Podmioty i instytucje w Belgii

Za prawo pracy i zabezpieczenie społeczne odpowiada rząd federalny. Belgijska Federalna Służba Publiczna (FPS) ds. Zatrudnienia, Pracy i Dialogu Społecznego jest odpowiedzialna za federalne służby administracyjne w zakresie rynku pracy i dialogu społecznego, takie jak regulacja rynku pracy. Inspekcja pracy jest częścią tej federalnej służby publicznej i nadzoruje wdrażanie prawa socjalnego i opieki społecznej w miejscu pracy. Zasiłki, takie jak zasiłki dla bezrobotnych lub składki na przerwę w karierze, podlegają Krajowemu Urzędowi Pracy.

W następstwie szóstej reformy państwa (2011–2012) odpowiedzialność za szkolenie zawodowe, politykę rynku pracy dla grup docelowych oraz większość działań aktywizujących bezrobotnych zawodowych została przeniesiona na regiony belgijskie. Odpowiedzialnymi służbami publicznymi są Flamandzkie Publiczne Służby Zatrudnienia (Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding, VDAB) dla regionu Flandrii, Regionalne Urzędy ds. Kształcenia Zawodowego i Zatrudnienia (Office communautaire et régional de la formation professionnelle et de l'emploi, FOREM) dla regionu Walonii oraz Actiris dla regionu Brukseli.

Sądy pracy są głównymi instytucjami zapewniającymi egzekwowanie praw pracowniczych. Jednak w zależności od rodzaju sporu, mediacja może mieć miejsce w ramach firmy.

Główną instytucją monitorującą i promującą bezpieczeństwo i higienę pracy jest Wysoka Rada ds. Prewencji i Ochrony w Pracy (Conseil supérieur pour la prevention et la protection au travail/Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het Werk).

• FPS Zatrudnienie, Praca i Dialog Społeczny, Conseil supérieur pour la prévention et la protection au travail

Ustawa o układach zbiorowych z 1968 r. (zmieniona ustawą z dnia 30 grudnia 2009 r.) określa kryteria reprezentatywności. Aby być reprezentatywnym, związek zawodowy lub organizacja pracodawców musi mieć co najmniej 125 000 członków, być organizacją międzyzawodową (lub stanowić część organizacji międzyzawodowej) pracowników lub pracodawców i reprezentować bezwzględną większość sektorów i działań w sektorze prywatnym i publicznym.

Kryteria te decydują o zewnętrznej reprezentatywności związków zawodowych. Jeżeli związek zawodowy spełnia te kryteria, może zawierać układy zbiorowe, ubiegać się o reprezentację we wspólnym komitecie oraz być reprezentowany w Centralnej Radzie Gospodarczej i Krajowej Radzie Pracy.

Obecnie trzy związki zawodowe i ich federacje członkowskie mają status reprezentatywny: Belgijska Generalna Federacja Pracy (Fédération Générale du Travail de Belgique/Algemeen Belgisch Vakverbond, FGTB/ABVV), Konfederacja Chrześcijańskich Związków Zawodowych (Confédération des Syndicats Chrétiens/Algemeen Christelijk Vakverbond, CSC/ACV) oraz Federacja Liberalnych Związków Zawodowych Belgii (Centrale Générale des Syndicats Libéraux de Belgique/Algemene Centrale der Liberale Vakbonden van België, CGSLB/ACLVB).

Więcej informacji na temat reprezentatywności głównych organizacji partnerów społecznych można znaleźć w badaniu reprezentatywności międzybranżowych partnerów społecznych przeprowadzonym przez Eurofound lub w badaniach reprezentatywności sektorowej Eurofound.

Związki zawodowe, organizacje pracodawców i instytucje publiczne odgrywają kluczową rolę w zarządzaniu stosunkiem pracy, warunkami pracy i strukturami stosunków pracy. Są one zazębiającymi się elementami wielopoziomowego systemu zarządzania, który obejmuje szczebel europejski, krajowy, sektorowy, regionalny (prowincjonalny lub lokalny) i korporacyjny. W niniejszej części omówiono główne podmioty i instytucje oraz ich rolę w Belgii.

