Atturi u istituzzjonijiet fil-Polonja

Il-Ministeru tal-Familja, ix-Xogħol u l-Politika Soċjali (Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, MRPiPS) attwalment jittratta kwistjonijiet ta' djalogu soċjali (permezz ta' dipartiment speċjali) u jipprovdi l-infrastruttura (bini u appoġġ organizzattiv u tekniku) għad-djalogu soċjali tripartitiku fil-livell nazzjonali (jiġifieri l-RDS) u għall-korpi ta' djalogu soċjali settorjali (fil-biċċa l-kbira tal-każijiet, il-kumitati huma affiljati mal-MRPiPS). L-MRPiPS iżomm ukoll reġistru tal-kunsilli tax-xogħol u l-ftehimiet kollettivi tax-xogħol b'diversi impjegaturi u huwa responsabbli biex jiddiskuti r-regolamenti l-ġodda tal-liġi tax-xogħol proposti mill-gvern mal-imsieħba soċjali. Fl-aħħar tal-2020, l-affarijiet tax-xogħol emigraw mill-MRPiPS għal ministeru aktar orjentat lejn in-negozju, il-Ministeru tal-Iżvilupp, ix-Xogħol u t-Teknoloġija ta 'dak iż-żmien (Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii), li sar il-Ministeru tal-Iżvilupp Ekonomiku u t-Teknoloġija (Ministerstwo Rozwoju i Technologii, MRiT). Fl-2021, l-MRiT iddgħajjef hekk kif il-kwistjonijiet tax-xogħol reġgħu lura għall-MRPiPS. Bħalissa, kemm l-MRPiPS kif ukoll l-MRiT huma politikament dgħajfa u dipendenti fuq il-prim ministru u l-mexxejja tal-partiti politiċi. Il-Ministeru tal-Edukazzjoni Nazzjonali (Ministerstwo Edukacji Narodowej) ġie amalgamat mal-Ministeru tax-Xjenza u l-Edukazzjoni Għolja (Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego) u msemmi mill-ġdid il-Ministeru tal-Edukazzjoni u x-Xjenza (Ministerstwo Edukacji i Nauki).

L-Ispettorat Nazzjonali tax-Xogħol (Państwowa Inspekcja Pracy, PIP) huwa korp ta' amministrazzjoni ċentrali (immexxi mill-Kap Spettur tax-Xogħol, maħtur mill-parlament) responsabbli għall-monitoraġġ tal-osservanza u l-infurzar tal-liġi tax-xogħol. Il-PIP huwa sorveljat mill-Kunsill għall-Protezzjoni tax-Xogħol (Rada Ochrony Pracy). B'mod partikolari, il-prerogattivi tal-PIP jikkonċernaw l-osservanza tad-drittijiet tal-impjegati, l-osservanza tar-regolamenti dwar is-saħħa u s-sigurtà, il-legalità tal-impjieg u l-għoti ta' assistenza u pariri liċ-ċittadini fi kwistjonijiet relatati mal-liġi tax-xogħol. Fil-livell voivodeship (reġjonali), hemm spettorati tax-xogħol distrettwali (Okręgowe Inspektoraty Pracy) li d-dmir tagħhom (minbarra dawk imsemmija hawn fuq) huwa li jirreġistraw ftehimiet kollettivi tax-xogħol ta' min iħaddem waħedhom ġodda u emendati. L-ispetturi tax-xogħol iwettqu dmirijiethom billi jwettqu azzjonijiet preventivi (it-tixrid tal-għarfien, il-promozzjoni tas-saħħa u s-sigurtà fuq il-post tax-xogħol, u jagħtu pariri lil min iħaddem u lill-impjegati) u verifiki fuq il-post tax-xogħol (kontroll fuq il-post u inkjesti indiretti). Hemm żewġ kategoriji ta' verifiki, ta' rutina u intenzjonata (skedata), b'din tal-aħħar immirata lejn l-ispezzjoni ta' setturi jew intrapriżi speċifiċi.

Il-qrati tax-xogħol huma unitajiet organizzattivi separati u awtonomi tal-qrati ġenerali (lokali, distrettwali u tal-appell) u huma responsabbli għas-smigħ u d-deċiżjoni dwar kwistjonijiet relatati max-xogħol (talbiet relatati mal-impjieg u r-relazzjoni ta' impjieg, talbiet relatati ma' relazzjonijiet legali oħra li għalihom japplikaw ir-regolamenti tal-liġi tax-xogħol, id-determinazzjoni ta' jekk teżistix relazzjoni ta' impjieg, u s-soluzzjoni tad-danni f'każijiet ta' inċidenti relatati max-xogħol u mard ikkaġunat mix-xogħol). Fil-qrati tax-xogħol, hemm proċedura f'żewġ stadji.

