Ιστορικό για τη Ρουμανία

Μεταξύ 2012 και 2022, σημειώθηκε σημαντική αύξηση του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (κατά 48,02%) στη Ρουμανία, ενώ η μέση αύξηση της ΕΕ27 ήταν πολύ χαμηλότερη (15,29%). Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, τα ποσοστά ανεργίας για όλες τις κατηγορίες μειώθηκαν ελαφρώς. Το συνολικό ποσοστό ανεργίας το 2022 ήταν 5,6%, κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ που είναι 6,2%. Το συνολικό ποσοστό απασχόλησης αυξήθηκε κατά 9,2 ποσοστιαίες μονάδες κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, φθάνοντας το 66,8% το 2022. Το υψηλότερο ποσοστό αύξησης καταγράφηκε στην απασχόληση των ανδρών (9,5 ποσοστιαίες μονάδες), κατά 0,8 ποσοστιαίες μονάδες περισσότερο από ό,τι στην απασχόληση των γυναικών (8,7 ποσοστιαίες μονάδες).

Ο βασικός νόμος στον τομέα της εργατικής νομοθεσίας είναι ο Εργατικός Κώδικας (νόμος αριθ. 53/2005), ο οποίος τροποποιήθηκε το 2011 για να αυξηθεί η ευελιξία στις εργασιακές σχέσεις.

Από το 2011, ο εργατικός κώδικας έχει τροποποιηθεί αρκετές φορές. Τον Αύγουστο του 2017, σε μια προσπάθεια καταπολέμησης της αδήλωτης εργασίας, η κυβέρνηση τροποποίησε τον Εργατικό Κώδικα για να συμπεριλάβει ορισμούς των εργασιακών καταστάσεων που θεωρούνται αδήλωτη εργασία. Σύμφωνα με τις νέες διατάξεις, η αδήλωτη εργασία καλύπτει πλέον τα εξής: απασχόληση ατόμου χωρίς υποβολή έκθεσης απασχόλησης στο γενικό μητρώο εργαζομένων το αργότερο την ημέρα πριν από την έναρξη της δραστηριότητας· απασχόληση προσώπου χωρίς να έχει συνάψει γραπτή σύμβαση εργασίας το αργότερο μία ημέρα πριν από την έναρξη της δραστηριότητας· απασχόληση προσώπου σε περίπτωση αναστολής της ατομικής σύμβασης εργασίας του· απασχολούν ένα άτομο για να εργαστεί περισσότερες ώρες από αυτές που προβλέπονται από μια σύμβαση εργασίας μερικής απασχόλησης. Η εργασία εργαζομένου εκτός του ωραρίου εργασίας που καθορίζεται βάσει ατομικής σύμβασης εργασίας μερικής απασχόλησης έπαψε να τιμωρείται ως απλή μη συμμόρφωση με τις διατάξεις περί υπερωριών (προηγουμένως, η κύρωση ήταν πρόστιμο από 1.500 έως 3.000 RON (301 έως 603 ευρώ - όλες οι μετατροπές νομισμάτων σε αυτό το προφίλ ισχύουν από τις 12 Αυγούστου 2024). Αντ 'αυτού, χαρακτηρίζεται ως αδήλωτη εργασία (τιμωρείται με πρόστιμο 10.000 RON (2.010 €)).

Από τον Αύγουστο του 2017, κάθε εργοδότης υποχρεούται να τηρεί αντίγραφα των ατομικών συμβάσεων εργασίας των εργαζομένων στον χώρο εργασίας του. Το αστικό πρόστιμο για μη συμμόρφωση με αυτή τη νομική διάταξη είναι 10.000 RON (2.010 €).

Ο νόμος για τον κοινωνικό διάλογο (νόμος αριθ. 62/2011), ο οποίος είχε επικριθεί έντονα από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις από την έγκρισή του το 2011 για την αποδυνάμωση του κοινωνικού διαλόγου, τροποποιήθηκε και αντικαταστάθηκε από νέο νόμο, ο οποίος εγκρίθηκε τον Δεκέμβριο του 2022. Ο νέος νόμος για τον κοινωνικό διάλογο (νόμος αριθ. 367/2022) ενισχύει τις εξουσίες των συνδικαλιστικών οργανώσεων, αλλάζει τα κριτήρια αντιπροσωπευτικότητας των συνδικαλιστικών οργανώσεων, εισάγει νέες διατάξεις για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις προκειμένου να αυξηθεί η κάλυψη τόσο σε εταιρικό όσο και σε κλαδικό επίπεδο και χαλαρώνει τους όρους για εργατικές κινητοποιήσεις και απεργίες.

