Προφίλ χώρας επαγγελματικής ζωής για τη Λετονία
Το προφίλ αυτό περιγράφει τα βασικά χαρακτηριστικά της επαγγελματικής ζωής στη Λετονία. Στόχος του είναι να παράσχει τις σχετικές βασικές πληροφορίες σχετικά με τις δομές, τα θεσμικά όργανα, τους φορείς και τους σχετικούς κανονισμούς που αφορούν την επαγγελματική ζωή.
Αυτό περιλαμβάνει δείκτες, δεδομένα και ρυθμιστικά συστήματα σχετικά με τις ακόλουθες πτυχές: φορείς και θεσμικά όργανα, συλλογικές και ατομικές εργασιακές σχέσεις, υγεία και ευημερία, αμοιβές, χρόνος εργασίας, δεξιότητες και κατάρτιση, ισότητα και απαγόρευση των διακρίσεων στην εργασία. Τα προφίλ επικαιροποιούνται συστηματικά ανά διετία.
Ως «ατομικές σχέσεις εργασίας» νοείται η σχέση μεταξύ του μεμονωμένου εργαζομένου και του εργοδότη του. Η σχέση αυτή διαμορφώνεται από τη νομική ρύθμιση και από τα αποτελέσματα των διαπραγματεύσεων των κοινωνικών εταίρων σχετικά με τους όρους και τις προϋποθέσεις. Η παρούσα ενότητα εξετάζει την έναρξη και τη λήξη της σχέσης εργασίας και τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις στη Λετονία.
Απαιτήσεις σχετικά με τη σύμβαση εργασίας
Η σύμβαση εργασίας πρέπει να συνάπτεται εγγράφως πριν από την έναρξη των εργασιών. Το εργατικό δίκαιο καθορίζει αυστηρά το περιεχόμενο της ατομικής σύμβασης εργασίας (άρθρο 40).
Οι τροπολογίες που εγκρίθηκαν στις 16 Ιουνίου 2022 εισήγαγαν αρκετές αλλαγές στο τμήμα 40.
Μια διάταξη είναι ότι ένας εργαζόμενος μπορεί να καθορίζει ελεύθερα τον χώρο εργασίας του.
Τροποποιήθηκαν οι κανονισμοί για τον χρόνο εργασίας: όταν το ωράριο εργασίας ενός εργαζομένου είναι πλήρως ή ως επί το πλείστον προβλέψιμο ή όταν δεν είναι πλήρως ή ως επί το πλείστον προβλέψιμο, η σύμβαση εργασίας θα πρέπει να περιλαμβάνει όχι μόνο την προθεσμία προειδοποίησης της καταγγελίας της σύμβασης εργασίας αλλά και τις σχετικές διαδικασίες.
Εισήχθησαν τρεις νέες ρήτρες (11, 12 και 13): οι συμβάσεις εργασίας πρέπει να περιλαμβάνουν τη δοκιμαστική περίοδο και τη διάρκειά της (11)· ο εργαζόμενος έχει δικαίωμα κατάρτισης εάν ο εργοδότης παρέχει κατάρτιση (12)· και ο εργαζόμενος έχει το δικαίωμα να λαμβάνει παροχές κοινωνικής ασφάλισης λόγω της σχέσης εργασίας και κάθε άλλη παροχή κοινωνικής ασφάλισης που παρέχεται από τον εργοδότη (13).
Οι απαιτούμενες πληροφορίες μπορούν να αντικατασταθούν από παραπομπή σε σχετικές διατάξεις νόμων και κανονισμών, συλλογικών συμβάσεων ή από παραπομπή στους σχετικούς κανονισμούς διαδικασίας εργασίας.
Είναι παράνομο να απασχολεί ένα άτομο ηλικίας κάτω των 15 ετών ή ένα άτομο που είναι κάτω των 18 ετών και παρακολουθεί εκπαίδευση πλήρους φοίτησης (που προσδιορίζεται ως «παιδιά») σε μόνιμη εργασία.
Τα παιδιά από την ηλικία των 13 ετών, εάν ένας από τους γονείς (ή κηδεμόνας) έχει δώσει γραπτή συγκατάθεση, μπορούν να απασχολούνται εκτός σχολικών ωρών κατά τη διάρκεια της ημέρας σε εργασία που δεν βλάπτει την ασφάλεια, την υγεία, την ηθική και την ανάπτυξή τους. Οι εργασίες αυτές καθορίζονται από το Υπουργικό Συμβούλιο.
