Il-profil tal-pajjiż tal-ħajja tax-xogħol għall-Italja
Dan il-profil jiddeskrivi l-karatteristiċi ewlenin tal-ħajja tax-xogħol fl-Italja. Għandha l-għan li tipprovdi l-informazzjoni ta' sfond rilevanti dwar l-istrutturi, l-istituzzjonijiet, l-atturi u r-regolamenti rilevanti dwar il-ħajja tax-xogħol.
Dan jinkludi indikaturi, dejta u sistemi regolatorji dwar l-aspetti li ġejjin: l-atturi u l-istituzzjonijiet, ir-relazzjonijiet kollettivi u individwali tal-impjieg, is-saħħa u l-benesseri, il-paga, il-ħin tax-xogħol, il-ħiliet u t-taħriġ, u l-ugwaljanza u n-nondiskriminazzjoni fuq il-post tax-xogħol. Il-profili jiġu aġġornati b'mod sistematiku kull sentejn.
"Relazzjonijiet individwali ta' impjieg" tirreferi għar-relazzjoni bejn il-ħaddiem individwali u min iħaddmu. Din ir-relazzjoni hija ffurmata mir-regolamentazzjoni legali u mir-riżultati tan-negozjati tal-imsieħba soċjali dwar it-termini u l-kundizzjonijiet. Din it-taqsima tħares lejn il-bidu u t-tmiem tar-relazzjoni ta' impjieg u d-drittijiet u l-obbligi fl-Italja.
Rekwiżiti fir-rigward ta' kuntratt ta' impjieg
Skont il-leġiżlazzjoni applikabbli, l-età minima tax-xogħol hija ffissata għal 16-il sena, ħlief għal forom speċifiċi ta' apprendistat, li għalihom hija ffissata għal 15-il sena. Kuntratti ta' impjieg bil-miktub ġeneralment mhumiex meħtieġa (ħlief f'xi każijiet, bħal apprendistati), iżda min iħaddem huwa obbligat li jinforma lill-ħaddiem bil-miktub dwar il-kundizzjonijiet tax-xogħol tiegħu. Biex ikun validu, il-kuntratt tax-xogħol irid jiġi miftiehem miż-żewġ partijiet. Il-partijiet fil-kuntratt ta' impjieg għandu jkollhom il-kapaċità ġuridika u l-kapaċità li jaġixxu.
Proċeduri ta' tkeċċija u terminazzjoni
Minħabba l-istratifikazzjoni regolatorja u l-kumplessità tar-reġim ta' tkeċċija fl-Italja, qed jiġu proposti żewġ skemi għar-reġim ta' tkeċċija individwali, ibbażati fuq meta ġew impjegati l-ħaddiema.
Ir-reġim applikat għall-ħaddiema impjegati qabel is-7 ta' Marzu 2015
| Type of dismissal/violation | Dimensional requirements of Article 18 | Beyond the dimensional requirements of Article 18 |
| Violation of Article 2110 of the Civil Code (dismissal during sick leave) | Reduced reinstatement protection (Article 18(7) of the Workers’ Statute) | Strong reintegration protection (Article 1418 of the Civil Code) |
| Failure to state reasons for dismissal | Mitigated indemnity protection* (Article 18(6) of the Workers’ Statute) | Strong reintegration protection (Article 2, Act No. 604/1966) |
| Violation of the procedure pursuant to Article 7 of the Workers’ Statute** | Mitigated indemnity protection (Article 18(6) of the Workers’ Statute) | Obligatory protection (Article 8, Act No. 604/1966) |
| Violation of the procedure pursuant to Article 7 of Law 604/1966*** | Mitigated indemnity protection (Article 18(6) of the Workers’ Statute) | The procedure does not apply |
| Other cases of unlawful dismissal for objective justified reasons | Strong indemnity protection (Article 18(7) of the Workers’ Statute) | n.a. |
Noti: * Terminazzjoni tal-impjieg u ħlas ta' kumpens. ** Fir-rigward tar-regoli dixxiplinari dwar il-penali. *** Il-proċedura ta' konċiljazzjoni fil-każ ta' tkeċċijiet għal raġunijiet oġġettivi f'unitajiet ta' produzzjoni b'aktar minn 15-il impjegat.
