Φορείς και θεσμοί στην Ελλάδα

Σχετικά με τη συνδικαλιστική εκπροσώπηση

Ο νόμος 1264/1982 είναι η βασική νομοθεσία που διέπει την ευρύτερη λειτουργία του συνδικαλιστικού κινήματος και αναγνωρίζει συνδικαλιστικά δικαιώματα. Σύμφωνα με το νόμο, τουλάχιστον 21 εργαζόμενοι έχουν το δικαίωμα να ιδρύσουν συνδικαλιστική οργάνωση και να επικυρωθούν από το δικαστήριο. Αυτή η μορφή ένωσης είναι μια «πρωταρχική ένωση» (η πιο θεμελιώδης μορφή συνδικαλιστικής οργάνωσης). οργανώνει άτομα σε συγκεκριμένο επάγγελμα, τομέα, υπηρεσία ή εταιρεία/εγκατάσταση.

Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις στον ιδιωτικό τομέα είναι οργανωμένες σε τρία χωριστά επίπεδα: πρωτοβάθμιο επίπεδο (όπως συζητήθηκε παραπάνω)· δευτεροβάθμιο επίπεδο, στο οποίο υπάρχουν δύο τύποι οργάνωσης (οι ομοσπονδίες, οι οποίες αποτελούνται από δύο ή περισσότερες πρωτοβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις σε έναν τομέα ή ένα επάγγελμα, και τα εργατικά κέντρα, τα οποία εκπροσωπούν συνδικάτα σε τοπικό επίπεδο)· και τριτοβάθμιο επίπεδο (εθνικές συνομοσπονδίες).

Υπάρχουν δύο συνομοσπονδίες, μία για τους εργαζόμενους και τους υπαλλήλους του ιδιωτικού τομέα (ΓΣΕΕ) και μία για τους εργαζόμενους και τους υπαλλήλους του δημόσιου τομέα (ΑΔΕΔΥ). Και οι δύο συνομοσπονδίες είναι συνδεδεμένα μέλη της Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδίας Συνδικάτων (ETUC).
The GSEE represents private sector workers and employees, including those working in the public utility services and in private bodies in which the state has a majority stake (such as the Public Power Corporation (Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού, DEI) and Hellenic Post (Ελληνικά Ταχυδρομεία, ΕLΤΑ).

Η ΑΔΕΔΥ είναι η πανελλαδική συνδικαλιστική οργάνωση των εργαζομένων στον δημόσιο τομέα. Τα συνδικάτα της εκπροσωπούν υπαλλήλους της κυβέρνησης, των τοπικών αρχών και των νομικών προσώπων υπό τον αποκλειστικό έλεγχο του κράτους ή των τοπικών αρχών (νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου).
Two professional categories are excluded from the specific provisions of Law No. 1264/1982: journalists who can organise pensions, and ships’ workers/crews. These groups are covered under a special trade union law.

Υπάρχει επίσης ειδικό καθεστώς όσον αφορά τα συνδικαλιστικά δικαιώματα για ορισμένες κατηγορίες εργαζομένων, όπως το ένστολο προσωπικό (αστυνομία, ακτοφυλακή και ένοπλες δυνάμεις), ο κλήρος και το δικαστικό σώμα. Οι κατηγορίες αυτές έχουν καταρχήν το δικαίωμα να συστήσουν συνδικαλιστική οργάνωση ή επαγγελματική ένωση, αλλά δεν μπορούν να ασκήσουν πλήρως ορισμένα δικαιώματα, όπως το δικαίωμα απεργίας.

Γενικά, δεν υπάρχουν διαθέσιμα εθνικά στοιχεία σχετικά με τις κύριες τάσεις όσον αφορά την πυκνότητα των συνδικαλιστικών οργανώσεων. Μελέτη του Ινστιτούτου Εργασίας της ΓΣΕΕ (ΙΝΕ-ΓΣΕΕ, Δεκέμβριος 2013) εκτίμησε ότι η συνδικαλιστική πυκνότητα ήταν περίπου 28,1% στον ιδιωτικό τομέα. Από τους 2.454.266 εργαζόμενους (ΕΛΣΤΑΤ, 2011) που δυνητικά θα μπορούσαν να καλυφθούν και να εκπροσωπηθούν από τη ΓΣΕΕ και την ΑΔΕΔΥ, 690.247 εργαζόμενοι ψήφισαν για την εκλογή αντιπροσώπων στα συνέδρια της ΓΣΕΕ και της ΑΔΕΔΥ (Μάρτιος και Νοέμβριος 2013).

Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2016, από τους 2.371.929 εργαζόμενους (ΕΛΣΤΑΤ, 2016α) που δυνητικά θα μπορούσαν να καλυφθούν και να εκπροσωπηθούν από τη ΓΣΕΕ και την ΑΔΕΔΥ, 612.325 εργαζόμενοι ψήφισαν για την εκλογή αντιπροσώπων στα συνέδρια της ΓΣΕΕ και της ΑΔΕΔΥ (Μάρτιος και Νοέμβριος 2016).

Τέλος, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις δεν συμμετέχουν γενικά σε συνταξιοδοτικά συστήματα, συστήματα ανεργίας ή συστήματα κλειστών καταστημάτων.

Πρόσφατα, με τον νόμο 4808/2021 εισήχθη η δημιουργία του Μητρώου Συνδικαλιστικών Οργανώσεων και του Μητρώου Οργανώσεων Εργαζομένων και Εργοδοτών στο ηλεκτρονικό σύστημα Εργάνη. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη σύναψη συλλογικής σύμβασης εργασίας είναι η εγγραφή κάθε συνδικαλιστικής και εργοδοτικής οργάνωσης στο αντίστοιχο ηλεκτρονικό μητρώο του Υπουργείου Εργασίας, το οποίο περιέχει βασικές πληροφορίες για τις οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένου του αριθμού των μελών που έχουν.

Συμμετοχή σε συνδικαλιστικές οργανώσεις και συνδικαλιστική πυκνότητα, 2012–2020

Σημειώσεις: * Ποσοστό εργαζομένων που είναι μέλη συνδικαλιστικής οργάνωσης. ** Η συμμετοχή των εργαζομένων σε συνδικαλιστική οργάνωση προκύπτει από το σύνολο των μελών της συνδικαλιστικής οργάνωσης και προσαρμόζεται, εάν είναι απαραίτητο, για τα μέλη συνδικαλιστικών οργανώσεων εκτός του ενεργού, εξαρτώμενου και απασχολούμενου εργατικού δυναμικού (δηλ. συνταξιούχοι, αυτοαπασχολούμενοι, φοιτητές, άνεργοι). μ.δ., μη διαθέσιμο.

Κύριες συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες και ομοσπονδίες

Οι μεγαλύτερες ομοσπονδίες εντός της ΓΣΕΕ είναι:

• η Ομοσπονδία Τραπεζοϋπαλληλικών Οργανώσεων Ελλάδας, ΟΤΟΕ, Ομοσπονδία Τραπεζοϋπαλληλικών Οργανώσεων Ελλάδας, ΟΤΟΕ)

• την Ομοσπονδία Ιδιωτικών Υπαλλήλων Ελλάδος (ΟΙΥΕ)

• τη Γενική Ομοσπονδία Προσωπικού Κλάδου Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΓΕΝΟΠ/ΔΕΗ)

• η Ομοσπονδία Οικοδόμων και Συναφών Επαγγελμάτων Ελλάδος (ΟΟΣΕ)

Κύριες συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες και ομοσπονδίες

Το μεγαλύτερο εργατικό κέντρο είναι το Εργατικό Κέντρο Αθήνας (ΕΚΑ) και ακολουθούν το Εργατικό Κέντρο Θεσσαλονίκης (ΕΚΘ) και το Εργατικό Κέντρο Πειραιά.

Οι μεγαλύτερες ομοσπονδίες εντός της ΑΔΕΔΥ είναι:

• η Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδος (DOE)

• την Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων Δημόσιων Νοσοκομείων, ΠΟΕΔΗΝ

• την Ομοσπονδία Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης, ΟΛΜΕ,

• την Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργαζομένων Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΠΟΕ-ΟΤΑ)

Δεν υπήρξαν πρόσφατες σημαντικές οργανωτικές εξελίξεις στις συνδικαλιστικές οργανώσεις.

