Φορείς και ιδρύματα στις Κάτω Χώρες

Μέχρι το 1980, η κυβέρνηση διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο στο ολλανδικό σύστημα εργασιακών σχέσεων, ιδίως όσον αφορά τον καθορισμό των μισθών. Η εικόνα έχει αλλάξει έκτοτε και το 2018 οι κοινωνικοί εταίροι ανέφεραν ότι ο υπουργός Κοινωνικών Υποθέσεων και Απασχόλησης κατέβαλε ιδιαίτερες προσπάθειες για να τις συμπεριλάβει.

Η κυβέρνηση των Κάτω Χωρών διαθέτει ένα σχετικά καλά αναπτυγμένο σύστημα διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους. Διαδοχικά υπουργικά συμβούλια έχουν συχνά συνάψει κοινωνικά σύμφωνα, συνήθως μέσω της διμερούς STVDA.

Επιπλέον, οι Κάτω Χώρες έχουν μια ιδιαίτερα ανεπτυγμένη προσέγγιση στον τομεακό κοινωνικό διάλογο. Για λόγους εθνικής κουλτούρας, οι κλαδικές συνδικαλιστικές οργανώσεις και οι οργανώσεις εργοδοτών συνέρχονται για να συνάψουν συλλογικές συμβάσεις εργασίας για τη ρύθμιση και τον καθορισμό κανόνων σχετικά με την επαγγελματική ζωή για τους εν λόγω τομείς. Οι συμφωνίες αυτές βασίζονται στην εθνική νομοθεσία για τις συνθήκες εργασίας, αλλά λαμβάνουν επίσης υπόψη την οικονομική πραγματικότητα συγκεκριμένων τομέων κατά την εξέταση τομεακών ζητημάτων κοινωνικής πολιτικής.

Οι κύριοι φορείς είναι το Υπουργείο Κοινωνικών Υποθέσεων και Απασχόλησης, η Αρχή Εργασίας των Κάτω Χωρών (Nederlandse Arbeidsinspectie) (πρώην Επιθεώρηση SZW), η οποία είναι επίσης αρμόδια για την παρακολούθηση της υγείας και της ασφάλειας, η SER, και ο οργανισμός κοινωνικής ασφάλισης (Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen, UWV)), η οποία είναι αρμόδια για τις παροχές και την επανένταξη των ανέργων και των εργαζομένων με αναπηρία. Επιπλέον, το Υπουργείο Οικονομίας και Κλιματικής Πολιτικής (Ministerie van Economische Zaken en Klimaat) αποτελεί βασικό παράγοντα της πολιτικής για την επαγγελματική ζωή, καθώς συμμετέχει στη χάραξη πολιτικής για συγκεκριμένους τομείς. Οι τομεακές πραγματικότητες πρέπει επίσης να συμπεριληφθούν στη χάραξη πολιτικής και, ως εκ τούτου, το Υπουργείο Κοινωνικών Υποθέσεων και Απασχόλησης συμμετέχει επίσης σε τακτικές τριμερείς συναντήσεις με τους κοινωνικούς εταίρους.

Το Υπουργείο Κοινωνικών Υποθέσεων και Απασχόλησης είναι αρμόδιο για το μεγαλύτερο μέρος της εργατικής νομοθεσίας, την παρακολούθηση των συλλογικών συμβάσεων, τον κοινωνικό διάλογο και τις δραστηριότητες επιθεώρησης που σχετίζονται με την εργασία, συμπεριλαμβανομένης της επιθεώρησης των συνθηκών εργασίας.

Η πραγματική επιθεώρηση διενεργείται από την ολλανδική αρχή εργασίας, η οποία καλύπτει όχι μόνο τις συνθήκες εργασίας αλλά και την κοινωνική απάτη, τους κατώτατους μισθούς και την παράνομη εργασία.

Δεν υπάρχει ειδικό εργατοδικείο και οι συγκρούσεις επιλύονται μέσω του γενικού δικαστικού συστήματος. Δεν υπάρχει ειδική επιτροπή διαμεσολάβησης για εργασιακά θέματα, με μία εξαίρεση: οι «επιτροπές επιχειρήσεων» (bedrijfscommissies) μπορούν να μεσολαβούν σε συγκρούσεις μεταξύ εργοδοτών και συμβουλίων εργαζομένων, σε εθελοντική βάση.

