Ιστορικό για το Βέλγιο

Από το 2012 έως το 2022, το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν του Βελγίου αυξήθηκε κατά 10,6%. Για την ίδια περίοδο, η συνολική ανεργία μειώθηκε κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες, φθάνοντας το 5,6 % το 2022, ποσοστό ελαφρώς χαμηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ που είναι 6,2 % για το ίδιο έτος. Τα ποσοστά ανεργίας για τους νέους μειώθηκαν κατά 3,6 ποσοστιαίες μονάδες κατά τη διάρκεια των 10 ετών και ανήλθαν σε 16,4 % το 2022, πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ που είναι 14,5 %.

Ο κοινωνικός διάλογος στο Βέλγιο έχει τις ρίζες του στο νόμο της 5ης Δεκεμβρίου 1968 σχετικά με τις συλλογικές συμβάσεις και τις μικτές επιτροπές (Loi du 5 décembre 1968 sur les conventions collectives de travail et les commissions paritaires/Wet van 5 december 1968 bretreffende de collectieve arbeidsovereenkomsten en de paritaire comites), μεταξύ άλλων νομοθετικών πράξεων. Ενώ η ελευθερία του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι και το δικαίωμα ενημέρωσης, διαβούλευσης και διαπραγμάτευσης ορίζονται στο βελγικό Σύνταγμα, ο νόμος της 5ης Δεκεμβρίου 1968 καθορίζει τα κριτήρια αντιπροσωπευτικότητας των συνδικαλιστικών οργανώσεων και των οργανώσεων εργοδοτών (βλέπε ενότητα «Αντιπροσωπευτικότητα»). Το εργατικό δίκαιο περιλαμβάνει κάθε νομοθεσία σχετικά με τον χρόνο εργασίας, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των εργοδοτών και των εργαζομένων και ειδικά μέτρα σχετικά με τους νέους εργαζόμενους.

Τα τελευταία χρόνια, εν μέρει λόγω των μέτρων λιτότητας από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2007-2008, μια σειρά μεταρρυθμίσεων στον τομέα της εργασιακής ρύθμισης έχουν εφαρμοστεί στη χώρα. Αυτές αφορούν την ευελιξία του χρόνου εργασίας (2012, 2016, 2017, 2022)· εργασία μέσω εταιρείας προσωρινής απασχόλησης (2013)· ευέλικτες θέσεις εργασίας στους τομείς των ξενοδοχείων, των εστιατορίων και της εστίασης, του μικρού λιανικού εμπορίου, των κινηματογράφων, του αθλητισμού, του πολιτισμού και της υγειονομικής περίθαλψης (2015, 2017, 2022)· νυκτερινή εργασία για το ηλεκτρονικό εμπόριο (2015· πρόσθετες αλλαγές το 2017 και το 2023)· μεταρρυθμίσεις της πρόωρης συνταξιοδότησης και των συντάξεων (2012–2015)· το σύστημα αδειών σταδιοδρομίας (2015)· μέτρα για την αύξηση της βιώσιμης εργασίας (2012–2013 και 2017)· και την κατάργηση της δοκιμαστικής περιόδου (2014).

Μια άλλη σημαντική αλλαγή αφορά τη θέσπιση ενός πιο ενοποιημένου καθεστώτος απασχόλησης για τους υπαλλήλους γραφείου όσον αφορά τις περιόδους καταγγελίας (νόμος της 26ης Δεκεμβρίου 2013).

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, το κράτος έχει διαδραματίσει αυξανόμενο ρόλο στις συλλογικές διαπραγματεύσεις (Capron et al, 2013), με διάφορες συνδυασμένες λειτουργίες. Έχει παρέμβει άμεσα, όπως στην περίπτωση της πρότασης της κυβέρνησης που ανέλαβε την εξουσία τον Οκτώβριο του 2014 για την κατάργηση της επόμενης αυτόματης τιμαριθμικής αύξησης των μισθών. Υποστήριξε ότι το μισθολογικό χάσμα μεταξύ του Βελγίου και των γειτονικών χωρών είναι πολύ μεγάλο, καθιστώντας το Βέλγιο μη ανταγωνιστικό. Ο κρατικός έλεγχος του πληθωρισμού και του κόστους εργασίας έχει επίσης δημιουργήσει ισχυρή πίεση στις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Για περισσότερες πληροφορίες, βλέπε Van Gyes et al (2017). Σύμφωνα με αυτή την τάση, η θεσμική και πολιτική δομή της χώρας έχει γίνει πιο ομοσπονδιακή, με μεγαλύτερη εξουσία που χορηγείται στις περιφέρειες και τις κοινότητες. Λόγω της στενής αλληλεπίδρασης μεταξύ των δημόσιων αρχών και των συνομοσπονδιών εργοδοτών ή συνδικαλιστικών οργανώσεων, η περιφερειοποίηση στη χώρα έχει οδηγήσει σε μεγαλύτερη επιρροή των περιφερειακών παραγόντων. Από την πλευρά των εργοδοτών, αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τα φλαμανδικά εμπορικά επιμελητήρια (_Vlaams netwerk van ondernemingen_Voka) και την Ένωση Επιχειρήσεων της Βαλλονίας (_Union Wallonne des Entreprises_UWE). Από την πλευρά των συνδικάτων, οι υφιστάμενες εθνικές δομές παρέμειναν στη θέση τους. Όσον αφορά τις οργανωτικές αλλαγές εντός των συνδικάτων, υπάρχει μια γενική τάση μεταφοράς αρμοδιοτήτων μεταξύ των συνδικαλιστικών ομοσπονδιών για καλύτερη ευθυγράμμιση με τη σύνθεση του εργατικού δυναμικού σε ορισμένους τομείς και τη μείωση του χάσματος μεταξύ υπαλλήλων και υπαλλήλων.

