Il-profil tal-pajjiż tal-ħajja tax-xogħol għal-Latvja
Dan il-profil jiddeskrivi l-karatteristiċi ewlenin tal-ħajja tax-xogħol fil-Latvja. Għandha l-għan li tipprovdi l-informazzjoni ta' sfond rilevanti dwar l-istrutturi, l-istituzzjonijiet, l-atturi u r-regolamenti rilevanti dwar il-ħajja tax-xogħol.
Dan jinkludi indikaturi, dejta u sistemi regolatorji dwar l-aspetti li ġejjin: l-atturi u l-istituzzjonijiet, ir-relazzjonijiet kollettivi u individwali tal-impjieg, is-saħħa u l-benesseri, il-paga, il-ħin tax-xogħol, il-ħiliet u t-taħriġ, u l-ugwaljanza u n-nondiskriminazzjoni fuq il-post tax-xogħol. Il-profili jiġu aġġornati b'mod sistematiku kull sentejn.
"Relazzjonijiet individwali ta' impjieg" tirreferi għar-relazzjoni bejn il-ħaddiem individwali u min iħaddmu. Din ir-relazzjoni hija ffurmata mir-regolamentazzjoni legali u mir-riżultati tan-negozjati tal-imsieħba soċjali dwar it-termini u l-kundizzjonijiet. Din it-taqsima tħares lejn il-bidu u t-tmiem tar-relazzjoni ta' impjieg u d-drittijiet u l-obbligi fil-Latvja.
Rekwiżiti fir-rigward ta' kuntratt ta' impjieg
Kuntratt ta' impjieg irid jiġi konkluż bil-miktub qabel il-bidu tax-xogħol. Il-Liġi tax-Xogħol tiddetermina b'mod strett il-kontenut tal-kuntratt ta' impjieg individwali (l-Artikolu 40).
L-emendi adottati fis-16 ta' Ġunju 2022 introduċew diversi bidliet fit-Taqsima 40.
Dispożizzjoni waħda hija li impjegat jista 'jiddetermina liberament il-post tax-xogħol tiegħu jew tagħha.
Ir-regolamenti dwar il-ħin tax-xogħol ġew emendati: meta l-iskeda tax-xogħol ta' ħaddiem tkun kompletament jew fil-biċċa l-kbira prevedibbli jew meta ma tkunx kompletament jew fil-biċċa l-kbira prevedibbli, il-kuntratt tax-xogħol għandu jinkludi mhux biss il-perjodu ta' notifika tat-terminazzjoni tal-kuntratt tax-xogħol iżda wkoll il-proċeduri relatati.
Ġew introdotti tliet klawżoli ġodda (11, 12 u 13): il-kuntratti ta' impjieg għandhom jinkludu l-perjodu ta' prova u t-tul ta' żmien tiegħu (11); l-impjegat ikollu dritt għal taħriġ jekk min iħaddem jipprovdi taħriġ (12); u l-impjegat għandu d-dritt li jirċievi benefiċċji tas-sigurtà soċjali fuq il-bażi tar-relazzjoni ta' impjieg, u kwalunkwe benefiċċju ieħor tas-sigurtà soċjali pprovdut minn min iħaddem (13).
L-informazzjoni meħtieġa tista' tiġi sostitwita b'referenza għad-dispożizzjonijiet rilevanti fil-liġijiet u r-regolamenti, ftehimiet kollettivi jew b'referenza għar-regolamenti rilevanti dwar il-proċedura tax-xogħol.
Huwa kontra l-liġi li persuna li għandha inqas minn 15-il sena jew xi ħadd li għandu inqas minn 18-il sena u f'edukazzjoni full-time (identifikata bħala "tfal") timpjega f'xogħol permanenti.
It-tfal mill-età ta' 13-il sena, jekk wieħed mill-ġenituri (jew kustodju) ikun ta kunsens bil-miktub, jistgħu jiġu impjegati barra mill-ħinijiet tal-iskola matul il-ġurnata f'xogħol li ma jagħmlux ħsara għas-sigurtà, is-saħħa, il-morali u l-iżvilupp tagħhom. Xogħol bħal dan huwa determinat mill-Kabinett tal-Ministri.
