Il-profil tal-pajjiż tal-ħajja tax-xogħol għall-Kroazja
Dan il-profil jiddeskrivi l-karatteristiċi ewlenin tal-ħajja tax-xogħol fil-Kroazja. Għandha l-għan li tipprovdi l-informazzjoni ta' sfond rilevanti dwar l-istrutturi, l-istituzzjonijiet, l-atturi u r-regolamenti rilevanti dwar il-ħajja tax-xogħol.
Dan jinkludi indikaturi, dejta u sistemi regolatorji dwar l-aspetti li ġejjin: l-atturi u l-istituzzjonijiet, ir-relazzjonijiet kollettivi u individwali tal-impjieg, is-saħħa u l-benesseri, il-paga, il-ħin tax-xogħol, il-ħiliet u t-taħriġ, u l-ugwaljanza u n-nondiskriminazzjoni fuq il-post tax-xogħol. Il-profili jiġu aġġornati b'mod sistematiku kull sentejn.
Bejn l-2012 u l-2022, il-prodott domestiku gross (PDG) kiber b'39.9 % fil-Kroazja, u dan it-tkabbir kien ogħla b'mod sinifikanti mir-rata medja ta' tkabbir tal-UE ta' 15.3 % għall-istess perjodu. Il-qgħad totali bejn l-2012 u l-2022 naqas b'mod sinifikanti u kien ta' 7 % fl-2022, u baqa' qrib il-medja tal-UE ta' 6.2 % għal dik is-sena. Il-qgħad fost iż-żgħażagħ naqas b'24.1 punti perċentwali mill-2012 sal-2022, filwaqt li l-impjieg fost iż-żgħażagħ żdied b'4.9 punti perċentwali matul dan il-perjodu. Ir-rati tal-impjieg tan-nisa tjiebu wkoll u laħqu 65.6% fl-2022. Fl-2020, minħabba l-pandemija, ir-rati tal-qgħad żdiedu, l-aktar sinifikanti għaż-żgħażagħ (b'4.5 punti perċentwali), u laħqu 21.1% f'dik is-sena.
Fil-15 ta' Lulju 2014, il-parlament Kroat adotta l-Att tax-Xogħol il-ġdid (Zakon o radu; OG 93/14). L-att għandu l-għan li jżid in-numru ta' persuni impjegati u li joħloq qafas legali li jippermetti lil min iħaddem jiżviluppa mudelli ta' negozju aktar flessibbli u jadatta għad-domandi tas-suq filwaqt li jżomm il-protezzjoni tal-impjegati. Xi emendi iżgħar għall-att għaddew fl-2017 u l-2019 (OG 127/17 u 98/19) u dawn kienu relatati l-aktar mad-drittijiet tar-rappreżentanti tal-ħaddiema. Fl-2022, kien hemm emendi ulterjuri għall-Att dwar ix-Xogħol (OG 151/22), li daħal fis-seħħ fl-1 ta' Jannar 2023. Permezz ta' dawn l-emendi, it-telexogħol jista' jitwettaq b'mod permanenti, temporanju jew okkażjonali jekk, abbażi ta' proposta tal-impjegat jew ta' min iħaddem, l-impjegat u min iħaddem jaqblu dwar dan it-tip ta' xogħol. Madankollu, għandu jiġi żgurat li n-natura tax-xogħol u l-grad ta' riskju jkunu skont ir-regolamenti dwar is-sigurtà fuq il-post tax-xogħol. Impjegat li jaħdem fil-bini ta' min iħaddem jista', sabiex jibbilanċja x-xogħol, l-obbligi tal-familja u l-bżonnijiet personali tiegħu, jipproponi lil min iħaddem emenda għall-kuntratt tax-xogħol biex jimplimenta t-telexogħol għal ċertu perjodu ta' żmien, speċjalment għal (1) il-protezzjoni tas-saħħa minħabba mard iddijanjostikat jew diżabilità stabbilita, (2) it-tqala jew l-obbligi tal-ġenituri lejn it-tfal sakemm it-tifel jilħaq l-età ta' tmien snin u (3) jipprovdi kura personali lil membru tal-familja immedjata jew membru tal-familja tagħhom. Fil-każ ta' ċirkostanzi straordinarji li jirriżultaw minn epidemiji ta' mard, terremoti, għargħar u fenomeni simili, min iħaddem jista', sabiex ikompli l-attivitajiet tan-negozju u jipproteġi s-saħħa u s-sigurtà tal-impjegati u nies oħra, jaqbel li l-impjegati jaħdmu mid-dar mingħajr ma jibdlu l-kuntratt tax-xogħol. Jekk iċ-ċirkostanzi straordinarji li jirrikjedu dan ix-xogħol idumu aktar minn 30 jum, min iħaddem irid joffri lill-impjegat kuntratt ta' impjieg li jagħti dettalji dwar l-ambitu u n-natura tat-telexogħol.