Σχετικά με την εκπροσώπηση των εργοδοτών

Μια εταιρεία ή ένας μεμονωμένος εργοδότης γίνεται μέλος μιας οργάνωσης εργοδοτών σε εντελώς εθελοντική βάση. Δεν υπάρχει ειδική νομοθεσία που να διέπει τη λειτουργία των οργανώσεων εργοδοτών. Η σύσταση μιας εργοδοτικής οργάνωσης καθορίζει τους κανόνες συμμετοχής, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις.
There are various ways in which employer organisations are organised, either horizontally or vertically, according to the sector, the size of the company and the locality. Other employer organisations organise only individual companies, some organise and represent organisations or federations of employers and some do both.

Υπάρχει έλλειψη δεδομένων σχετικά με την πυκνότητα της οργάνωσης των εργοδοτών.

Συμμετοχή σε οργανώσεις εργοδοτών και πυκνότητα, 2012–2019

Σημείωση: * Ποσοστό εργαζομένων που εργάζονται σε εγκατάσταση που είναι μέλος οποιασδήποτε εργοδοτικής οργάνωσης που συμμετέχει σε συλλογικές διαπραγματεύσεις.

Η κύρια οργανωτική τάση τα τελευταία χρόνια ήταν ότι οι υφιστάμενες ανώτατες (εθνικές) οργανώσεις εργοδοτών προσπάθησαν να διευρύνουν το πεδίο της οργανωτικής ικανότητας/τομέα τους και να ενισχύσουν την αντιπροσωπευτικότητά τους.

Αυτή είναι η περίπτωση του ΣΕΒ, ο οποίος άλλαξε το καταστατικό του το 2007 σε μια προσπάθεια να εκπροσωπήσει μεγάλες επιχειρήσεις και μετονομάστηκε (πρώην Σύνδεσμος Ελληνικών Επιχειρήσεων). Επιπλέον, η ΕΣΕΕ μετονομάστηκε (πρώην Εθνική Συνομοσπονδία Ελληνικού Εμπορίου) και άλλαξε το καταστατικό της (2014) προκειμένου να εκπροσωπεί το σύνολο του εμπορικού τομέα καθώς και τις ΜΜΕ γενικότερα. Το SBE, η πιο πρόσφατα αναγνωρισμένη οργάνωση εργοδοτών, άλλαξε επίσης το όνομά του (από SVVE) για να διευρύνει το πεδίο εφαρμογής του.

Κύριες οργανώσεις εργοδοτών

Υπάρχουν πέντε κύριες οργανώσεις εργοδοτών. Είναι οργανώσεις εθνικού επιπέδου και αναγνωρίζονται ως εθνικοί κοινωνικοί εταίροι (όσον αφορά τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και τον κοινωνικό διάλογο). Είναι ευρέως αποδεκτό ότι καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής δραστηριότητας στη χώρα.

Ο ΣΕΒ ιδρύθηκε το 1907 και αρχικά αντιπροσώπευε μεγάλες βιομηχανικές επιχειρήσεις. Ωστόσο, με την πάροδο των ετών, εξελίχθηκε και αντιπροσωπεύει πλέον μεγάλες εταιρείες, ανεξαρτήτως κλάδου. Ενώ ορισμένα από τα μέλη του ΣΕΒ είναι μεμονωμένες επιχειρήσεις, άλλα είναι τοπικές και κλαδικές οργανώσεις εργοδοτών. Ο ΣΕΒ περιλαμβάνει πάνω από 600 άμεσα επιχειρήσεις-μέλη, 6 περιφερειακές ομοσπονδίες και 45 κλαδικές ομοσπονδίες και οργανώσεις (στοιχεία 2019). Είναι μέλος της Συνομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Επιχειρήσεων (BusinessEurope) και του Διεθνούς Οργανισμού Εργοδοτών.