Il-barranin jistgħu jiġu impjegati biss jekk ikollhom id-dritt li jiġu impjegati kkonfermati b'viża jew permess speċjali (jista' jkun hemm eċċezzjonijiet). Din ir-regola ma tapplikax għaċ-ċittadini tal-UE u għal dawk li għandhom id-dritt għall-moviment liberu fl-UE f'konformità mal-Ftehim ta' Schengen.
Proċeduri ta' tkeċċija u terminazzjoni
Il-proċeduri ta' tkeċċija u terminazzjoni huma rregolati mil-Liġi tax-Xogħol (it-Taqsimiet 100–112 u t-Taqsimiet 113–129, rispettivament). Il-proċedura tibda bil-ħruġ jew is-sottomissjoni ta' avviż ta' terminazzjoni. Il-liġi tiddeskrivi fid-dettall kif u taħt liema ċirkostanzi kull parti tista' toħroġ avviż ta' terminazzjoni. Hija tistabbilixxi l-perjodu ta' notifika għat-terminazzjoni minn min iħaddem, il-proċeduri għat-tnaqqis tan-numru ta' impjegati f'organizzazzjoni u s-sensja kollettiva, il-projbizzjoni u r-restrizzjoni tat-tkeċċija u l-preferenzi għat-tkomplija tar-relazzjonijiet ta' impjieg jekk in-numru ta' impjegati jitnaqqas, ir-rekwiżiti speċjali dwar is-sħubija fi trejdjunjin, l-assistenza fit-tfittxija ta' impjieg ġdid u l-ħlas tat-terminazzjoni, fost affarijiet oħra.
Impjegat għandu d-dritt li javża bil-miktub dwar it-terminazzjoni ta' kuntratt ta' impjieg xahar bil-quddiem sakemm ma jkunx previst perjodu ta' żmien iqsar fil-kuntratt ta' impjieg jew fil-ftehim kollettiv. Il-liġi tispeċifika 11-il sitwazzjoni meta min iħaddem jista' jagħti avviż ta' terminazzjoni, kollha bbażati fuq ċirkostanzi relatati mal-imġiba tal-impjegat jew il-kapaċitajiet tiegħu, jew fuq miżuri ekonomiċi, organizzattivi, teknoloġiċi jew miżuri ta' natura simili fl-impriża.
Min iħaddem għandu d-dmir li jinnotifika lill-impjegat bil-miktub dwar iċ-ċirkostanzi li huma l-bażi għat-terminazzjoni tal-kuntratt tax-xogħol.
Min iħaddem huwa pprojbit milli jagħti avviż ta' terminazzjoni ta' kuntratt ta' impjieg lil impjegat li huwa membru ta' trejdjunjin mingħajr il-kunsens tat-trejdjunjin rilevanti.
Leave tal-ġenituri, tal-maternità u tal-paternità
It-tul tal-liv tal-ġenituri, tal-maternità u tal-paternità huwa ddeterminat mil-Liġi tax-Xogħol (it-Taqsimiet 154-156). Il-liv tal-ġenituri, tal-maternità u tal-paternità huwa rregolat mis-sistema tal-assigurazzjoni soċjali Latvjana, li tipprovdi l-allowances riċevuti matul il-leave. Il-benefiċċji soċjali rilevanti huma disponibbli għall-persuni soċjalment assigurati jekk persuna tkun għamlet kontribuzzjonijiet obbligatorji jew volontarji tal-assigurazzjoni soċjali għall-baġit speċjali tal-assigurazzjoni soċjali (kif previst mil-liġi dwar l-assigurazzjoni soċjali tal-Istat (it-Taqsima 12(1) u (2)), adottata fl-1 ta' Ottubru 1997 u valida mill-1 ta' Jannar 1998). L-ammont tal-benefiċċju jiddependi fuq il-kontribuzzjoni totali tal-benefiċjarju u huwa kkalkulat fuq il-bażi tas-salarju tal-assigurazzjoni soċjali tiegħu.
