Akcje protestacyjne i spory w Chorwacji

Pracownicy mają prawo do strajku (štrajk) i/lub do zorganizowania strajku solidarnościowego (štrajk solidarnosti), podczas gdy pracodawcy mogą zablokować pracowników tylko w odpowiedzi na trwający strajk. Lokaut nie może rozpocząć się wcześniej niż osiem dni po rozpoczęciu strajku. Artykuł 205 Kodeksu pracy stanowi, że związki zawodowe mają prawo do wezwania i podjęcia strajku w celu ochrony i promowania interesów ekonomicznych i społecznych swoich członków lub z powodu niewypłacenia wynagrodzenia i odszkodowania. W każdym sporze związanym z zawarciem, zmianą lub odnowieniem układu zbiorowego prawo do ogłoszenia i przeprowadzenia strajku mają związki zawodowe, które zostały uznane za reprezentatywne dla celów rokowań zbiorowych.

Strajk musi być ogłoszony pracodawcy lub związkowi pracodawców, przeciwko któremu jest skierowany, natomiast strajk solidarnościowy musi być ogłoszony pracodawcy, na którego terenie jest organizowany. List zapowiadający strajk musi zawierać powody strajku; miejsce, datę i godzinę jego rozpoczęcia; i sposób jego wykonania. Art. 206 kodeksu pracy stanowi, że w przypadku sporu, który może zakończyć się strajkiem lub inną formą akcji protestacyjnej, należy przeprowadzić postępowanie mediacyjne, chyba że strony osiągnęły porozumienie co do alternatywnego sposobu jego rozwiązania. Mediacja jest prowadzona przez niezależnego mediatora wybranego przez strony sporu, wybranego z listy sporządzonej przez GSV lub za obopólną zgodą.

Mechanizmy rozstrzygania sporów zbiorowych

Art. 205 Kodeksu pracy stanowi, że strajk nie może rozpocząć się przed zakończeniem postępowania mediacyjnego, jeżeli takie postępowanie jest przewidziane w tej ustawie, lub przed zakończeniem innych uzgodnionych przez strony procedur polubownego rozwiązywania sporów.

Rozstrzyganie sporów w drodze mediacji

Wspomniana wcześniej obligatoryjna mediacja jest prowadzona przez mediatora wybranego przez strony sporu z listy sporządzonej przez GSV lub ustalonej za obopólną zgodą. Wynagrodzenie mediatorów ustala się w drodze decyzji ministra właściwego do spraw pracy, wydanej na podstawie uprzedniej opinii GSV i za zgodą Ministra Finansów. Minister musi, po uzyskaniu uprzedniej opinii GSV, przyjąć rozporządzenie regulujące metody wyboru mediatorów, przebieg postępowania mediacyjnego oraz wykonywanie prac administracyjnych niezbędnych do przeprowadzenia tego postępowania. W art. 208 określono termin na zakończenie postępowania mediacyjnego. O ile strony sporu nie postanowią inaczej, obowiązkowa mediacja przewidziana w kodeksie pracy musi zostać zakończona w ciągu pięciu dni od przekazania informacji o sporze do GSV lub do urzędu administracji państwowej w hrabstwie odpowiedzialnego za sprawy pracy.

Rozstrzyganie sporów w drodze arbitrażu

Kodeks pracy, art. 210–212, przewiduje rozstrzyganie sporów w drodze arbitrażu. Strony sporu mogą zgodzić się na wniesienie sporu zbiorowego do sądu polubownego. Powołanie indywidualnego arbitra lub organu arbitrażowego oraz inne kwestie związane z postępowaniem arbitrażowym mogą być uregulowane w układzie zbiorowym pracy lub w porozumieniu stron zawartym po powstaniu sporu. Kwestie, które mogą być rozstrzygane w drodze arbitrażu, są określone w art. 211. Artykuł ten określa, w jaki sposób, w umowie o wszczęciu postępowania przed organem arbitrażowym, strony muszą określić kwestię, która ma zostać rozstrzygnięta. Organ arbitrażowy może orzekać tylko w kwestiach wniesionych do niego przez strony sporu. Jeżeli spór dotyczy stosowania przepisów ustawowych i wykonawczych lub układu zbiorowego, organ arbitrażowy opiera swoją decyzję na odpowiednich przepisach ustawowych, wykonawczych lub układach zbiorowych. Jeżeli spór dotyczy zawarcia, zmiany lub odnowienia układu zbiorowego, organ arbitrażowy opiera swoją decyzję na podstawach słuszności. O ile strony sporu nie stanowią inaczej w układzie zbiorowym pracy lub porozumieniu o wszczęciu postępowania przed organem arbitrażowym, wyrok arbitrażowy musi zawierać uzasadnienie orzeczenia. Od wyroku sądu polubownego nie przysługuje odwołanie. Jeżeli spór dotyczy zawarcia, zmiany lub wznowienia układu zbiorowego, orzeczenie arbitrażowe ma moc prawną i skutek takiego układu.

Indywidualne mechanizmy rozstrzygania sporów

Art. 209 kodeksu pracy reguluje decyzje stron i ich skutki oraz stanowi, że strony mogą zakończyć postępowanie mediacyjne ugodą. Porozumienie osiągnięte w przypadku sporu związanego z zawarciem, zmianą lub odnowieniem układu zbiorowego ma moc prawną i skutek układu zbiorowego. Porozumienie osiągnięte w przypadku sporu o wynagrodzenie i odszkodowanie może być wykorzystane do uzgodnienia sposobu i dynamiki płatności.

Z danych dawnego Biura Rządu ds. Partnerstwa Społecznego wynika, że w 2012 r. rozpatrzono 100 spraw (45 rozstrzygniętych lub warunkowo), a w 2013 r. – 137 (70 rozstrzygniętych) – co stanowi znaczny wzrost w porównaniu z danymi z 2011 r., które wyniosły 100 spraw (46 rozstrzygniętych). Zarówno liczba spraw, jak i odsetek pomyślnie zakończonych spraw zmniejszyły się w 2014 r. i chociaż bezwzględna liczba spraw również zmniejszyła się w 2015 r. i 2016 r., odsetek spraw zakończonych sukcesem wzrósł w obu tych latach. W 2017 r. znacząco wzrosła bezwzględna liczba mediacji w sporach zbiorowych z zakresu pracy, natomiast odsetek spraw zakończonych sukcesem wzrósł o jeden punkt procentowy. Liczba spraw wzrosła w 2018 i 2019 r., ale zmniejszył się odsetek spraw zakończonych sukcesem. W 2020 r. liczba spraw znacznie spadła, natomiast odsetek spraw zakończonych sukcesem nieznacznie spadł.

Stosowanie mechanizmów rozstrzygania sporów, 2012–2020

Uwaga: Dane są dostępne tylko do 2020 roku.

Źródło: GSV, niedatowane