Iċ-Ċentru għas-Sħubija Soċjali "Djalogu" (Centrum Partnerstwa Społecznego "Djalogu") huwa istituzzjoni kkontrollata mill-istat responsabbli għall-promozzjoni tad-djalogu soċjali (permezz tal-instigazzjoni u ż-żamma ta' dibattitu pubbliku, attivitajiet ta' riċerka u pubblikazzjoni).

Ir-rappreżentanza tal-organizzazzjonijiet tas-sħab soċjali fil-livell nazzjonali hija rregolata mill-Att dwar il-Kunsill tad-Djalogu Soċjali u Korpi Oħra ta' Djalogu Soċjali tal-2015. Madankollu, il-kundizzjonijiet li għandhom jiġu ssodisfati mill-imsieħba soċjali jibqgħu identiċi għal-leġiżlazzjoni li qabel kienet vinkolanti. It-trejdjunjins irid ikunu waħda minn dawn li ġejjin u jrid ikollhom mill-inqas 300,000 membru, li jkopru entitajiet li jwettqu operazzjonijiet f'mill-inqas nofs it-taqsimiet kollha tal-Klassifikazzjoni tal-Attivitajiet Pollakki (PKD, Polska Klasyfikacja Działalności), iżda ma jistgħux jingħaddu aktar minn 100,000 membru impjegati f'sezzjoni partikolari tal-PKD:

• trejdjunjin fil-livell nazzjonali

• assoċjazzjoni (federazzjoni) tat-trejdjunjins fil-livell nazzjonali

• organizzazzjoni inter-unjoniska fil-livell nazzjonali (Konfederazzjoni)

Għall-organizzazzjonijiet ta' min iħaddem, il-kundizzjonijiet huma kif ġej.

• Huma għandhom isegwu operazzjonijiet fuq skala nazzjonali.

• L-entitajiet membri għandhom jimpjegaw mill-inqas 300,000 persuna b'kollox.

• L-entitajiet membri għandhom iwettqu operazzjonijiet f'mill-inqas nofs it-taqsimiet kollha tal-PKD, iżda mhux aktar minn 100,000 impjegat jistgħu jingħaddu għal kull taqsima.

Dwar ir-rappreżentanza tat-trejdjunjins

L-Att dwar it-Trejdjunjins tal-1991 jagħti d-dritt li jitwaqqfu trejdjunjins lill-impjegati – jiġifieri, lin-nies li jaħdmu fuq il-bażi ta' kuntratti ta' impjieg.

Kategoriji akbar oħra ta' ħaddiema li huma esklużi mis-sħubija f'unjin huma l-imħallfin, l-impjegati taċ-ċivil fl-amministrazzjoni tal-istat, is-suldati professjonali u l-funzjonarji tal-Uffiċċju għall-Protezzjoni tal-Istat (Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego). Hemm ukoll kategoriji speċifiċi ta' persuni attivi fis-suq tax-xogħol li ma jgawdux id-dritt li jwaqqfu trejdjunjins iżda huma eliġibbli li jissieħbu f'organizzazzjonijiet eżistenti tat-trejdjunjins, inklużi l-pensjonanti, dawk qiegħda, it-teleħaddiema u l-ħaddiema tal-aġenzija. Hemm ukoll regolamenti speċjali li jikkonċernaw is-sħubija fit-trejdjunjins għall-uffiċjali tal-pulizija, il-gwardji tal-fruntieri, il-gwardji tal-ħabs u s-Servizz tat-Tifi tan-Nar tal-Istat (Państwowa Straż Pożarna), kif ukoll l-impjegati tal-Kamra Suprema tal-Kontroll (Najwyższa Izba Kontroli).

Minħabba definizzjoni dejqa tad-dritt ta' assoċjazzjoni fl-Att dwar it-Trejdjunjins, il-persuni li jaħdmu għal rashom u dawk li jaħdmu fuq il-bażi ta' kuntratti tal-liġi ċivili mhumiex eliġibbli biex jissieħbu jew jorganizzaw trejdjunjins. Peress li mill-inqas 10 impjegati huma meħtieġa biex iwaqqfu union fil-livell tal-intrapriża, dawk li jaħdmu f'mikroditti (madwar 40 % tal-impjegati kollha) huma effettivament esklużi wkoll.