Η ΓΣΕΒΕΕ ιδρύθηκε το 1919 και είναι ένας εθνικός οργανισμός που εκπροσωπεί τις ΜΜΕ, κυρίως στη βιοτεχνία αλλά και στο εμπόριο. Αποτελείται από 87 ομοσπονδίες (56 τοπικές και 30 κλαδικές ομοσπονδίες και 1 ομοσπονδία συνταξιούχων), με 140.000 μεμονωμένες επιχειρήσεις ως μέλη (στοιχεία Οκτωβρίου 2019). Η ΓΣΕΒΕΕ είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βιοτεχνιών, Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων (SMEUnited).

Η ΕΣΕΕ ιδρύθηκε το 1994 και είναι ένας εθνικός οργανισμός που εκπροσωπεί κυρίως τις ΜΜΕ στο εμπόριο. Η ΕΣΕΕ εκπροσωπεί 14 ομοσπονδίες εμπορικών ενώσεων, οι περισσότερες σε τοπικό επίπεδο, και 308 τοπικές εμπορικές ενώσεις με σχεδόν 100.000 εταιρείες-μέλη (στοιχεία 2016). Η ΕΣΕΕ είναι συνδεδεμένο μέλος τόσο του SMEUnited όσο και του EuroCommerce.

Ο ΣΕΤΕ ιδρύθηκε το 1991 από επιχειρηματίες του τουριστικού τομέα. Ο ΣΕΤΕ αποτελείται από 13 εθνικές κλαδικές ενώσεις (με 49.476 εταιρείες-μέλη) και 485 ξεχωριστές τουριστικές μονάδες (στοιχεία 2019). Ο ΣΕΤΕ αναγνωρίστηκε πρόσφατα ως εθνικός κοινωνικός εταίρος ισότιμος με τις άλλες αντιπροσωπευτικές εργοδοτικές οργανώσεις μετά την ψήφιση του νόμου 4144/2013.

Το SBE (πρώην SVVE) ιδρύθηκε το 1915. Από την ίδρυσή της, δραστηριοποιείται στις προσπάθειες προώθησης όχι μόνο της βιομηχανικής ανάπτυξης, αλλά και της οικονομικής και κοινωνικής προόδου στη Βόρεια Ελλάδα. Τα μέλη της ομοσπονδίας περιλαμβάνουν κατασκευαστικές εταιρείες και βιομηχανικές οργανώσεις. Ο SVVE αναγνωρίστηκε ως νέος και ισότιμος εθνικός κοινωνικός εταίρος στις 17 Ιουλίου 2018.

Κύριες οργανώσεις εργοδοτών και συνομοσπονδίες

Σημείωση: * Ο ακριβής αριθμός των άμεσων μελών δεν μπορεί να υπολογιστεί, καθώς τα μέλη των κλαδικών και περιφερειακών ομοσπονδιών δεν μπορούν να υπολογιστούν με ακρίβεια.

Δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία σχετικά με τις κύριες τάσεις όσον αφορά την πυκνότητα της οργάνωσης των εργοδοτών.

Τριμερή και διμερή όργανα και συνεννόηση

Τα κύρια τριμερή και διμερή όργανα στην Ελλάδα περιγράφονται λεπτομερώς σε αυτή την ενότητα.