Il-leave tal-paternità ġie introdott fl-2004. F'din is-sena, 4,521 missier (minn 20,551 tifel tat-twelid) irċevew dan il-benefiċċju. Fl-2019, il-benefiċċju tal-paternità tħallas lil 10,508 missier (minn 18,589 tifel tat-twelid).
Arranġamenti statutorji tal-leave
Maternity leave
| |
| Maximum duration |
|
| Reimbursement | 80% of the average insurance wage of the beneficiary |
| Who pays? | Social insurance budget (valsts sociālās apdrošināšanas speciālais budžets), administered by the State Social Insurance Agency (Valsts sociālās apdrošināšanas aģentūra, VSAA) |
| Legal basis |
|
| Parental leave | |
| Maximum duration | According to Article 156 of the Labour Law, every employee, whether a mother or a father, has the right to parental leave in connection with the birth or adoption of a child. Parental leave for a period not exceeding 1.5 years can be requested at any time up to the day the child reaches the age of eight years. Parental leave, upon the request of an employee, should be granted as a single period or in parts. The employee has a duty to notify the employer in writing one month in advance about the beginning of parental leave or its parts and the duration of parental leave. Parental leave cannot be shorter than one continuous calendar week The early termination of parental leave and an early return to work should be facilitated according to the procedures stipulated by a collective agreement or an employment contract or based on an agreement between the employee and the employer. The employee is entitled to return to work, subject to notifying the employer at least two weeks in advance, where for objective reasons there is no need for them to provide further childcare. The employee has the right to flexible parental leave. |
| Reimbursement | A beneficiary may choose the time the benefit is received, and the amount of the benefit is calculated on the basis of the duration of parental leave. The amount of the benefit is established according to the chosen duration of receiving the benefit:
For recipients of parental benefit who are employed during the period in which they are caring for their child and are not on childcare leave or are earning income during the period as a self-employed person, the benefit is 50% of their nominal wage. Once the choice is made regarding the duration of receiving the benefit (until the child reaches the age of 13 or 19 months) and the benefit is granted, the chosen duration for the same child may not be changed. |
| Who pays? | Social insurance budget (valsts sociālās apdrošināšanas speciālais budžets), administered by the VSAA |
| Legal basis |
|
| Paternity leave | |
| Maximum duration | The father of a child is entitled to leave of 10 calendar days. This leave should be granted immediately after the birth of the child, but no later than six months from the birth of the child (amended from two months on 16 June 2022). A new clause regulates cases when the child’s paternity has not been established or the child’s father has died or has had his custody revoked. In such cases, a person other than the child’s mother has the right to 10 days of childcare leave at the request of the child’s mother. If a mother dies in childbirth or any time up to the 42nd day of the postnatal period, or, in accordance with the procedures prescribed by law, refuses to take care of the child during the period up to the 42nd day of the postnatal period, the father of the child or another person who is willing to take care of the child should be granted leave for the period up to the 70th day of the child’s life. If a mother cannot take care of their child during the period up to the 42nd day of the postnatal period due to illness, injury