Οι αλλοδαποί μπορούν να απασχοληθούν μόνο εάν έχουν το δικαίωμα απασχόλησης που επιβεβαιώνεται με θεώρηση ή ειδική άδεια (μπορεί να υπάρχουν εξαιρέσεις). Ο κανόνας αυτός δεν ισχύει για τους πολίτες της ΕΕ και όσους έχουν το δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας εντός της ΕΕ σύμφωνα με τη συμφωνία του Σένγκεν.
Διαδικασίες απόλυσης και καταγγελίας
Οι διαδικασίες απόλυσης και καταγγελίας ρυθμίζονται από το εργατικό δίκαιο (άρθρα 100–112 και 113–129, αντίστοιχα). Η διαδικασία ξεκινά με την έκδοση ή την υποβολή ειδοποίησης καταγγελίας. Ο νόμος περιγράφει λεπτομερώς πώς και υπό ποιες συνθήκες κάθε μέρος μπορεί να εκδώσει ειδοποίηση καταγγελίας. Καθορίζει την προθεσμία προειδοποίησης για την καταγγελία από τον εργοδότη, τις διαδικασίες μείωσης του αριθμού των εργαζομένων σε μια οργάνωση και τις ομαδικές απολύσεις, την απαγόρευση και τον περιορισμό της απόλυσης και τις προτιμήσεις για τη συνέχιση των εργασιακών σχέσεων σε περίπτωση μείωσης του αριθμού των εργαζομένων, τις ειδικές απαιτήσεις όσον αφορά τη συμμετοχή σε συνδικαλιστική οργάνωση, τη βοήθεια για την αναζήτηση νέας εργασίας και την αποζημίωση απόλυσης, μεταξύ άλλων.
Ο εργαζόμενος έχει το δικαίωμα να ειδοποιήσει εγγράφως την καταγγελία της σύμβασης εργασίας ένα μήνα νωρίτερα, εκτός εάν προβλέπεται μικρότερη χρονική περίοδος στη σύμβαση εργασίας ή στη συλλογική σύμβαση. Ο νόμος ορίζει 11 περιπτώσεις στις οποίες ο εργοδότης μπορεί να προβεί σε καταγγελία, όλες βασισμένες σε περιστάσεις που σχετίζονται με τη συμπεριφορά του εργαζομένου ή τις ικανότητές του ή σε οικονομικά, οργανωτικά, τεχνολογικά μέτρα ή μέτρα παρόμοιας φύσης στην επιχείρηση.
Ο εργοδότης υποχρεούται να ενημερώνει εγγράφως τον εργαζόμενο για τις περιστάσεις που αποτελούν τη βάση για τη λύση της σύμβασης εργασίας.
Απαγορεύεται στον εργοδότη να καταγγείλει τη σύμβαση εργασίας σε εργαζόμενο που είναι μέλος συνδικαλιστικής οργάνωσης χωρίς τη συγκατάθεση της οικείας συνδικαλιστικής οργάνωσης.
Άδεια πατρότητας, μητρότητας και πατρότητας
Η διάρκεια της γονικής άδειας, της άδειας μητρότητας και της άδειας πατρότητας καθορίζεται από τον εργατικό νόμο (άρθρα 154–156). Η άδεια πατρότητας, η άδεια μητρότητας και η άδεια πατρότητας ρυθμίζονται από το λετονικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, το οποίο παρέχει τα επιδόματα που λαμβάνονται κατά τη διάρκεια της άδειας. Οι σχετικές κοινωνικές παροχές είναι διαθέσιμες για τους κοινωνικά ασφαλισμένους εάν ένα πρόσωπο έχει καταβάλει υποχρεωτικές ή προαιρετικές εισφορές κοινωνικής ασφάλισης στον ειδικό προϋπολογισμό κοινωνικής ασφάλισης [όπως προβλέπεται από τον νόμο περί κρατικής κοινωνικής ασφάλισης (άρθρο 12 παράγραφοι 1 και 2), που ψηφίστηκε την 1η Οκτωβρίου 1997 και ισχύει από την 1η Ιανουαρίου 1998]. Το ποσό του επιδόματος εξαρτάται από τη συνολική συνεισφορά του δικαιούχου και υπολογίζεται με βάση τον μισθό κοινωνικής ασφάλισης.