Η Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή της Ελλάδος (ΟΚΕ) ιδρύθηκε το 1994 και ακολούθησε το πρότυπο της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής που βασίζεται στην τριμερή δομή των συμφερόντων που εκπροσωπούνται, δηλαδή της ομάδας εργοδοτών, της ομάδας εργαζομένων και της ομάδας διαφόρων δραστηριοτήτων. Η τελική ομάδα εκπροσωπεί αγρότες, ελεύθερους επαγγελματίες, τοπική αυτοδιοίκηση, καταναλωτές, οργανώσεις προστασίας του περιβάλλοντος, άτομα με αναπηρία και οργανώσεις που επικεντρώνονται στην ισότητα των φύλων. Ο κύριος ρόλος του ΟΚΕ είναι να εκδίδει επίσημες γνωμοδοτήσεις για κοινωνικά και οικονομικά θέματα, είτε πριν από την υποβολή σχεδίου νόμου στο κοινοβούλιο είτε με δική του πρωτοβουλία. Τα όργανα της ΟΚΕ είναι η Γενική Συνέλευση, η Εκτελεστική Επιτροπή, το Συμβούλιο των Προέδρων, ο πρόεδρος και οι τρεις αντιπρόεδροι. Η Εκτελεστική Επιτροπή ορίζει επιτροπές εργασίας και εισηγητή για τη συλλογή πληροφοριών και την προετοιμασία γνωμοδότησης πρότασης που θα εκφραστεί από την ΟΚΕ. Η επιτροπή εργασίας καταρτίζει σχέδιο γνωμοδότησης και το υποβάλλει προς έγκριση στην εκτελεστική επιτροπή. Η τελική απόφαση επί της γνώμης λαμβάνεται από τη Γενική Συνέλευση. Σε πολλές περιπτώσεις, ο αρμόδιος υπουργός συμμετέχει στις εργασίες της Γενικής Συνέλευσης. Το OKE είναι μόνιμο συμβουλευτικό όργανο και εξουσιοδοτείται από το νόμο να παρέχει γνωμοδοτήσεις στην κυβέρνηση.
OMED, established under Law No. 1876/1990 (as amended by later legislation), is an independent institution that services the social partners when they fail to conclude a collective agreement. OMED is a bipartite body that is administered by the social partners (Presidential Decree No. 98/2014). Since the SBE was recognised as a national social partner (Law No. 4554/2018, Article 41), the governing board has consisted of 11 members: 5 members appointed by the GSEE, 5 members appointed by the employer organisations (the SEV, ESEE, the GSEVEE, SETE and the SBE) and 1 independent president elected unanimously by the parties. In addition, one representative of the Ministry of Labour participates as an observer on OMED’s administrative board; they do not have the right to vote. OMED’s mission is to provide mediation and arbitration services on collective bargaining according to the existing legislation.

Οι προτάσεις των διαμεσολαβητών δεν είναι δεσμευτικές, αλλά οι αποφάσεις των διαιτητών είναι. Σύμφωνα με τον νόμο 1876/1990, οι συνδικαλιστικές οργανώσεις παραδοσιακά κατέφευγαν μονομερώς σε διαδικασίες διαμεσολάβησης και διαιτησίας προκειμένου να επιτύχουν διαιτητική απόφαση (η οποία, σύμφωνα με το νόμο, εξομοιωνόταν με συλλογική σύμβαση). Η μονομερής αυτή προσφυγή στη διαιτησία καταργήθηκε το 2010 με τον Ν. 3899/2010, αλλά ανατράπηκε εν μέρει το 2014 μετά την έκδοση απόφασης από το Συμβούλιο της Επικρατείας (αρ. 2307/2014) που καθιστούσε εκ νέου νόμιμο το δικαίωμα μονομερούς προσφυγής σε διαιτητικές διαδικασίες. Ωστόσο, ο νέος κανονισμός (Ν. 4303/2014) θέσπισε μια σειρά νέων προϋποθέσεων σχετικά με τη χρήση του συστήματος διαιτησίας, οι οποίες στην πράξη καθιστούν δύσκολη τη διεξαγωγή διαιτησίας.

Το 2018, ο νόμος 4549/2018 διατήρησε το προηγούμενο σύστημα διαιτησίας και διαμεσολάβησης, λαμβάνοντας υπόψη την απόφαση του Αρείου Πάγου (Συμβούλιο της Επικρατείας). Η απόφαση αυτή όριζε ότι η διαμεσολάβηση και η διαιτησία των συλλογικών εργατικών διαφορών έπρεπε να εξετάζουν την οικονομική κατάσταση και την ανταγωνιστικότητα στον τομέα της παραγωγής της συλλογικής διαφοράς (διάταξη που ήδη υπήρχε) και την κατάσταση της αγοραστικής δύναμης του μισθού (προσθήκη). Ο νόμος πρόσθεσε επίσης τη δυνατότητα μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία:
• όταν η πρόταση του διαμεσολαβητή έχει γίνει δεκτή από ένα μέρος και έχει απορριφθεί από το άλλο μέρος.
•    when the mediator’s suggestion has been accepted by one party and has been rejected by the other party.

Το 2021, ο νέος νόμος (Ν. 4808/2021, άρθρο 98) έδωσε στον ΟΜΕΔ την εξουσία να διευκολύνει τη συνδιαλλαγή μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών.