Από το 1945, η εκπροσώπηση των κοινωνικών εταίρων σε εθνικό επίπεδο είναι πολύ σταθερή, με τρεις συνδικαλιστικές ομοσπονδίες και τρεις ομοσπονδίες εργοδοτών να είναι μέλη της τριμερούς SER και της διμερούς STVDA. Η νομική βάση της εκπροσώπησής τους (γενικότερη αντιπροσωπευτικότητα) περιορίζεται σε διάταγμα του 1980 σχετικά με τη συμμετοχή στο SER. Το διάταγμα αυτό θεσπίζει μόνο πολύ ευρείς κανόνες αντιπροσωπευτικότητας. Υπάρχουν λίγες νομικές συγκρούσεις σχετικά με το ζήτημα της αντιπροσωπευτικότητας. Ωστόσο, η μείωση της πυκνότητας των συνδικάτων έχει οδηγήσει σε συζητήσεις σχετικά με το ρόλο των συνδικάτων στο σύστημα συλλογικών διαπραγματεύσεων (συμπεριλαμβανομένου του ζητήματος της επέκτασης των συλλογικών συμβάσεων), καθώς και σχετικά με την αντιπροσωπευτικότητα και το καθεστώς του SER (και σε μικρότερο βαθμό του STVDA). Αυτό υπονομεύει τη νομιμότητα και την αντιπροσωπευτικότητα των συλλογικών συμβάσεων εργασίας που συνάπτονται. Πυροδότησε επίσης μια μικρή αλλά αυξανόμενη τάση μικρών συνδικαλιστικών οργανώσεων που ξεπηδούν για να εκπροσωπήσουν νεότερους εργαζόμενους, επαγγελματίες και μεμονωμένους αυτοαπασχολούμενους, εργαζόμενους μερικής απασχόλησης και ελεύθερους επαγγελματίες.

Σχετικά με τη συνδικαλιστική εκπροσώπηση

Στις Κάτω Χώρες, δεν υπάρχουν περιορισμοί στη συμμετοχή σε συνδικαλιστικές οργανώσεις στη νομοθεσία. Η πυκνότητα της Ένωσης μειώνεται σταδιακά και ήταν λίγο κάτω από το 13 % το 2021, από περίπου 40 % πριν από 30 χρόνια. Η μείωση από το 2011 έως το 2021 ήταν σταθερή αλλά αργή.

Το τοπίο ήταν λίγο πολύ σταθερό τις τελευταίες δεκαετίες, εκτός από την ίδρυση το 2017 ενός νέου συνδικάτου στον τομέα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, του PO in Actie. Αυτό το συνδικάτο ξεκίνησε ως ομάδα στο Facebook και μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα υποστηρίχθηκε από 45.000 εκπαιδευτικούς. Υπήρξαν και άλλες περιπτώσεις νέων συνδικάτων που ιδρύθηκαν για να καλύψουν εργαζόμενους που παραδοσιακά δεν θεωρούνταν ικανοί να συμμετάσχουν σε συνδικαλιστική οργάνωση. Το Εναλλακτικό Συνδικάτο (Alternative voor Vakbond, AVV), για παράδειγμα, δεν θεωρείται παραδοσιακό συνδικάτο, καθώς εκπροσωπεί επίσης επιχειρηματίες.

Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό του ολλανδικού συστήματος συλλογικών διαπραγματεύσεων είναι το γεγονός ότι η κάλυψη των συλλογικών διαπραγματεύσεων είναι πολύ υψηλότερη (περίπου 73%) από την πυκνότητα των συνδικαλιστικών οργανώσεων (κάτω του 15%). Ο κύριος λόγος δεν είναι τόσο η επέκταση των συλλογικών συμβάσεων (αυτό προσθέτει μόνο επτά ποσοστιαίες μονάδες στην κάλυψη των συλλογικών διαπραγματεύσεων), αλλά το καθήκον των εργοδοτών που είναι συμβαλλόμενα μέρη σε συλλογική σύμβαση να αντιμετωπίζουν ισότιμα τους οργανωμένους και μη οργανωμένους εργαζομένους. Αυτό δημιουργεί το γνωστό πρόβλημα της «καιροσκοπικής συμπεριφοράς» για τα συνδικάτα: οι ανοργάνωτοι εργαζόμενοι αποκομίζουν τα ίδια οφέλη από τις συνδικαλιστικές δραστηριότητες με τους οργανωμένους υπαλλήλους.