Το 1970, το βελγικό κράτος υιοθέτησε μια ομοσπονδιακή δομή που περιελάμβανε περιφέρειες και κοινότητες. Αυτή η διαδικασία ομοσπονδιοποίησης ενισχύθηκε από έξι σημαντικές θεσμικές μεταρρυθμίσεις που πραγματοποιήθηκαν το 1970, το 1980, το 1988-1989, το 1993, το 2001 και μια τελική μεταρρύθμιση το 2013. Η τελευταία θεσμική μεταρρύθμιση επηρέασε την οργάνωση της αγοράς εργασίας παρέχοντας μεγαλύτερη εξουσία στις περιφέρειες σε τομείς όπου οι κοινωνικοί εταίροι διαδραματίζουν συνήθως σημαντικό ρόλο, όπως η υγεία και η ασφάλεια ή οι πολιτικές απασχόλησης.

Η κύρια εξέλιξη αυτών των μεταρρυθμίσεων ήταν ότι οι διακλαδικοί κοινωνικοί εταίροι δεν μπορούσαν να υπογράψουν διεπαγγελματική συμφωνία για τις περιόδους 2011-2012 και 2013-2014. Στον πιο πρόσφατο γύρο διαπραγματεύσεων, για το 2023-2024, η κυβέρνηση ανέλαβε τελικά επειδή, παρά τις μακρές διαπραγματεύσεις, οι κοινωνικοί εταίροι δεν μπόρεσαν να καταλήξουν σε συμφωνία. Καθορίστηκε μισθολογικό περιθώριο 0%. Το βασικό σημείο εδώ είναι ότι ο καθορισμός των μισθών έχει συχνά αποδειχθεί ότι είναι ένα συγκρουσιακό ζήτημα στην περίοδο μετά το 2008. Τόσο οι μηχανισμοί καθορισμού των μισθών όσο και τα επίπεδα των μισθών ήταν κεντρικά ζητήματα στους τελευταίους γύρους διακλαδικών διαπραγματεύσεων μεταξύ της «Ομάδας των Δέκα[[1](file:///C:/Users/ssm/Downloads/EF23067_Belgium_Publication%20(1).docx#_ftn1», οδηγώντας σε διαφωνίες και μερικές φορές μονομερή κυβερνητική παρέμβαση.

Στις 23 Ιανουαρίου 2022, το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε σχέδιο βασιλικού διατάγματος με στόχο τον καθορισμό της μέγιστης εξέλιξης του κόστους εργασίας για την περίοδο 2023-2024. Δεδομένου ότι οι κοινωνικοί εταίροι δεν μπόρεσαν να καταλήξουν σε συμφωνία όσον αφορά τον μισθολογικό κανόνα[[2]](file:///C:/Users/ssm/Downloads/EF23067_Belgium_Publication%20(1).docx#_ftn2), η κυβέρνηση αποφάσισε να ακολουθήσει την προπαρασκευαστική έκθεση του Κεντρικού Επιχειρηματικού Συμβουλίου και καθιέρωσε μισθολογικό πρότυπο 0%.

Για να παράσχει κάποια πρόσθετη αμοιβή πάνω από το 0%, η κυβέρνηση επέτρεψε μια εφάπαξ πριμοδότηση με τη μορφή «επιταγής κατανάλωσης». Οι εταιρείες που πέτυχαν «καλά ή εξαιρετικά αποτελέσματα» κατά τη διάρκεια του 2022 είχαν την ευκαιρία να χορηγήσουν στους υπαλλήλους τους εφάπαξ πριμοδότηση αγοραστικής δύναμης. Αυτή η πριμοδότηση αγοραστικής δύναμης ανήλθε κατ' ανώτατο όριο σε 500 ευρώ ανά εργαζόμενο για εταιρείες που είχαν επιτύχει καλά αποτελέσματα. Για τις επιχειρήσεις που είχαν επιτύχει εξαιρετικά υψηλά κέρδη, το ασφάλιστρο αυτό ανήλθε κατ' ανώτατο όριο σε 750 ευρώ ανά εργαζόμενο.

Στις 24 Ιανουαρίου 2023, το Εθνικό Συμβούλιο Εργασίας εξέδωσε διχασμένη γνώμη τόσο από την εκπροσώπηση των εργαζομένων όσο και από την εκπροσώπηση των εργοδοτών σχετικά με το σχέδιο βασιλικού διατάγματος για την πριμοδότηση αγοραστικής δύναμης. Τόσο οι εκπρόσωποι των εργαζομένων όσο και των εργοδοτών σημείωσαν ότι επί του παρόντος δεν υπάρχουν ορισμοί στο νόμο ή το διάταγμα των όρων «υψηλό κέρδος» και «εξαιρετικά υψηλό κέρδος».