Reġim applikat għall-ħaddiema mikrija wara s-7 ta' Marzu 2015
| Type of dismissal/violation | Dimensional requirements of Article 18 | Beyond the dimensional requirements of Article 18 |
| Discriminatory | Strong reintegration protection (Article 2 of Act No. 23/2015) | Strong reintegration protection (Article 2 of Act No. 23/2015) |
| Null (cases of nullity provided for by law) | Strong reintegration protection (Article 2 of Act No. 23/2015) | Strong reintegration protection (Article 2 of Act No. 23/2015) |
| Oral | Strong reintegration protection (Article 2 of Act No. 23/2015) | Strong reintegration protection (Article 2 of Act No. 23/2015) |
| Dismissal for a just cause or justified subjective reason, in which the court finds that the fact does not exist (proportionality assessments excluded) | Mitigated reintegration protection (Article 3(2) of Act No. 23/2015) | Strong indemnity protection, with half the amount for a maximum of six months (Article 3(1) and Article 9(1) of Act No. 23/2015) |
| Any other situation in which the conditions for dismissal for a just cause or justified subjective reason are not met | Strong indemnity protection (Article 3(1) of Act No. 23/2015) | Strong indemnity protection, with half the amount for a maximum of six months (Article 3(1) and Article 9(1) of Act No. 23/2015) |
| Failure to state reasons for dismissal | Mitigated reintegration protection (Article 4 of Act No. 23/2015) | Mitigated indemnity protection, with half the amount for a maximum of six months (Article 4 and Article 9(1) of Act No. 23/2015) |
| Violation of the procedure pursuant to Article 7 of the Workers’ Statute | Mitigated indemnity protection (Article 4 of Act No. 23/2015) | Mitigated indemnity protection, with half the amount for a maximum of six months (Article 4 and Article 9(1) of Act No. 23/2015) |
Mill-2018, il-Qorti Kostituzzjonali intervjeniet ripetutament biex tiċċensura r-riforma introdotta mill-Att Nru 23/2015 (parti mill-Att dwar l-Impjiegi). Hija ddikjarat bħala antikostituzzjonali l-awtomatiżmu fil-kwantifikazzjoni tal-indennizz li għandu jitħallas lil impjegat imkeċċi inġustament (fejn ma jkun hemm l-ebda raġuni ġusta jew raġuni ġustifikata għat-tkeċċija), imkejjel b'mod riġidu biss fuq l-anzjanità tas-servizz tal-impjegat imkeċċi inġustament (Sentenza Nru 194/2018). Sussegwentement, il-qorti ħarġet is-Sentenza Nru 150/2020 biex tiċċensura l-istess regolament, u ddikjarat li anke fil-każ ta' tkeċċija illegali għal difetti formali l-indennizz ma jistax jitkejjel awtomatikament u b'mod riġidu abbażi biss tal-anzjanità. Aktar reċentement, il-Qorti Kostituzzjonali intervjeniet fuq l-istess leġiżlazzjoni, u ċensura l-protezzjoni sempliċiment kumpensatorja minn tkeċċija illegali għal raġunijiet ġustifikati (Sentenzi Nri 59/2021 u 125/2022), inkluż f'intrapriżi żgħar (Sentenza Nru 183/2022).
Wara t-tifqigħa tal-COVID-19 f'Marzu 2020, diversi miżuri leġiżlattivi ssospendew it-tkeċċijiet individwali u kollettivi għal raġunijiet ekonomiċi. Minn Awwissu 2020, il-projbizzjoni fuq it-tkeċċijiet ma kinitx assoluta u ma applikatx, pereżempju, fil-każ tal-waqfien tal-attivitajiet tal-kumpanija għall-istralċ; insolvenza mingħajr il-kontinwazzjoni tal-attivitajiet tal-kumpanija; u l-iffirmar ta' ftehim ta' kumpanija mit-trejdjunjins l-aktar rappreżentattivi fil-livell tal-kumpanija, bil-għan li tiġi stimulata t-terminazzjoni kunsenswali ta' kuntratt ta' impjieg (f'dan il-każ, il-ħaddiem jibbenefika awtomatikament minn skemi ta' qgħad temporanju). L-'iffriżar tas-sensja' ntemm f'April 2022.