Το Χ.Α. έχει συμβουλευτικό ρόλο, βάσει των Προεδρικών Διαταγμάτων 184/69 και 368/89. Η συχνότητα των συνεδριάσεων εξαρτάται από τη γνώμη του Γραμματέα του Υπουργείου Εργασίας της Χ.Α.Π. Το Χ.Α. συνεδριάζει συνήθως δύο φορές το χρόνο. Το ΧΑΑ αποτελείται από επτά μέλη: τον πρόεδρο (τον Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Εργασίας) και έξι τακτικά μέλη, αποτελούμενα από έναν ειδικό σύμβουλο ή ειδικό συνεργάτη του Υπουργείου Εργασίας, έναν εμπειρογνώμονα σε θέματα εργασιακής πολιτικής, έναν εκπρόσωπο του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας, έναν εκπρόσωπο του Υπουργείου Εργασίας, έναν εκπρόσωπο του εργοδότη και έναν εκπρόσωπο των εργαζομένων.

Το Χ.Α. έχει την αρμοδιότητα να ερευνά, να μελετά και να γνωμοδοτεί για κάθε θέμα που αφορά το σχεδιασμό και την εφαρμογή της εργασιακής και κοινωνικής πολιτικής. Το ΧΑΑ δραστηριοποιείται σε διάφορους τομείς, συμπεριλαμβανομένων των αμοιβών και των συνθηκών εργασίας στον ιδιωτικό τομέα, των αμοιβών και των συνθηκών εργασίας στον δημόσιο τομέα, της ισότητας των φύλων και της υγείας και ασφάλειας στο χώρο εργασίας.

Μετά την επαναφορά της υποχρεωτικής επέκτασης των κλαδικών συλλογικών συμβάσεων με επικαιροποιημένους όρους και διαδικασίες, το ΧΑΑ διεύρυνε τις αρμοδιότητές του συμμετέχοντας στη διαδικασία αυτή. Σύμφωνα με το Υπουργείο Εργασίας (Εγκύκλιος 32921/2175/2018), ο Υπουργός Εργασίας αποστέλλει την κλαδική σύμβαση στο Χ.Α. Στη συνέχεια, το ΧΑΑ ζητά από την εργοδοτική οργάνωση που υπέγραψε τη συμφωνία να υποβάλει το μητρώο μελών της. Στη συνέχεια διαβιβάζεται στο ΣΕΠΕ, το οποίο ελέγχει αν τα μέλη της εργοδοτικής οργάνωσης απασχολούν το 51% των εργαζομένων στον οικείο κλάδο. Μετά την έκθεση του ΣΕΠΕ για τα στοιχεία απασχόλησης, το ΧΑ εισηγείται στον Υπουργό Εργασίας αν πληρούνται οι προϋποθέσεις για παράταση της υπογεγραμμένης κλαδικής σύμβασης και κήρυξή της υποχρεωτικής. Εάν η εργοδοτική οργάνωση αρνηθεί να υποβάλει το μητρώο μελών της, η παράταση δεν είναι δυνατή.

Στο πλαίσιο της λειτουργίας του Χ.Α. ιδρύθηκε το 2017 το Τμήμα Καταπολέμησης της Αδήλωτης Εργασίας. Ιδρύθηκε με τον Ν. 4468/2017. Με την ευρεία συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων, προωθεί τον τριμερή διάλογο και τη συνεργασία με στόχο την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας. Το τμήμα τέθηκε σε λειτουργία στις 25 Σεπτεμβρίου 2017. Τα κύρια θέματα των συνεδριάσεων μέχρι στιγμής αφορούσαν την εφαρμογή του χάρτη πορείας για την αδήλωτη εργασία για την περίοδο 2017-2019· τη μελέτη των ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών και την πρόληψη της αδήλωτης εργασίας· και την αξιολόγηση των συστημάτων διοικητικών κυρώσεων και ποινών εν γένει και τη θέσπιση εναλλακτικών μέσων συμμόρφωσης. Αυτό το τμήμα είναι προς το παρόν ανενεργό.