O reprezentacji związków zawodowych

Wszyscy obywatele belgijscy mają prawo do członkostwa w związkach zawodowych bez względu na ich status zawodowy (pracownicy, pracownicy fizyczni, pracownicy umysłowi, urzędnicy służby cywilnej, osoby bezrobotne, emeryci). Belgijskie związki zawodowe obejmują wszystkich pracowników (i nie tylko) w wielu branżach zorganizowanych według sektorów, zawodów lub statusu zawodowego.

Belgia ma jeden z najwyższych wskaźników gęstości uzwiązkowienia w Europie, porównywalny ze wskaźnikami w krajach skandynawskich. W latach 2010-2019 wskaźnik ten utrzymywał się na dość stabilnym poziomie (między 50% a 56%).

Członkostwo i liczebność związków zawodowych, 2010–2019

Uwagi: * Odsetek pracowników będących członkami związku zawodowego. ** Członkostwo pracowników w związkach zawodowych wyliczone na podstawie całkowitej liczby członków związku zawodowego i skorygowane, w razie potrzeby, o członków związków zawodowych spoza aktywnej, zależnej i zatrudnionej siły roboczej (tj. pracownicy na emeryturze, osoby prowadzące działalność na własny rachunek, studenci, osoby bezrobotne).
: Dane własne autora.: Author’s own data.

Główne konfederacje i federacje związków zawodowych

Trzy główne związki zawodowe to CSC/ACV (1,5 miliona członków), FGTB/ABVV (1,5 miliona członków) i CGSLB/ACLVB (295 000 członków).

Główne konfederacje i federacje związków zawodowych

Uwaga: Dane dotyczące członkostwa obejmują bezpłatne członkostwo studentów w związkach zawodowych.
: Dane własne zgłoszone przez związki zawodowe.: Author’s own data reported by trade unions.

W ostatnich latach sytuacja nie zmieniła się zasadniczo: nie powstały żadne nowe związki zawodowe ani fuzje, nie zmieniła się też równowaga sił. Jednak po wyborach socjalnych w 2012 r., które miały mierzyć reprezentatywność związków zawodowych, CGSLB/ACLVB po raz pierwszy osiągnęła próg 10%.

O reprezentacji pracodawcy

Wszystkie firmy zlokalizowane w Belgii i osoby prowadzące działalność na własny rachunek mają prawo do przystąpienia do organizacji pracodawców. Podobnie jak związki zawodowe, organizacje pracodawców mają oddziały krajowe i/lub sektorowe. Firmy i/lub osoby samozatrudnione mogą dołączyć do jednego (lub więcej) z tych oddziałów. Według głównej krajowej organizacji pracodawców w Belgii, Belgijskiej Federacji Pracodawców (Fédération des Entreprises de Belgique/Verbond van Belgische Ondernemingen, FEB/VBO), organizacje pracodawców reprezentują 75% wszystkich belgijskich przedsiębiorstw. Nie ma jednak dokładnych danych na temat zagęszczenia wszystkich organizacji pracodawców.

Organizacje pracodawców uczestniczące w rokowaniach zbiorowych zarówno na szczeblu krajowym, jak i sektorowym negocjują na szczeblu krajowym lub sektorowym. W związku z tym wszystkie przedsiębiorstwa w kraju lub sektorze są objęte układem zbiorowym, niezależnie od przynależności do organizacji pracodawców.

Członkostwo w organizacjach pracodawców i gęstość członkostwa, 2012–2019

Uwaga****s: * Odsetek pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwie, które jest członkiem jakiejkolwiek organizacji pracodawców uczestniczącej w rokowaniach zbiorowych. brak danych.
: Dane własne autora.: Author’s own data.

Główne organizacje pracodawców

FEB/VBO jest główną krajową organizacją pracodawców w Belgii. Reprezentuje 50 branżowych federacji pracodawców. Łącznie reprezentuje 50 000 firm, w tym 25 000 małych i średnich przedsiębiorstw.

Inne organizacje pracodawców to Federacja Rolników Belgijskich (Fédération des Agriculteurs Belges/Belgische Boerenbond), Konfederacja Przedsiębiorstw Społecznego Zysku, Flamandzki Związek Przedsiębiorców Samozatrudnionych (Unie van Zelfstandige Ondernemers, UNIZO) oraz Francuskojęzyczny Związek Klas Średnich (Union des Classes Moyennes, UCM).