Ένα πρόβλημα για τα συνδικάτα είναι η αύξηση του μέσου όρου ηλικίας των μελών τους. Η μέση ηλικία αυξάνεται σταδιακά και μακροπρόθεσμα αυτό θα οδηγήσει σε χαμηλότερη πυκνότητα (δηλαδή καθώς συνταξιοδοτούνται οι ηλικιωμένοι εργαζόμενοι). Επιπλέον, η άνοδος του ευέλικτου εργατικού δυναμικού – συνήθως μια ομάδα με χαμηλό ποσοστό συμμετοχής σε συνδικαλιστικές οργανώσεις – αποτελεί απειλή για τη νομιμότητα και την αντιπροσωπευτικότητα των συλλογικών συμβάσεων εργασίας που έχουν επιτευχθεί.

Νέα συνδικάτα όπως το PO in Actie και το AVV δείχνουν ότι η συμμετοχή σε συνδικαλιστικές οργανώσεις μπορεί να ενισχυθεί με την εφαρμογή μιας πιο ανοικτής και χωρίς αποκλεισμούς προσέγγισης για την ένταξη και την άμεση επικοινωνία με τα μέλη για τον προσδιορισμό των αναγκών τους, μεταξύ άλλων μέσω της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Συμμετοχή σε συνδικαλιστικές οργανώσεις και συνδικαλιστική πυκνότητα, 2011–2021

Σημειώσεις: * Ποσοστό εργαζομένων που είναι μέλη συνδικαλιστικής οργάνωσης. ** Προκαταρκτικά στοιχεία. *** Τα προηγούμενα στοιχεία ήταν λανθασμένα σύμφωνα με την πηγή μας. Αυτή η γραμμή παρέχει τα σωστά δεδομένα. Η συμμετοχή των εργαζομένων σε συνδικαλιστικές οργανώσεις προέκυψε από το σύνολο των μελών των συνδικαλιστικών οργανώσεων και προσαρμόστηκε, εάν ήταν απαραίτητο, για τα μέλη συνδικαλιστικών οργανώσεων εκτός του ενεργού, εξαρτώμενου και απασχολούμενου εργατικού δυναμικού (δηλαδή συνταξιούχοι, αυτοαπασχολούμενοι, φοιτητές, άνεργοι). μ.δ., μη διαθέσιμο.

Πηγές: CBS StatLine, 2021; CBS StatLine, 2022α; ΟΟΣΑ και AIAS, 2021.

Κύριες συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες και ομοσπονδίες

Υπάρχουν τρεις κύριες εθνικές διατομεακές συνδικαλιστικές οργανώσεις που διαπραγματεύονται και διαβουλεύονται σχετικά με την πολιτική που σχετίζεται με την απασχόληση και την αγορά εργασίας. Πρόκειται για την Ολλανδική Συνομοσπονδία Συνδικάτων (Federatie Nederlandse Vakbeweging, FNV), την Εθνική Ομοσπονδία Χριστιανικών Συνδικάτων (Christelijk Nationaal Vakverbond, CNV) και τη Συνδικαλιστική Ομοσπονδία Επαγγελματιών (Vakcentrale voor professionals, VCP). Αυτά είναι τα μεγαλύτερα συνδικάτα στις Κάτω Χώρες και διαπραγματεύονται με την κυβέρνηση μέσω του SER και του STVDA. Η κύρια εξέλιξη τα τελευταία χρόνια ήταν η εσωτερική διαδικασία αναδιάρθρωσης της μεγαλύτερης ομοσπονδίας, της FNV. Η σημερινή δομή είναι μία ομοσπονδία, χωρισμένη σε 28 κλάδους. Η CNV αποτελείται επίσης από μια σειρά τομεακών κλάδων. Επιπλέον, ορισμένες συνδικαλιστικές οργανώσεις (η Ολλανδική Ένωση Ηλικιωμένων (Algemene Nederlandse Bond voor Ouderen_._ ANBO), η Γενική Ανεξάρτητη Ένωση (De Unie) και η Ομοσπονδία Ανεξάρτητων Συνδικάτων (Unie van Onafhankelijke Vakorganisaties, UOV)) έχουν προσχωρήσει στο VCP.

Δεν υπήρξαν σημαντικές αλλαγές στα κύρια συνδικάτα στις Κάτω Χώρες. Υπάρχει, ωστόσο, μια τάση αποσυνδικαλισμού, όπως συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό φαίνεται να έχει οδηγήσει σε μια μικρή αλλά ορατή τάση όπου εμφανίζονται νέα συνδικάτα που προσελκύουν νεότερα, πιο ποικιλόμορφα μέλη, όπως η AVV και η De Unie, των οποίων τα μέλη περιλαμβάνουν επιχειρηματίες, ευέλικτους εργαζόμενους και εργαζόμενους μερικής απασχόλησης.