Η Εθνική Επιτροπή Απασχόλησης συστάθηκε με το Νόμο 3144/2003, άρθρο 1, παράγραφος 1 (ΦΕΚ 111). Συστάθηκε στο Υπουργείο Εργασίας με τη συμμετοχή εκπροσώπων των κοινωνικών εταίρων.

Σκοπός της επιτροπής είναι η προώθηση του κοινωνικού διαλόγου για τη διαμόρφωση πολιτικών που στοχεύουν στην αύξηση της απασχόλησης και την καταπολέμηση της ανεργίας, καθώς και η παροχή συμβουλών για τη διαμόρφωση, παρακολούθηση και αξιολόγηση του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για την Απασχόληση και γενικότερα για τις πολιτικές απασχόλησης και το εργατικό δίκαιο.

Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 85 παράγραφος 5 του Ν. 4368/2016 (ΦΕΚ 21), η ετήσια έκθεση του Εθνικού Ινστιτούτου Εργασίας και Ανθρώπινου Δυναμικού (Εθνικό Ινστιτούτο Εργασίας και Ανθρώπινου Δυναμικού) σχετικά με τα αποτελέσματα του μηχανισμού διάγνωσης των αναγκών της αγοράς εργασίας υποβάλλεται από την Συντονιστική Επιτροπή στην Εθνική Επιτροπή Απασχόλησης μέσω του Υπουργού Εργασίας, με στόχο τη διαμόρφωση μιας ευρύτερης στρατηγικής για την ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού στη χώρα και ειδικότερα το σχεδιασμό και την υλοποίηση προγραμμάτων κατάρτισης.

Οι συνεδριάσεις της επιτροπής και οι εν εξελίξει δράσεις της ενισχύουν τον ρόλο των κοινωνικών εταίρων στον επανασχεδιασμό και τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των υφιστάμενων δράσεων και στην ενίσχυση των συνεργειών που θα ωφελήσουν τις μακροπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης στον τομέα της απασχόλησης. Ωστόσο, η επιτροπή αυτή είναι ανενεργή από το 2013.

Ένας άλλος θεσμός στην Ελλάδα που προωθεί τον διάλογο για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία μεταξύ εκπροσώπων εργοδοτών και εργαζομένων, σε εθνικό και κλαδικό επίπεδο, είναι το Συμβούλιο Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία, ΣΥΑΕ. Πρόκειται για ένα τριμερές και πλέον αντιπροσωπευτικό συμβουλευτικό όργανο που ιδρύθηκε το 1985. Με νόμο (Ν. 3850/2010, άρθρο 26), η ΣΥΑΕ γνωμοδοτεί για όλα τα θέματα υγείας και ασφάλειας στην εργασία, συμπεριλαμβανομένου του νομοσχεδίου. Αποτελείται από εκπροσώπους των κοινωνικών εταίρων (ΓΣΕΕ, ΣΕΒ, ΓΣΕΒΕΕ, ΕΣΕΕ και ΣΕΤΕ) και εκπροσώπους του Υπουργείου Ανάπτυξης, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας, του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, του Υπουργείου Εργασίας και του Υπουργείου Οικονομικών. Περιλαμβάνει επίσης εκπροσώπους του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος), του Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου, της Ένωσης Ελλήνων Χημικών και της Εθνικής Ένωσης Τοπικών Αρχών.

Στις 18 Απριλίου 2022 τέθηκε σε εφαρμογή νέος νόμος (Ν. 4921/2022, άρθρο 27) που προέβλεπε τη σύσταση του Εθνικού Συμβουλίου Δεξιοτήτων. Οι στόχοι του συμβουλίου είναι οι εξής: προετοιμασία και εφαρμογή της στρατηγικής για τις δεξιότητες του εργατικού δυναμικού· η παρακολούθηση θεμάτων που σχετίζονται με τη συνεχή επαγγελματική κατάρτιση, την επανειδίκευση και την αναβάθμιση των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού και τη σύνδεσή τους με την αγορά εργασίας και την απασχόληση, και η υποβολή εισηγήσεων για τη διαμόρφωση σχετικής πολιτικής στον Υπουργό Εργασίας ή σε άλλους αρμόδιους φορείς σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία.