Wara l-mewġa f'daqqa ta' deunionizzazzjoni fis-snin disgħin, id-densità tat-trejdjunjins fl-2004 kienet ta' 21.5% skont id-dejta tal-Organizzazzjoni għall-Kooperazzjoni u l-Iżvilupp Ekonomiċi (OECD). Skont l-aktar stħarriġ reċenti taċ-Ċentru tar-Riċerka tal-Opinjoni Pubblika (Centrum Badania Opinii Społecznej, CBOS), id-densità tat-trejdjunjins fl-2021 kienet ta' 10.5%.

Sħubija u densità tat-trejdjunjins, 2010–2021

Noti: * Il-proporzjon ta' impjegati li huma membri ta' trejdjunjins. ** Ibbażat fuq CBOS (2013), CBOS (2014), CBOS (2015), CBOS (2017), CBOS (2019), CBOS (2021). *** Sħubija ta' impjegati fi trejdjunjins (tax-xogħol) derivata mit-total tas-sħubija (tax-xogħol) f'unjins u aġġustata, jekk meħtieġ, għall-membri tat-trejdjunjins (tax-xogħol) barra mill-forza tax-xogħol attiva, dipendenti u impjegata (jiġifieri ħaddiema rtirati, ħaddiema li jaħdmu għal rashom, studenti u persuni qiegħda). Il-kalkoli tal-awtur stess ibbażati fuq ir-rapporti tas-CBOS. Il-kalkoli tal-awtur stess ibbażati fuq ir-rapporti tas-CBOS u l-Eurostat [lfsa_egan], id-dejta dwar l-impjiegi. AIAS ICTWSS, l-Istitut ta' Amsterdam għall-Istudji Avvanzati tax-Xogħol Karatteristiċi Istituzzjonali tat-Trejdjunjins, l-Iffissar tal-Pagi, l-Intervent tal-Istat u l-Patti Soċjali; m.a., ma jgħoddx f'dan il-każ.

Il-konfederazzjonijiet u l-federazzjonijiet ewlenin tat-trejdjunjins

Total ta' tliet organizzazzjonijiet tat-trejdjunjins fil-Polonja jissodisfaw il-kriterji ta' rappreżentanza fil-livell nazzjonali (ara t-tabella hawn taħt) u jipparteċipaw fl-RDS. Dawn huma s-Solidarjetà tat-Trejdjunjins Indipendenti li tmexxi ruħha (Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Solidarność, NSZZ Solidarność), l-Alleanza tat-Trejdjunjins tal-Polonja Kollha (Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych, OPZZ) u l-Forum tat-Trejdjunjins (Forum Związków Zawodowych, FZZ).

Il-konfederazzjonijiet u l-federazzjonijiet ewlenin tat-trejdjunjins

Sorsi: Data rrappurtata minnha nnifisha (informazzjoni miksuba mir-rappreżentanti tat-trejdjunjins) għal NSZZ Solidarność u OPZZ; stima bbażata fuq CBOS (2013), CBOS (2014), CBOS (2015), CBOS (2017), CBOS (2019), CBOS (2021) u Eurostat [lfsa_eegaed], data dwar l-għadd ta' impjegati għall-2019.

Mill-2020 'l hawn ma seħħew l-ebda bidliet organizzattivi kbar fi ħdan il-moviment tat-trejdjunjins. Mill-2013 'l hawn, kien hemm livell bla preċedent ta' kooperazzjoni fost it-tliet konfederazzjonijiet ewlenin tat-trejdjunjins. L-ewwelnett, it-tliet unions ħadu deċiżjoni unanima li jabbandunaw id-djalogu soċjali fil-livell ċentrali. Sussegwentement nedew kampanja kontra l-politika tal-gvern (il-laqgħat tal-kumitat kienu magħluqa għall-pubbliku u wkoll ma ġewx irreġistrati, li qajjem oġġezzjonijiet mill-membri tiegħu, iżda l-gvern, li kien l-organizzatur tal-laqgħat, ma kellux l-intenzjoni li jbiddel dan) u kkooperaw flimkien fit-tħejjija tal-proposti ta' riforma tal-Kummissjoni Tripartitika dwar l-Affarijiet Soċjali u Ekonomiċi. It-trejdjunjins kienu l-arkitetti ewlenin tal-leġiżlazzjoni l-ġdida tripartitika dwar id-djalogu soċjali adottata fl-2015. Mit-tlieta, NSZZ Solidarność tgawdi l-aħjar relazzjoni mal-gvern; pereżempju, huwa kkonsultat dwar suġġetti barra mill-aġenda RDS. Huwa jappoġġja wkoll lill-gvern fil-kunflitt kontinwu tiegħu mal-Union tal-Għalliema Pollakki (Związek Nauczycielstwa Polskiego).