Κύριες συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες και ομοσπονδίες

Σημείωση: * Προκαταρκτικά στοιχεία.

Πηγή: CBS StatLine, 2021.

Σχετικά με την εκπροσώπηση των εργοδοτών

Κάθε εργοδότης ή κλαδική οργάνωση μπορεί να γίνει μέλος εργοδοτικής οργάνωσης. Δεν υπάρχουν συγκεκριμένα δικαιώματα ή υποχρεώσεις που απορρέουν από τη νομοθεσία. Φυσικά, μπορεί να υπάρχουν ορισμένα δικαιώματα και υποχρεώσεις που απορρέουν από το καταστατικό της εργοδοτικής οργάνωσης, το οποίο καθορίζει δικαιώματα και υποχρεώσεις για τα μέλη.

Δεν υπήρξαν σημαντικές εξελίξεις από την πλευρά των εργοδοτών τα τελευταία χρόνια.

Σε αντίθεση με τα συνδικάτα, η Στατιστική Υπηρεσία των Κάτω Χωρών δεν δημοσιεύει στοιχεία σχετικά με την πυκνότητα της οργάνωσης των εργοδοτών. Ωστόσο, εκτιμάται ότι είναι 80-90%, χωρίς να έχει αλλάξει σημαντικά από το 2012. Επιπλέον, δεν φαίνεται να έχουν πραγματοποιηθεί αυτοτελείς αναλύσεις σχετικά με τη συμμετοχή σε οργανώσεις εργοδοτών κατά τα τελευταία έτη.

Συμμετοχή σε οργανώσεις εργοδοτών και πυκνότητα, 2012–2020 (%)

Σημειώσεις: * Ποσοστό εργαζομένων που εργάζονται σε εγκατάσταση που είναι μέλος οποιασδήποτε εργοδοτικής οργάνωσης που συμμετέχει σε συλλογικές διαπραγματεύσεις. μ.δ., μη διαθέσιμο.

Κύριες οργανώσεις εργοδοτών

Οι κυριότερες εργοδοτικές οργανώσεις είναι η Συνομοσπονδία Βιομηχανίας και Εργοδοτών των Κάτω Χωρών (Vereniging Nederlandse Ondernemers-Nederlands Christelijk Werkgeversverbond, VNO-NCW), η Βασιλική Ένωση MKB-Nederland (Koninklijke Vereniging MKB-Nederland, MKB-Nederland) (που εκπροσωπεί τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις) και η Ολλανδική Ένωση Γεωργίας και Κηπευτικών (Land en Tuinbouworganisatie Nederland, LTO Nederland) (που εκπροσωπεί τους εργοδότες του γεωργικού τομέα). Αυτές οι τρεις ομοσπονδίες είναι επίσης αυτές που εκπροσωπούνται στην τριμερή SER και στη διμερή STVDA. Το VNO-NCW και το MKB-Nederland συνεργάζονται και συχνά συνεργάζονται ως ένας οργανισμός.