Το Εθνικό Συμβούλιο Δεξιοτήτων διορίζεται από το Υπουργείο Εργασίας και προεδρεύεται από τον Διοικητή της ΔΥΠΑ. Αποτελείται από 15 μέλη, εκ των οποίων 1 μέλος εκπροσωπεί τους εργοδότες που διορίζονται από τις οργανώσεις τους με κοινή απόφαση.

Κύρια τριμερή και διμερή όργανα

Εκπροσώπηση των εργαζομένων σε επίπεδο χώρου εργασίας

Σε επίπεδο χώρου εργασίας, οι εργαζόμενοι εκπροσωπούνται από τα ακόλουθα όργανα:
• ενώσεις ατόμων
• εκπρόσωποι και επιτροπές υγείας και ασφάλειας
•    works councils
•    health and safety delegates and committees

Συνδικαλιστικές οργανώσεις με έδρα την επιχείρηση μπορούν να συσταθούν από τουλάχιστον 21 εργαζομένους σε εταιρείες ή εγκαταστάσεις με περισσότερους από 50 εργαζομένους (νόμος αριθ. 1264/1982). Μια ένωση με έδρα την επιχείρηση έχει πλήρη δικαιώματα στη σύναψη συλλογικών συμβάσεων και στις διαδικασίες διαβούλευσης και ενημέρωσης.

Μια ένωση ανθρώπων δεν είναι επίσημα αναγνωρισμένη συνδικαλιστική οργάνωση· Η έννοια του τέτοιου φορέα εισήχθη με τον νόμο 4024/2011 για τη διευκόλυνση των συλλογικών διαπραγματεύσεων στις μικρές επιχειρήσεις όπου οι συνδικαλιστικές οργανώσεις είναι ανύπαρκτες. Μια ένωση ανθρώπων μπορεί να συσταθεί από τα τρία πέμπτα των εργαζομένων. Δεν υπάρχει όριο στο χρονικό διάστημα λειτουργίας αυτών των ενώσεων και μπορούν να υπογράψουν συλλογικές συμβάσεις για εταιρείες οποιουδήποτε μεγέθους.

Τα συμβούλια εργαζομένων μπορούν να υπάρχουν παράλληλα με τα συμβούλια των επιχειρήσεων σύμφωνα με το νόμο αριθ. 1767/1988. Έχουν όλα τα δικαιώματα ενημέρωσης και διαβούλευσης, αλλά όχι δικαιώματα στις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Τα συμβούλια εργαζομένων μπορούν να συσταθούν μόνο σε μεγαλύτερους χώρους εργασίας, δηλαδή με 50 ή περισσότερους υπαλλήλους, ή σε χώρους εργασίας με 20 έως 49 υπαλλήλους, εάν δεν υπάρχει σωματείο. Ωστόσο, στην πράξη, το τελευταίο δεν συμβαίνει. Το αίτημα για τη σύσταση συμβουλίου επιχείρησης πρέπει να υποβληθεί είτε από το πρωτοβάθμιο συνδικάτο είτε από το 10% του εργατικού δυναμικού. Τα μέλη του συμβουλίου εργαζομένων εκλέγονται από το σύνολο του εργατικού δυναμικού και αποτελούνται μόνο από υπαλλήλους. Στην πραγματικότητα, λίγες μόνο εταιρείες έχουν επιτροπές επιχείρησης και, εάν δεν υπάρχει συνδικάτο, δεν θα υπάρχει συμβούλιο επιχείρησης. Η θέση των επιτροπών επιχείρησης είναι σαφώς λιγότερο ισχυρή από εκείνη των συνδικάτων και δεν έχουν συσταθεί ευρέως, εκτός από τις μεγαλύτερες εταιρείες.

Οι εκπρόσωποι υγείας και ασφάλειας μπορούν να εκλεγούν σε χώρους εργασίας με περισσότερους από 20 υπαλλήλους και μια επιτροπή υγείας και ασφάλειας μπορεί να συσταθεί σε χώρους εργασίας με περισσότερους από 50 υπαλλήλους. Οι εκπρόσωποι/επιτροπές υγείας και ασφάλειας έχουν συμβουλευτικό ρόλο για τα σχετικά θέματα (Ν. 1568/1985).

Κανονισμός, σύνθεση και αρμοδιότητες των οργάνων