Na szczeblu regionalnym najważniejszymi organizacjami pracodawców są Voka, UWE i Brussels Enterprises Commerce and Industry, a także UNIZO i UCM. Sektory non-profit są reprezentowane przez Stowarzyszenie Przedsiębiorstw Społecznego Zysku (Vereniging voor social profit ondernemingen), Unipso oraz Brukselską Konfederację Przedsiębiorstw Społecznego Zysku (Brusselse Confederatie van Social-Profit Ondernemingen).

Główne organizacje i konfederacje pracodawców

Źródło: dane własne

Co dwa lata trzy główne związki zawodowe i przedstawiciele pracodawców negocjują porozumienie międzybranżowe, w którym określono środki związane z obszarami gospodarczymi i społecznymi na najbliższe dwa lata. Jeśli nie uda się osiągnąć porozumienia, rząd musi interweniować. Rząd konsultuje się z dwiema krajowymi radami ponadpartyjnymi, Centralną Radą Gospodarczą i Krajową Radą Pracy, w kwestiach gospodarczych i społecznych dotyczących prawa pracy, stosunków pracy i zabezpieczenia społecznego. Ponadto partnerzy społeczni są uprawnieni do zawierania porozumień międzysektorowych w ramach Krajowej Rady Pracy. W każdym z trzech regionów Belgii funkcjonują równorzędne rady: Rada Społeczno-Gospodarcza Flandrii (Sociaal Economische Raad van Vlaanderen, SERV), Rada Gospodarcza i Społeczna Wallonia_ (Conseil économique et social de Wallonie_, CESW) oraz Rada Gospodarcza i Społeczna Region_ Stołecznej Brukseli (Conseil économique et social de la région de Bruxelles capitale/Economische and Sociale Raad voor het Brussels Hoofstedelijk Gewest)._A trójstronna Rada ds. Zapobiegania i Ochrony w Pracy została utworzona w celu doradzania rządowi w sprawie dobrostanu pracowników w miejscu pracy.

Główne organy trójstronne i dwustronne

Źródło: Dane własne autora.

Rada zakładowa (Conseil d'entreprise/Ondernemingsraad, CE/OR) jest powoływana, gdy tylko osiągnięty zostanie próg 100 pracowników w przedsiębiorstwie. W jej skład wchodzą przedstawiciele pracowników wybierani w wyborach socjalnych oraz przedstawiciele pracodawców. Pracodawca musi go wezwać co najmniej raz w miesiącu na terenie firmy. Członkowie CE/OR są informowani przez pracodawcę o sytuacji finansowej firmy, jej wydajności, przyszłym rozwoju zatrudnienia i jej celach. W ramach CE/OR pracodawca musi przedstawić informacje na temat istotnych planowanych zmian w organizacji personelu, takich jak restrukturyzacja, zamknięcie zakładu, połączenie lub wprowadzenie nocnej zmiany, a także na temat środków szkoleniowych.

Komitet ds. prewencji i ochrony w miejscu pracy (Comité pour la prévention et protection au travail)się z przedstawicieli pracowników wybranych w wyborach społecznych, doradców ds. prewencji oraz członków kierownictwa przedsiębiorstwa odpowiedzialnych za zdrowie i bezpieczeństwo. Komisja nadzoruje wszelkie kwestie związane ze zdrowiem pracowników, środowiskiem pracy i warunkami pracy.

Delegacja związków zawodowych (délégation syndicale/vakbondsafvaardiging) ma prawo być obecna w każdym przedsiębiorstwie, w którym minimalna liczba pracowników została określona w odpowiednim sektorowym układzie zbiorowym. Członkowie delegacji są nominowani przez związki zawodowe lub wybierani przez pracowników. Delegacja związków zawodowych, w przeciwieństwie do dwóch pozostałych organów, reprezentuje wyłącznie zrzeszonych w związkach zawodowych pracowników przedsiębiorstwa, a nie cały personel. Może negocjować układy zbiorowe w firmie i interweniować w przypadku wszelkich konfliktów, jakie pracownicy mogą mieć z pracodawcą. Ponadto delegacja związków zawodowych ma prawo do informacji o wszelkich zmianach warunków pracy. W przypadku, gdy w przedsiębiorstwie nie ma CE/OR ani komitetu ds. prewencji i ochrony w miejscu pracy, delegacja związków zawodowych może pełnić rolę tych dwóch organów.

Regulacja, skład i kompetencje organów przedstawicielskich

Źródło: Dane własne autora.