Leave tal-ġenituri, tal-maternità u tal-paternità
Leave tal-ġenituri (volontarju)
L-Artikolu 2 tal-Att Nru 151/2001 jiddefinixxi l-leave tal-ġenituri bħala l-astensjoni volontarja ta' ħaddiem raġel jew mara għal perjodi minbarra dawk inklużi fil-leave obbligatorju tal-maternità jew tal-paternità. Id-dritt għall-astensjoni japplika matul l-ewwel 12-il sena tal-ħajja tat-tifel/tifla. Meta ż-żewġ ġenituri jieħdu l-leave tal-ġenituri, il-perjodu massimu ta' astensjoni mix-xogħol maqsum bejn it-tnejn huwa ffissat għal 10 xhur, skont ir-regoli li ġejjin.
L-omm li taħdem hija intitolata, wara l-leave tal-maternità tagħha (astensjoni obbligatorja), għal perjodu kontinwu jew frammentat li ma jaqbiżx is-sitt xhur.
Il-missier li jaħdem huwa intitolat, mit-twelid tat-tarbija, għal perjodu kontinwu jew frammentat li ma jaqbiżx is-sitt xhur, li jista' jiżdied għal 7 jekk jastjenu mix-xogħol għal perjodu kontinwu jew frammentat ta' mhux inqas minn tliet xhur; Fil-każ tal-aħħar, il-perjodu totali ta' 10 xhur maqsuma bejn iż-żewġ ġenituri jiżdied għal 11-il xahar.
Il-ġenituri waħedhom huma intitolati għal perjodu kontinwu jew frammentat ta' mhux aktar minn 11-il xahar.
Matul il-leave tal-ġenituri, l-allowance finanzjarja tal-impjegat hija kkalkulata għal 30% tal-paga medja globali ta' kuljum. Fil-każ ta' ġenituri waħedhom, jingħata leave indennizzat ta' disa' xhur b'kollox. Fl-2023, l-allowance tal-INPS żdiedet minn 30 % għal 80 % tar-rimunerazzjoni globali medja ta' kuljum, skont il-kriterji li ġejjin: hija (1) maqsuma bejn il-ġenituri; (2) riċevuti għal tul ta' żmien massimu ta' xahar; u (3) riċevuti sat-sitt sena tat-tifel jew is-sitt sena tad-dħul tat-tifel fil-familja, fil-każ ta' adozzjoni.
Il-leave tal-ġenituri m'għandux jiġi konfuż mal-leave obbligatorju tal-maternità jew tal-paternità. Dawn huma obbligatorji, filwaqt li l-leave tal-ġenituri huwa volontarju.
Leave tal-maternità obbligatorju
Skont l-Artikolu 16 tal-Att Nru 151/2001, u emendi sussegwenti, l-ommijiet għandhom jastjenu mix-xogħol, soġġetti għal eċċezzjonijiet, fil-perjodi li ġejjin:
matul ix-xahrejn ta' qabel id-data mistennija tat-twelid, ħlief kif previst fl-Artikolu 20 tal-Att Nru 151/2001 (leave flessibbli)
jekk it-twelid iseħħ wara dik id-data, il-perjodu bejn id-data preżunta u d-data attwali tat-twelid
matul it-tliet xhur wara t-twelid, ħlief kif previst fl-Artikolu 20 tal-Att Nru 151/2001 (leave flessibbli)
matul il-jiem addizzjonali li ma ttieħdux qabel it-twelid, jekk it-twelid iseħħ qabel id-data mistennija
Leave obbligatorju tal-paternità
Skont l-Artikolu 27-bis tal-Att Nru 151/2001 (introdott permezz tal-Att Nru 105/2022), il-missier huwa intitolat għal 10 ijiem liberu mix-xogħol. Fil-każ ta' twelid tewmin, huwa intitolat għal 20 jum. Il-missier li jaħdem jista' jitlobhom kollha flimkien jew bin-nifs, minn xahrejn qabel it-twelid sa ħames xhur wara. Il-leave jista' jitgawda wkoll mill-missier matul il-leave obbligatorju tal-maternità tal-omm li taħdem. Il-leave obbligatorju jingħata wkoll lill-missirijiet li jieħdu leave alternattiv tal-paternità (ara t-taqsima li ġejja).