Κύριες οργανώσεις εργοδοτών και συνομοσπονδίες

Πηγές: VNO-NCW, 2021· MKB-Nederland, 2021; LTO Nederland, 2021,

Το σημαντικότερο τριμερές όργανο είναι η SER, αποτελούμενη από το ένα τρίτο των εκπροσώπων των εργαζομένων (από τις τρεις κύριες συνδικαλιστικές συνομοσπονδίες), το ένα τρίτο των εκπροσώπων των εργοδοτών (από τις τρεις κύριες συνομοσπονδίες εργοδοτών) και το ένα τρίτο των ανεξάρτητων μελών, που διορίζονται από την κυβέρνηση. Το SER είναι το κύριο συμβουλευτικό όργανο της κυβέρνησης για όλα τα σημαντικά κοινωνικοοικονομικά ζητήματα. Οι διαβουλεύσεις λαμβάνουν τη μορφή αιτήσεων παροχής συμβουλών από την κυβέρνηση. Οι διαβουλεύσεις με το SER είναι ομόφωνες, αντανακλώντας τη συναίνεση από την πλευρά των κοινωνικών εταίρων. Διάφορα αποτελέσματα των διαβουλεύσεων αποτέλεσαν τη βάση της εργατικής νομοθεσίας. Σημαντικά παραδείγματα αποτελούν οι διαβουλεύσεις για την ευελιξία με ασφάλεια (1996) και τον χρόνο εργασίας (2007). Το 2017, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των κοινωνικών εταίρων σε διάφορα επίπεδα σταμάτησαν σε τρία ζητήματα: μείωση του χάσματος μεταξύ των δικαιωμάτων των μόνιμων και των ευέλικτων εργαζομένων (ιδίως των δικαιωμάτων απόλυσης), μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος και αλλαγή του συστήματος καταβολής των μισθών των εργαζομένων κατά το δεύτερο έτος ασθένειας (συλλογικό ή ατομικό, ανάλογα με τον εργοδότη). Πρέπει επίσης να αναφερθεί η διμερής STVDA, η οποία έχει ίσο αριθμό μελών από τις κύριες ομοσπονδίες κοινωνικών εταίρων. Σε αρκετές περιπτώσεις, η STVDA και η κυβέρνηση έχουν διαπραγματευτεί «κοινωνικά σύμφωνα», τα οποία μπορούν να αποτελέσουν τη βάση της εργατικής νομοθεσίας. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα είναι το κοινωνικό σύμφωνο του 2013, το οποίο οδήγησε σε νέα νομοθεσία για τις απολύσεις και τις ευέλικτες συμβάσεις, η οποία τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιουλίου 2015. Η STVDA, μαζί με το SER και τα μέλη του, συμμετείχαν επίσης στην ανάπτυξη της νέας συνταξιοδοτικής συμφωνίας το 2019.

Κύρια τριμερή και διμερή όργανα

Η κύρια μορφή εκπροσώπησης των εργαζομένων στις ολλανδικές επιχειρήσεις είναι το συμβούλιο επιχείρησης (ondernemingsraad). Πρόκειται για ένα όργανο, αποτελούμενο αποκλειστικά από εκπροσώπους των εργαζομένων, το οποίο πρέπει να συσταθεί σε επιχειρήσεις με περισσότερους από 50 υπαλλήλους και διαθέτει εκτεταμένα δικαιώματα ενημέρωσης και διαβούλευσης και ορισμένες εξουσίες λήψης αποφάσεων. Στις επιχειρήσεις που απασχολούν από 10 έως 50 εργαζομένους, ο εργοδότης μπορεί να συστήσει εθελοντικά αντιπροσωπεία προσωπικού (personeelsvertegenwoordiging) με λιγότερο εκτεταμένα δικαιώματα ενημέρωσης και διαβούλευσης, η οποία πρέπει να συσταθεί μετά από αίτηση της πλειοψηφίας του εργατικού δυναμικού. Αυτοί οι φορείς εκπροσωπούν τους εργαζομένους σε μια εταιρεία όσον αφορά τις εσωτερικές, ειδικές για την επιχείρηση δραστηριότητες και πολιτικές που εξετάζονται από τα επίπεδα διοίκησης εντός ενός οργανισμού.

Σε επιχειρήσεις με 10 έως 50 εργαζομένους, ελλείψει οποιουδήποτε οργάνου, ο εργοδότης πρέπει να πραγματοποιεί συνάντηση των εργαζομένων δύο φορές ετησίως, κατά την οποία κάθε εργαζόμενος μπορεί να εκφράσει τη γνώμη του, όπου ο εργοδότης πρέπει να παρουσιάσει τους λογαριασμούς της εταιρείας, να παράσχει πληροφορίες σχετικά με τη γενική κατάσταση της εταιρείας και την πολιτική απασχόλησης και να συμβουλευτεί τους εργαζομένους σχετικά με αποφάσεις που ενδέχεται να οδηγήσουν σε απώλεια θέσεων εργασίας ή σε σημαντική αλλαγή στην εργασία τουλάχιστον του ενός τετάρτου του εργατικού δυναμικού.

Η συνδικαλιστική παρουσία σε επίπεδο χώρου εργασίας είναι σχετικά σπάνια και υπάρχει κυρίως σε τομείς που παραδοσιακά έχουν ισχυρή συνδικαλιστική οργάνωση (όπως ο τομέας της μεταλλουργίας και ο τομέας των λιμένων). Οι εκπρόσωποι των εργαζομένων σε μια επιχείρηση συνήθως δεν συμμετέχουν σε κοινωνικό διάλογο ή συλλογικές διαπραγματεύσεις εργασίας, αν και υπάρχουν, φυσικά, εξαιρέσεις σε όλους τους τομείς.

Κανονισμός, σύνθεση και αρμοδιότητες των οργάνων

Σημείωση: μ.δ., μη διαθέσιμο.

Πηγή: Νόμος περί εργατικών συμβουλίων.