Η άδεια πατρότητας θεσπίστηκε το 2004. Κατά το έτος αυτό, 4.521 πατέρες (από 20.551 νεογέννητα παιδιά) έλαβαν αυτό το επίδομα. Το 2019 καταβλήθηκε επίδομα πατρότητας σε 10.508 πατέρες (από 18.589 νεογέννητα παιδιά).
Νόμιμες ρυθμίσεις άδειας
Maternity leave
| |
| Maximum duration |
|
| Reimbursement | 80% of the average insurance wage of the beneficiary |
| Who pays? | Social insurance budget (valsts sociālās apdrošināšanas speciālais budžets), administered by the State Social Insurance Agency (Valsts sociālās apdrošināšanas aģentūra, VSAA) |
| Legal basis |
|
| Parental leave | |
| Maximum duration | According to Article 156 of the Labour Law, every employee, whether a mother or a father, has the right to parental leave in connection with the birth or adoption of a child. Parental leave for a period not exceeding 1.5 years can be requested at any time up to the day the child reaches the age of eight years. Parental leave, upon the request of an employee, should be granted as a single period or in parts. The employee has a duty to notify the employer in writing one month in advance about the beginning of parental leave or its parts and the duration of parental leave. Parental leave cannot be shorter than one continuous calendar week The early termination of parental leave and an early return to work should be facilitated according to the procedures stipulated by a collective agreement or an employment contract or based on an agreement between the employee and the employer. The employee is entitled to return to work, subject to notifying the employer at least two weeks in advance, where for objective reasons there is no need for them to provide further childcare. The employee has the right to flexible parental leave. |
| Reimbursement | A beneficiary may choose the time the benefit is received, and the amount of the benefit is calculated on the basis of the duration of parental leave. The amount of the benefit is established according to the chosen duration of receiving the benefit:
For recipients of parental benefit who are employed during the period in which they are caring for their child and are not on childcare leave or are earning income during the period as a self-employed person, the benefit is 50% of their nominal wage. Once the choice is made regarding the duration of receiving the benefit (until the child reaches the age of 13 or 19 months) and the benefit is granted, the chosen duration for the same child may not be changed. |
| Who pays? | Social insurance budget (valsts sociālās apdrošināšanas speciālais budžets), administered by the VSAA |
| Legal basis |
|
| Paternity leave | |
| Maximum duration | The father of a child is entitled to leave of 10 calendar days. This leave should be granted immediately after the birth of the child, but no later than six months from the birth of the child (amended from two months on 16 June 2022). A new clause regulates cases when the child’s paternity has not been established or the child’s father has died or has had his custody revoked. In such cases, a person other than the child’s mother has the right to 10 days of childcare leave at the request of the child’s mother. If a mother dies in childbirth or any time up to the 42nd day of the postnatal period, or, in accordance with the procedures prescribed by law, refuses to take care of the child during the period up to the 42nd day of the postnatal period, the father of the child or another person who is willing to take care of the child should be granted leave for the period up to the 70th day of the child’s life. If a mother cannot take care of their child during the period up to the 42nd day of the postnatal period due to illness, injury or other health-related reasons, the father or another person who is