Leave alternattiv tal-paternità
Skont l-Artikolu 28 tal-Att Nru 151/2001, il-missier li jaħdem għandu d-dritt li jastjeni mix-xogħol għat-tul kollu tal-leave obbligatorju tal-maternità tal-omm, jew għall-parti li kienet tkun dovuta lill-omm li taħdem fil-każ tal-mewt jew mard serju tal-omm, l-abbandun tat-tifel mill-omm, it-tifel jiġi fdat esklussivament f'idejn il-missier.
Arranġamenti statutorji tal-leave
| Maternity leave (compulsory) | |
| Maximum duration | 5 months. In some specific cases, additional months are provided. |
| Reimbursement | 100% of basic remuneration. |
| Who pays? | INPS (80% of basic remuneration) and employers (20%). |
| Legal basis | Act No. 151/2001. |
| Parental leave (voluntary) | |
| Maximum duration | 11 months (to be shared between the mother and the father). |
| Reimbursement | 30% of the average daily global remuneration, or exceptionally 80% of the average daily global remuneration (see Budget Law 2023). |
| Who pays? | INPS. |
| Legal basis | Act No. 151/2001. |
| Paternity leave (compulsory) | |
| Maximum duration | 10 days. |
| Reimbursement | 100% of basic remuneration anticipated by the employer and subsequently reimbursed. |
| Who pays? | INPS. |
| Legal basis | Act No. 151/2001. |
Leave tal-mard
Il-mard jikkostitwixxi każ ta' inkapaċità temporanja supervjentiva għax-xogħol, li ma tinvolvix it-terminazzjoni tal-kuntratt ta' impjieg, iżda biss sospensjoni tal-obbligu tax-xogħol tal-impjegat (kif stabbilit fl-Artikolu 2110 tal-Kodiċi Ċivili).
Il-perjodu ta' mard li matulu l-impjegat ma jistax jitkeċċa (periodo di comporto) huwa ġeneralment irregolat minn negozjar kollettiv nazzjonali. L-NCBAs fihom regoli speċjali dwar il-perjodu għall-ħaddiema part-time u għal terminu fiss, bil-għan li jiġu evitati konsegwenzi eċċessivament onerużi għal min iħaddem.
Il-mard relatat mat-tqala u l-mard ikkaġunat mix-xogħol jew l-inċidenti fuq il-post tax-xogħol huma esklużi mill-perjodu ta' comporto.
Jekk ikun marid, l-impjegat irid jinforma lil min iħaddmu malajr kemm jista' jkun qabel il-bidu tal-ġurnata tax-xogħol tiegħu/tagħha. Tabib irid jiċċertifika l-istat tal-mard, billi jissottometti ċ-ċertifikat lill-INPS permezz ta' proċedura onlajn. L-INPS jagħmel iċ-ċertifikat disponibbli għal min iħaddem.
Skont l-Att Nru 562/1926, l-impjegat għandu jirċievi indennizz speċjali mill-INPS, ikkalkulat bħala 50% tar-remunerazzjoni bażika mir-4 jum sal-20 jum tal-mard. Mill-21 jum 'il quddiem, l-indennizz jammonta għal 66.66% tar-rimunerazzjoni bażika. Il-ftehimiet kollettivi normalment jistabbilixxu l-integrazzjoni tal-indennizz obbligatorju għall-mard minn min iħaddem u jiżguraw il-kopertura sħiħa tal-paga matul il-perjodi tal-mard, b'xi limiti f'termini ta' ġranet annwali ta' leave tal-mard.
Età tal-irtirar
L-Att Nru 201/2011 irriforma radikalment is-sistema tas-sigurtà soċjali Taljana, u ppermetta żieda annwali fl-età tal-irtirar sabiex tiġi adattata għall-istennija tal-għomor dejjem tikber tal-popolazzjoni.