Fir-rigward tar-rappreżentanza tas-sħab soċjali, fl-2014 ġie adottat l-Att dwar ir-Rappreżentanza tal-Assoċjazzjonijiet ta' Min Iħaddem u t-Trejdjunjins (Zakon o reprezentativnosti udruga poslodavaca i sindikata) (ĠU 93/14). Dan jistipula l-proċedura u l-kriterji biex tiġi stabbilita r-rappreżentanza ta' assoċjazzjonijiet ta' min iħaddem u trejdjunjins ta' livell ogħla għall-parteċipazzjoni f'korpi tripartitiċi fil-livell nazzjonali. Tistabbilixxi wkoll il-proċedura u l-kriterji biex tiġi stabbilita r-rappreżentanza tat-trejdjunjins għan-negozjar kollettiv. L-att ġie emendat ftit fl-2015 (ĠU 26/15).
Id-djalogu soċjali bipartitiku żviluppa fil-livell tal-kumpaniji, filwaqt li n-negozjati bipartitiċi fil-livell tas-settur fil-biċċa l-kbira baqgħu żviluppati biżżejjed. Ir-raġunijiet għat-tixrid inadegwat tad-djalogu soċjali bipartitiku (speċjalment fil-livell tas-settur) huma t-tradizzjoni ġeneralment dgħajfa tad-djalogu soċjali, il-livell baxx ta' kopertura tal-impjegati tas-settur privat fil-ftehimiet kollettivi, il-frammentazzjoni tat-trejdjunjins, in-nuqqas ta' rieda tas-settur privat li jaċċetta t-trejdjunjins bħala msieħba, u l-kapaċitajiet inadegwati tat-trejdjunjins u tal-organizzazzjonijiet ta' min iħaddem. M'hemm l-ebda sistema uniformi ta' relazzjonijiet industrijali fil-Kroazja u dan ħoloq prekundizzjoni kkumplikata biex tiġi stabbilita r-rappreżentanza tal-imsieħba soċjali. L-ewwel sistema ta' negozjar kollettiv hija s-sistema ta' negozjar għall-impjegati taċ-ċivil u pubbliċi u l-impjegati, li l-pagi tagħhom huma ffinanzjati mill-baġit ċentrali; it-tieni sistema hija n-negozjar kollettiv f'intrapriżi pubbliċi li huma l-maġġoranza proprjetà tal-istat; it-tielet sistema ta' negozjar kollettiv tidher f'unitajiet ta' awtogovernanza lokali u reġjonali u f'intrapriżi pubbliċi mwaqqfa minnhom; ir-raba' tip ta' negozjar kollettiv jiltaqa' magħhom fis-settur privat, li għandu tradizzjoni u sistema ta' ftehimiet kollettivi settorjali; Fl-aħħar nett, il-ħames mudell ta' negozjar kollettiv jikkonsisti fi ftehimiet kollettivi interni fis-settur privat. L-Assoċjazzjoni Kroata ta' Min Iħaddem (Hrvatska udruga poslodavaca, HUP) hija l-unika assoċjazzjoni volontarja ta' min iħaddem fil-Kroazja li tipparteċipa fil-korpi ta' djalogu soċjali tripartitiku. Id-densità tal-organizzazzjonijiet ta' min iħaddem f'termini tan-numru ta' impjegati koperti kienet ta' 31 % fl-2013 (skont l-Istħarriġ Ewropew dwar il-Kumpaniji tal-2013), filwaqt li, f'termini ta' organizzazzjonijiet tal-impjegati, id-densità tat-trejdjunjins kienet ta' 20 % u d-densità tal-kunsilti tax-xogħol kienet ta' 13 % (Stħarriġ Ewropew dwar il-Kumpaniji 2013). Šeperić (2017) jistma li r-rata ġenerali tad-densità tat-trejdjunjins hija ta' madwar 26%, b'xejra ta' tnaqqis. Skont l-aħħar analiżi minn Schirmbeck u Šeperić (2022), hemm madwar 280,000 membru tat-trejdjunjins fil-Kroazja. Dan jikkorrispondi għal madwar 20% tal-impjegati kollha f'entitajiet ġuridiċi fil-Kroazja.