F'Mejju 2018, Jan Guz ġie elett mill-ġdid bħala president tal-OPZZ għar-raba 'darba konsekuttiva fid-disa' kungress nazzjonali. Wara l-mewt mhux mistennija tiegħu f'Mejju 2019, Andrzej Radzikowski ġie elett bħala l-president tal-OPZZ. F'Diċembru 2022, huwa ġie sostitwit minn Piotr Ostrowski, li kien ilu viċi president mill-2018. F'Mejju 2018, Dorota Gardias ġiet eletta mill-ġdid bħala l-president tal-FZZ fil-ħames kungress nazzjonali. F'Ottubru 2018, NSZZ Solidarność organizzat id-29 konvenzjoni nazzjonali tagħha u reġgħet eleġġiet lil Piotr Duda bħala l-president għal mandat ieħor ta' erba' snin.

Dwar ir-rappreżentanza ta' min iħaddem

Kull min iħaddem jista' jissieħeb f'organizzazzjoni ta' min iħaddem. L-organizzazzjonijiet ta' min iħaddem ma kinux qed jiżviluppaw b'mod partikolari mgħaġġel fis-snin ta' qabel it-tħejjija tar-rapport preċedenti. Madankollu, fl-2011, Min Iħaddem tal-Polonja (Pracodawcy Rzeczypospolitej Polskiej) irrapporta żieda massiva fil-volum tal-impjiegi aggregati ta' min iħaddem assoċjat tagħhom, u sostna li ċ-ċifra tammonta għal madwar ħames miljun persuna (li jaħdmu għal madwar 10,000 impjegatur). Fl-2012, Employers of Poland żvela li madwar erba' miljun impjegat ħadmu fil-kumpaniji membri tagħhom b'kollox. Għalhekk, huwa diffiċli li tiġi vvalutata d-densità attwali tal-organizzazzjoni ta' min iħaddem. Is-sitwazzjoni fir-rigward tas-sħubija tidher li kienet stabbli f'dawn l-aħħar snin. Fuq il-websajts tagħhom, xi organizzazzjonijiet jirrappurtaw tnaqqis żgħir (eż. il-Klabb taċ-Ċentru tan-Negozju (BCC)) jew żidiet fis-sħubija (eż. l-Unjoni tal-Intraprendituri u ta' Min Iħaddem (Związek Przedsiębiorców i Pracodawców, ZPP). Madankollu, żieda sinifikanti hija għal darb'oħra ssuġġerita mill-informazzjoni pprovduta minn Min Iħaddem tal-Polonja.

Sħubija u densità ta' organizzazzjonijiet ta' min iħaddem, 2012–2020

Nota: * Perċentwal ta' impjegati li jaħdmu fi stabbiliment li huwa membru ta' kwalunkwe organizzazzjoni ta' min iħaddem li hija involuta fin-negozjar kollettiv.

L-organizzazzjonijiet ewlenin ta' min iħaddem

Hemm sitt organizzazzjonijiet ta' min iħaddem madwar il-pajjiż li għandhom siġġijiet fl-RDS: il-BCC, il-Konfederazzjoni Lewiatan, Min Iħaddem tal-Polonja, il-Federazzjoni tal-Intraprendituri Pollakki (Federacja Pracodawców Polskich, FPP), l-Assoċjazzjoni Pollakka tal-Artiġjanat (Związek Rzemiosła Polskiego, ZRP) u ZPP. Iż-ZPP ingħaqad mal-RDS f'Novembru 2018 wara li l-qorti rrikonoxxietha bħala li tissodisfa l-kriterji rappreżentattivi. L-FPP ingħaqad mal-RDS fl-2020. L-informazzjoni dwar l-involviment fin-negozjar kollettiv tinġabar permezz tal-attivitajiet ta' monitoraġġ tal-awtur stess.