Bħala parti mill-miżuri li jindirizzaw ir-regoli tal-irtirar u l-benefiċċji tal-pensjoni, u wara fażi twila ta' konsultazzjonijiet mat-trejdjunjins, il-Liġi tal-Baġit tal-2017 introduċiet tliet skemi ta' rtirar kmieni mmirati lejn persuni ta' mill-inqas 63 sena li ma jkunux aktar minn tliet snin u seba' xhur 'il bogħod mill-età statutorja tal-irtirar: il-ħlas bil-quddiem tal-pensjoni soċjali (anticipo pensionistico sociale), il-ħlas bil-quddiem tal-pensjoni (anticipo pensionistico) u l-annwalità supplimentari temporanja bil-quddiem (rendita integrativa temporanea anticipata). Kategoriji speċifiċi ta' persuni żvantaġġati għandhom l-opportunità li jkollhom aċċess għall-ħlas bil-quddiem tal-pensjoni soċjali, li huwa ffinanzjat mill-istat. Il-ħlas bil-quddiem tal-pensjoni jista' jiġi aċċessat minn ħaddiema oħra meta jieħdu self ta' 20 sena maħsub biex iħallas lura s-somma antiċipata, u polza tal-assigurazzjoni tal-ħajja ssussidjata mill-istat. Fl-aħħar nett, il-ħaddiema rreġistrati fi skemi ta' pensjoni privata supplimentari għandhom l-opportunità li japplikaw għall-annwalità supplimentari bil-quddiem temporanja, ħlas bil-quddiem tal-pensjoni soġġett għal rata massima ta' tassazzjoni ta' 15%.
Il-Liġi tal-Baġit eliminat ukoll il-limiti fuq il-valur tal-kontribuzzjonijiet tal-pensjoni supplimentari li jistgħu jiġu eżentati mit-tassazzjoni fuq id-dħul, miżura li x'aktarx tippromwovi l-istabbiliment ta' fondi tal-pensjoni kuntrattwali bħala parti mill-ftehimiet ta' negozjar kollettiv.
Miżura oħra ġiet introdotta fil-bidu tal-2019 – jiġifieri, skema ta' rtirar antiċipata, li se ddum tliet snin, għal persuni li l-età u s-snin ta' kontribuzzjoni tagħhom jiżdiedu għal 100 (il-"kwota 100").
Il-Liġi tal-Baġit tal-2023 (l-Att Nru 197/2022) tipprevedi l-innovazzjonijiet li ġejjin.
Dispożizzjonijiet dwar l-aċċess għal "irtirar kmieni flessibbli" (kwota 103): Fuq bażi sperimentali fl-2023, kien possibbli li jinkiseb id-dritt għall-irtirar kmieni meta jintlaħaq età tar-reġistru ta' mill-inqas 62 sena u perjodu minimu ta' kontribuzzjoni ta' 41 sena.
Estensjoni tal-ħlas bil-quddiem tal-pensjoni soċjali: Id-dritt ta' aċċess għall-pagament ipprovdut mill-INPS (sakemm tintlaħaq l-età tal-irtirar) ġie estiż sal-2023 għal suġġetti f'sitwazzjonijiet speċifiċi li għandhom mill-inqas 63 sena u li mhumiex diġà detenturi ta' pensjoni bażika. L-allowance tingħata lill-ħaddiema li jwettqu kompiti fiżikament impenjattivi, persuni ċivili li d-diżabilitajiet tagħhom jikkostitwixxu 74% jew aktar tal-kapaċità tagħhom, persuni qiegħda li eżawrew it-trattament rilevanti tal-Assigurazzjoni Soċjali Ġdida għall-Impjieg (jew ekwivalenti) u dawk li jieħdu ħsiebhom.
Bidliet u l-estensjoni tal-"Għażla tan-Nisa" (opzione donna): Il-possibbiltà ta' aċċess għat-trattament tal-pensjoni ġiet estiża sal-2023 għall-ħaddiema nisa li, sal-31 ta' Diċembru 2022, kienu akkumulaw perjodu ta' kontribuzzjoni daqs jew aktar minn 35 sena u età ta' reġistrazzjoni ta' mill-inqas 60 sena, imnaqqsa b'sena għal kull tifel sa massimu ta' sentejn, u li kienu jappartjenu għal waħda mill-kategoriji li ġejjin: dawk li jieħdu ħsiebhom, persuni li d-diżabilitajiet tagħhom jikkostitwixxu 74% jew aktar tal-kapaċità tagħhom u ħaddiema mkeċċija jew impjegati ta' kumpaniji fi kriżi.