Ο νόμος 367/2022, σύμφωνα με τον οποίο ο μισθός αξιοπρεπούς διαβίωσης (μηνιαίο καλάθι ελάχιστης κατανάλωσης για αξιοπρεπή διαβίωση) αποτελεί το βασικό κριτήριο καθορισμού του κατώτατου μισθού, τέθηκε σε ισχύ τον Αύγουστο του 2020. Η προσθήκη στο νόμο παρέχει μια δομή κατηγοριών για τις μηνιαίες δαπάνες των νοικοκυριών. Ωστόσο, η κυβέρνηση δεν εφάρμοσε τον νόμο κατά τον καθορισμό του κατώτατου μισθού για το 2022, παρά το γεγονός ότι αντιμετώπισε κριτική από συνδικαλιστικές οργανώσεις.

Ο κοινωνικός διάλογος στη Ρουμανία τέθηκε σε ισχύ μόνο μετά τη μετάβαση της χώρας στη δημοκρατία το 1989. Πριν από το 1989, αν και τα συνδικάτα επιτρέπονταν νόμιμα, στην πράξη λειτουργούσαν ως επέκταση του Ρουμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος και του κράτους. Μετά το 1989, η ιδιωτικοποίηση των κρατικών επιχειρήσεων έθεσε σε κίνδυνο τις θέσεις εργασίας χιλιάδων εργαζομένων, με αποτέλεσμα ένα μάλλον συγκρουσιακό είδος εργασιακών σχέσεων. Παρά την αντίθεση των συνδικάτων στη διαδικασία ιδιωτικοποίησης, δεν την εμπόδισαν. Η αναδιάρθρωση και η ιδιωτικοποίηση οδήγησαν σε μαζική μείωση των μελών των συνδικάτων. Μόλις έληξε η μεταβατική περίοδος και η διαδικασία αποβιομηχάνισης, οι εργασιακές σχέσεις προσανατολίστηκαν περισσότερο προς τη συναίνεση. Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις επιτρέπονταν νόμιμα σε όλα τα επίπεδα: εθνικό, κλαδικό και εταιρικό. Οι εθνικές και κλαδικές συνδικαλιστικές οργανώσεις είχαν ισχυρότερες διαπραγματευτικές ικανότητες από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις σε επίπεδο επιχείρησης, οι οποίες συχνά δεν διέθεταν την απαραίτητη τεχνογνωσία και τους απαραίτητους ανθρώπινους πόρους. Οι περιστάσεις αυτές οδήγησαν σε μια κατάσταση στην οποία οι εθνικές συλλογικές συμβάσεις και οι κλαδικές συλλογικές συμβάσεις ήταν καθοριστικές για τη διαπραγμάτευση των μισθών σε επίπεδο επιχείρησης.

Το 2011, η νομοθεσία για τον κοινωνικό διάλογο άλλαξε, με αποτέλεσμα έναν νέο νόμο (νόμος αριθ. 62/2011) που κατάργησε τις εθνικές συλλογικές διαπραγματεύσεις και κατέστησε σχεδόν αδύνατη την κλαδική διαπραγμάτευση. Η κατάργηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων σε εθνικό επίπεδο το 2011 σήμαινε ότι περίπου 1,2 εκατομμύρια εργαζόμενοι – που εργάζονταν σε 450.000 εταιρείες με λιγότερους από 21 υπαλλήλους – δεν καλύπτονταν, επειδή για αυτές τις εταιρείες οι συλλογικές διαπραγματεύσεις δεν ήταν υποχρεωτικές από το νόμο. Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις σε επίπεδο εταιρείας έγιναν πιο σημαντικές σε αυτό το πλαίσιο, αλλά οι συνδικαλιστικές οργανώσεις σε επίπεδο εταιρείας εξακολουθούσαν να αντιμετωπίζουν δυσκολίες λόγω έλλειψης επαρκούς εμπειρογνωμοσύνης και των αυστηρών κριτηρίων αντιπροσωπευτικότητας που επιβάλλονται από το νόμο. Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, το 2021 συνήφθησαν 4.397 συλλογικές συμβάσεις και μεταξύ Ιανουαρίου και Οκτωβρίου 2022 συνήφθησαν 5.344. Ο νέος νόμος για τον κοινωνικό διάλογο, που εγκρίθηκε τον Δεκέμβριο του 2022, αναμένεται να αυξήσει την κάλυψη των συλλογικών διαπραγματεύσεων τόσο σε εταιρικό όσο και σε κλαδικό επίπεδο.