L-organizzazzjonijiet u l-konfederazzjonijiet ewlenin ta' min iħaddem

Korpi tripartitiċi u bipartitiċi u konċertazzjoni

Fl-2015, il-qafas istituzzjonali għad-djalogu soċjali tripartitiku nbidel b'mod fundamentali. Fil-livell ċentrali, il-korp ewlieni huwa l-RDS. Il-membri tal-RDS huma magħmula minn rappreżentanti tal-gvern maħtura mill-prim ministru u rappreżentanti tal-konfederazzjonijiet tat-trejdjunjins u l-organizzazzjonijiet ta' min iħaddem li huma rappreżentattivi fil-livell nazzjonali.

Ħdax-il tim tematiku joperaw fi ħdan l-RDS. It-timijiet jittrattaw suġġetti ta' djalogu soċjali transsettorjali, bħall-politika ekonomika tal-istat, is-suq tax-xogħol, il-liġi tax-xogħol, il-baġit tal-assigurazzjoni soċjali, il-pagi u l-benefiċċji soċjali. Hemm ukoll 18-il kumitat settorjali tripartitiku (trójstronne zespoły branżowe), li jagħtu pariri lill-gvern dwar kwistjonijiet relatati mal-problemi ta' fergħat partikolari tal-ekonomija nazzjonali.

Fil-livell reġjonali, il-kunsilli reġjonali tad-djalogu soċjali (wojewódzkie rady dialogu społecznego) iservu bħala istituzzjonijiet tripartitiċi ta' djalogu soċjali, li jwettqu rwol konsultattiv dwar kwistjonijiet rilevanti għall-imsieħba soċjali fil-livell lokali.

Korpi tripartitiċi u bipartitiċi ewlenin

Il-kanal ewlieni tar-rappreżentanza tal-impjegati fil-livell tal-post tax-xogħol huwa permezz ta' organizzazzjonijiet trejdjunjins fil-livell tal-kumpanija (zakładowe organizacje związkowe). Sabiex titwaqqaf union ġdida fil-livell tal-kumpanija, huma meħtieġa mill-inqas 10 membri, li sussegwentement iridu jinnotifikaw lill-qorti sabiex l-union il-ġdida tiġi rreġistrata. L-impjegati li jaħdmu f'postijiet tax-xogħol separati (pereżempju kumpaniji b'diversi stabbilimenti) jistgħu jissieħbu f'organizzazzjoni tat-trejdjunjins bejn il-kumpaniji (międzyzakładowe organizacje związkowe), iżda dawn huma relattivament rari. L-unjins fil-livell tal-post tax-xogħol jew jappartjenu direttament għal (bħal fil-każ ta' NSZZ Solidarność, peress li hija unjin ġenerali tal-ħaddiema) jew huma assoċjati ma' strutturi settorjali u/jew reġjonali.

Il-kunsilli tax-xogħlijiet ilhom jeżistu mill-2006. Sabiex jiġi stabbilit kunsill tax-xogħol, mill-inqas 10% tal-impjegati li jaħdmu għal min iħaddem jeħtieġ li jitolbu elezzjoni (vot ġenerali) għall-korp. Il-kunsill tax-xogħlijiet jiġi elett għal terminu ta' erba' snin. Bejn l-2006 u l-2008, il-limitu għat-twaqqif ta' kunsilli tax-xogħlijiet kien ta' 100 impjegat. Bħalissa, min iħaddem b'mill-inqas 50 impjegat għandu jippermetti li jiġi stabbilit kunsill tax-xogħol. Sal-2009, il-liġi kienet tipprevedi żewġ toroq għat-twaqqif ta' kunsill tax-xogħol: f'postijiet tax-xogħol mhux unionizzati, kunsill kien jiġi elett permezz ta' vot ġenerali, filwaqt li, f'postijiet tax-xogħol unionizzati, il-kunsilliera kellhom jinħatru mit-trejdjunjins fil-livell tal-kumpanija. Fl-2008, il-Qorti Kostituzzjonali ddeċidiet li dawk ir-regolamenti kisru l-Kostituzzjoni. Wara l-emenda fl-2009, il-kunsilli tax-xogħol kollha issa ġejjin minn elezzjonijiet ġenerali, iżda, fil-postijiet tax-xogħol unionizzati, it-trejdjunjins ġeneralment irnexxielhom iżommu kontroll fuq il-korpi.

Ir-regolamentazzjoni, il-kompożizzjoni u l-kompetenzi tal-korpi