willing to take care of the child should be granted leave for those days on which the mother herself is not able to take care of the child. For a family that has adopted a child up to 18 years of age, one of the adoptive parents should be granted 10 calendar days of leave. A child’s father, an adoptive parent or another person who cares for the child and who makes use of the leave referred to in this section should have their job position kept for them. If this is not possible, the employer should ensure that similar or equivalent work with conditions and employment provisions that are not less favourable is available on their return. |
| Reimbursement | 80% of the average wage of the beneficiary, derived from insurance contributions |
| Who pays? | Social insurance budget (valsts sociālās apdrošināšanas speciālais budžets), administered by the VSAA |
| Legal basis |
|
Αναρρωτική άδεια
Η νομική βάση της αναρρωτικής άδειας περιλαμβάνει:
τον εργατικό νόμο (που εγκρίθηκε στις 20 Ιουνίου 2001 και ισχύει από την 1η Ιουνίου 2002)
ο νόμος περί κρατικής κοινωνικής ασφάλισης (που εγκρίθηκε την 1η Οκτωβρίου 1997 και ισχύει από την 1η Ιανουαρίου 1998)
ο νόμος για την ασφάλιση μητρότητας και ασθενείας (που εγκρίθηκε στις 6 Νοεμβρίου 1995 και ισχύει από την 1η Ιανουαρίου 1997)
Κανονισμός του Υπουργικού Συμβουλίου αριθ. 753 σχετικά με τους κανόνες των κρατικών παροχών κοινωνικής ασφάλισης (εγκρίθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2021)
Κανονισμός του Υπουργικού Συμβουλίου αριθ. 152 σχετικά με τις διαδικασίες έκδοσης πιστοποιητικών αναρρωτικής άδειας (εγκρίθηκε στις 3 Απριλίου 2001 και ισχύει από την 1η Μαΐου 2001)
Νόμος για τη δημοσιονομική και δημοσιονομική διαχείριση (εγκρίθηκε στις 24 Μαρτίου 1994 και ισχύει από τις 24 Απριλίου 1994)
Ο ετήσιος νόμος για τον κρατικό προϋπολογισμό του σχετικού έτους
Το επίδομα ασθενείας καταβάλλεται από τον προϋπολογισμό κοινωνικής ασφάλισης. Χορηγείται εάν ο δικαιούχος έχει καταβάλει κρατικές εισφορές κοινωνικής ασφάλισης για τουλάχιστον 3 μήνες κατά τους 6 μήνες πριν από το γεγονός που απαιτεί αναρρωτική άδεια ή τουλάχιστον 6 μήνες κατά τους 24 μήνες πριν από το γεγονός. Το πρόσωπο θα πρέπει να εξακολουθεί να έχει την ιδιότητα του μισθωτού ή του αυτοαπασχολούμενου κατά την περίοδο της ανικανότητάς του προς εργασία.
Το επίδομα ασθενείας χορηγείται στο 80% του μέσου μισθού του δικαιούχου, που προέρχεται από ασφαλιστικές εισφορές.
Ο εργοδότης δεν έχει δικαίωμα καταγγελίας της σύμβασης εργασίας κατά τη διάρκεια περιόδου προσωρινής ανικανότητας του εργαζομένου, εκτός από ειδικές περιπτώσεις που συνδέονται με απαράδεκτη συμπεριφορά εργαζομένου κατά την εργασία.
Ηλικία συνταξιοδότησης
Η ηλικία συνταξιοδότησης καθορίζεται από το άρθρο 11 του νόμου περί κρατικών συντάξεων (που θεσπίστηκε στις 2 Νοεμβρίου 1995 και ισχύει από την 1η Ιανουαρίου 1996). Η ηλικία συνταξιοδότησης θα αυξηθεί σταδιακά έως ότου φτάσει τα 65 έτη τόσο για τους άνδρες όσο και για τις γυναίκες. Το 2023, η ηλικία συνταξιοδότησης ήταν 64 έτη και 6 μήνες. Οι γυναίκες και οι άνδρες που έχουν συμπληρώσει την καθορισμένη ηλικία συνταξιοδότησης και έχουν καταβάλει ασφαλιστικές εισφορές για τουλάχιστον 20 έτη έχουν δικαίωμα σύνταξης γήρατος.
Ένας γονέας ή κηδεμόνας παιδιού το οποίο, κατά τη διάρκεια της περιόδου έως ότου το παιδί συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας του, έχει αναλάβει τη φροντίδα πέντε ή περισσότερων παιδιών για τουλάχιστον 8 έτη ή παιδιού με αναπηρία για τουλάχιστον 8 έτη μπορεί να ζητήσει σύνταξη γήρατος στην ηλικία των 60 ετών, εάν έχει καταβάλει ασφαλιστικές εισφορές για τουλάχιστον 25 έτη.
Τα άτομα των οποίων η περίοδος ασφαλιστικών εισφορών δεν είναι μικρότερη από 30 έτη έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν σύνταξη γήρατος από την ηλικία των 62 ετών.