or other health-related reasons, the father or another person who is willing to take care of the child should be granted leave for those days on which the mother herself is not able to take care of the child. For a family that has adopted a child up to 18 years of age, one of the adoptive parents should be granted 10 calendar days of leave. A child’s father, an adoptive parent or another person who cares for the child and who makes use of the leave referred to in this section should have their job position kept for them. If this is not possible, the employer should ensure that similar or equivalent work with conditions and employment provisions that are not less favourable is available on their return. |
| Reimbursement | 80% of the average wage of the beneficiary, derived from insurance contributions |
| Who pays? | Social insurance budget (valsts sociālās apdrošināšanas speciālais budžets), administered by the VSAA |
| Legal basis |
|
Leave tal-mard
Il-bażi legali tal-leave tal-mard tinkludi:
il-Liġi tax-Xogħol (adottata fl-20 ta' Ġunju 2001, u valida mill-1 ta' Ġunju 2002)
il-liġi dwar l-assigurazzjoni soċjali tal-Istat (adottata fl-1 ta' Ottubru 1997 u valida mill-1 ta' Jannar 1998)
il-liġi dwar l-assigurazzjoni tal-maternità u tal-mard (adottata fis-6 ta' Novembru 1995 u valida mill-1 ta' Jannar 1997)
Regolament tal-Kabinett tal-Ministri Nru 753 dwar ir-regoli tal-benefiċċji tal-assigurazzjoni soċjali tal-istat (adottat fis-16 ta' Novembru 2021)
Ir-Regolament tal-Kabinett tal-Ministri Nru 152 dwar il-proċeduri għall-ħruġ ta' ċertifikati tal-leave tal-mard (adottat fit-3 ta' April 2001, u validu mill-1 ta' Mejju 2001)
Il-liġi dwar il-baġit u l-amministrazzjoni finanzjarja (adottata fl-24 ta' Marzu 1994 u valida mill-24 ta' April 1994)
Il-liġi annwali dwar il-baġit tal-istat għas-sena rilevanti
Il-benefiċċju tal-mard jitħallas mill-baġit tal-assigurazzjoni soċjali. Din tingħata jekk il-benefiċjarju jkun għamel il-kontribuzzjonijiet tal-assigurazzjoni soċjali tal-istat għal mill-inqas 3 xhur fis-sitt xhur qabel ma seħħ l-avveniment li jeħtieġ leave tal-mard jew mhux inqas minn 6 xhur fl-24 xahar qabel l-avveniment. Il-persuna xorta għandu jkollha l-istatus ta' ħaddiem jew ta' persuna li taħdem għal rasha matul il-perjodu tal-inkapaċità għax-xogħol tagħha.
Il-benefiċċju tal-mard jingħata bi 80% tal-paga medja tal-benefiċjarju, derivata mill-kontribuzzjonijiet tal-assigurazzjoni.
Min iħaddem m'għandux id-dritt li jagħti avviż ta' terminazzjoni ta' kuntratt ta' impjieg matul perjodu ta' inkapaċità temporanja ta' impjegat, ħlief f'każijiet speċjali konnessi ma' mġiba inaċċettabbli ta' impjegat fuq il-post tax-xogħol.
Età tal-irtirar
L-età tal-irtirar hija ddeterminata mill-Artikolu 11 tal-Liġi dwar il-Pensjonijiet tal-Istat (adottata fit-2 ta' Novembru 1995 u valida mill-1 ta' Jannar 1996). L-età tal-irtirar se tiżdied gradwalment sakemm tilħaq il-65 sena kemm għall-irġiel kif ukoll għan-nisa. Fl-2023, l-età tal-irtirar kienet ta '64 sena u 6 xhur. In-nisa u l-irġiel li jkunu laħqu l-età tal-pensjoni stabbilita u li jkunu għamlu kontribuzzjonijiet tal-assigurazzjoni għal mhux inqas minn 20 sena għandhom id-dritt għal pensjoni tax-xjuħija.
Ġenitur jew kustodju ta' tifel li, matul il-perjodu sakemm it-tifel jagħlaq it-18-il sena, ikun ħa ħsieb ħamest itfal jew aktar għal mhux inqas minn 8 snin jew ta' tifel jew tifla b'diżabilità għal mill-inqas 8 snin jista' jitlob pensjoni tax-xjuħija fl-età ta' 60 sena jekk ikun għamel kontribuzzjonijiet tal-assigurazzjoni għal mhux inqas minn 25 sena.
Persuni li l-perjodu tal-kontribuzzjonijiet tal-assigurazzjoni tagħhom ma jkunx inqas minn 30 sena għandhom id-dritt li jitolbu pensjoni tax-xjuħija mill-età ta' 62 sena.
