες είναι υποχρεωτικές σε εταιρείες με 300 ή περισσότερους υπαλλήλους που έχουν συστήσει νέα όργανα εκπροσώπησης των εργαζομένων, υπάρχουν στο 79,4% αυτών των εταιρειών. Είναι επίσης παρόντες στο 21,0% των εταιρειών με 50 έως 299 υπαλλήλους.
Τεχνικές επιτροπές
Φορείς ενημέρωσης και διαβούλευσης υπάρχουν επίσης στον δημόσιο τομέα, αλλά η οργάνωσή τους είναι διαφορετική από εκείνη στον ιδιωτικό τομέα. Τα κύρια συμβουλευτικά όργανα στο δημόσιο τομέα είναι οι τεχνικές επιτροπές.
Η μεταρρύθμιση των συλλογικών διαπραγματεύσεων στον δημόσιο τομέα που επέφερε ο νόμος αριθ. 2010-751 της 5ης Ιουλίου 2010 μεταβάλλει τον τρόπο αξιολόγησης της συνδικαλιστικής εκπροσώπησης στον δημόσιο τομέα, σύμφωνα με τους κανονισμούς που ισχύουν στον ιδιωτικό τομέα από το 2008. Από τότε που εφαρμόστηκε αυτή η νομοθεσία, οι εκλογές στους χώρους εργασίας έχουν καθορίσει το βαθμό στον οποίο οι συνδικαλιστικές οργανώσεις συμμετέχουν στις διαπραγματεύσεις, μπορούν να υπογράφουν συμφωνίες και να κατέχουν έδρες σε τριμερή συμβουλευτικά όργανα.
Η τεχνική επιτροπή έχει διαφορετικές αρμοδιότητες ανάλογα με τα τμήματα δημόσιας διοίκησης στα οποία ανήκει, για παράδειγμα εθνική δημόσια διοίκηση, δημόσια νοσοκομεία ή τοπική αυτοδιοίκηση.
Κανονισμός, σύνθεση και αρμοδιότητες του οργάνου εκπροσώπησης
Body | Regulation | Composition | Competences/involvement in company-level collective bargaining | Thresholds for/rules on when the body needs to be/can be set up |
Trade union representative(s) (délégué syndical, DS) | Regulation codified by law in the Labour Code | Trade union delegate(s) | Involved in company-level collective bargaining and are mandated to defend workers’ interests | In establishments or companies with 50 employees or more. |
Social and economic committee (comité social et économique, CSE) (since September 2017) | Regulation codified by law in the Labour Code | Elected employees, representatives, management and, in companies with 50 employees or more, trade union representatives. | Involved in company-level collective bargaining under certain conditions – that is, if trade union representation is not present or if a majority collective agreement transfers the power of negotiation from trade union representative(s) to the committee. | In establishments or companies with 11 employees or more. |
