Podmioty i instytucje na Cyprze

Uwagi: * Odsetek pracowników, którzy są członkami związku zawodowego. ** Członkostwo pracowników w związkach zawodowych obliczone dla całkowitej liczby członków związków zawodowych (pracowniczych) i skorygowane, w razie potrzeby, o członków związków zawodowych (pracowniczych) spoza aktywnej, zależnej i zatrudnionej siły roboczej (tj. pracowników na emeryturze, osób prowadzących działalność na własny rachunek, studentów i bezrobotnych). n.d., nie dotyczy; OECD/AIAS ICTWSS, Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju/Amsterdamski Instytut Zaawansowanych Studiów nad Pracą Charakterystyka instytucjonalna związków zawodowych, ustalanie płac, interwencja państwa i pakty społeczne.

Źródła: Eurostat [lfsa_eegaed_custom_766159]; OECD i AIAS (2021)

Główne konfederacje i federacje związków zawodowych

Na Cyprze liczba członków związku zawodowego nie jest uznawana za element reprezentatywności. W tym kontekście tabela "Główne konfederacje i federacje związków zawodowych" obejmuje organizacje związkowe, które są stosunkowo małe pod względem liczby członków, ale są uważane za wpływowe w rokowaniach zbiorowych.

Oprócz trzech czołowych organizacji krajowych – Cypryjskiej Demokratycznej Federacji Pracy (Δημοκρατική Εργατική Ομοσπονδία Κύπρου, DEOK), Pancypriańskiej Federacji Pracy (Παγκύπρια Εργατματο �κή Ομοσπονδία, PEO) oraz Cypryjska Konfederacja Pracowników (Συνομοσπονδία Εργαζομένων Κύπρου, SEK) – i pomimo znaczących różnic między sektorem prywatnym a publicznym, w tabeli uwzględniono również trzy organizacje związkowe działające w sektorze publicznym: Organizacja Nauczycieli Greckich Szkół Średnich (Οργάνωση Ελλήνων Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης Κύπρου, OELMEK), Pancypriański Związek Urzędników Państwowych (Παγκύπρια) , Συντεχνία Δημοσίων Υπαλλήλων, PASYDY) oraz Pancypriańska Organizacja Nauczycieli Języka Greckiego (Παγκύπρια Οργάνωση Ελλήνων Δασκάλων, POED). Powodem włączenia tych trzech organizacji jest fakt, że w dużej mierze odpowiadają one klasyfikacji organizacji centralnych, głównie w odniesieniu do ich zdolności do wpływania na wyniki rokowań zbiorowych. Z tego samego powodu Związek Zawodowy Pracowników Bankowości Cypryjskiej (Ενωση Τραπεζικών Υπαλλήλων Κύπρου, ETYK) jest również włączony.

Wreszcie w tabeli znalazła się również Pancypriańska Federacja Niezależnych Organizacji Związków Zawodowych (Παγκύπρια Ομοσπονδία Ανεξάρτητων Συνδικαλιστικών Οργανώσεων, POASO; wcześniej POAS – zmieniła nazwę w 2020 r.). POAS powstał w 1956 roku. Federacja zrzesza niezależne organizacje pracownicze, głównie działające w przedsiębiorstwach państwowych, posiada status obserwatora w LAB. Do połowy 2000 roku POAS walczył o przetrwanie. Jednak w 2007 r., po przystąpieniu do federacji ośmiu niezależnych związków zawodowych – działających w przedsiębiorstwach publicznych – POAS ponownie stała się kluczowym graczem. Jeszcze bardziej wzmocniła swoją pozycję w 2020 r., kiedy do federacji przystąpił również Związek Zawodowy Pielęgniarek Pancyprian (Παγκύπρια Συντεχνία Νοσηλευτών, PASYNO) oraz Niezależny Związek Zawodowy Pracowników Publicznych Cypru (Ανεξάρτητη Συντεχνία Δημοσίων Υπαλλήλων Κύπρου, ASDYK). Związki zawodowe zrzeszone w POASO są sygnatariuszami różnych układów zbiorowych w szeroko pojętym sektorze publicznym.

Główne konfederacje i federacje związków zawodowych

Źródło: Sekretarz Związków Zawodowych

Na poziomie organizacyjnym od 2011 r. nie zaszły żadne znaczące zmiany w zakresie organizacji i roli związków zawodowych. W tym samym okresie nie wprowadzono żadnych zmian legislacyjnych, które miałyby bezpośredni wpływ na rolę partnerów społecznych w dialogu społecznym, rokowaniach zbiorowych i konfliktach zbiorowych.

Najnowsze istotne zmiany są następujące.

1. ASDYK powstał w listopadzie 2014 roku w wyniku rozłamu z PASYDY. ASDYK został zarejestrowany jako związek zawodowy w styczniu 2015 roku. W przeciwieństwie do struktury organizacyjnej PASYDY, nowe kierownictwo związku ma trzyletnią kadencję i limit dwóch kadencji. Ponadto każdy urzędnik kierowniczy, który otrzyma awans, automatycznie zrezygnuje ze swojego stanowiska w związku, podczas gdy urzędnicy związkowi nie otrzymają żadnego wynagrodzenia. W marcu 2017 r. związek liczył 240 członków, w większości pracowników sektora publicznego w młodszym wieku.

2. Cypryjski Związek Zawodowy Równość (Παγκύπρια Συντεχνία Ισότητα) został zarejestrowany w grudniu 2017 r. Związek ma na celu zrzeszanie osób pozostających w niestałych stosunkach pracy w szeroko pojętym sektorze publicznym i na koniec 2017 r. liczył 360 członków.

3. Dwa związki zawodowe: Cypryjski Związek Zawodowy Pracowników Budowlanych, Drzewnych, Górniczych i Ogólnych (Συντεχνία Οικοδόμων, Ξυλουργών, Μεταλλωρύχων και Γενικών Εργατών Κύπρου) oraz Cypryjski Związek Metalowy Związek Zawodowy Pracowników, Mechaników i Elektryków (Συντεχνία Εργατών Μετάλλου, Μηχανοτεχνιτών και Ηλεκτροτεχνιτών Κύρου) (oba należące do PEO), sfinalizowały połączenie w 2022 r.; Proces ten rozpoczął się pod koniec 2021 roku.

4. W 2021 r. powstał Niezależny Związek Zawodowy Personelu Technicznego i Pracowniczego Cypryjskiego Urzędu ds. Energii Elektrycznej (Ανεξάρτητη Συντεχνία Τεχνικού καικού Προσωπικού Αρχής Κύπρου), natomiast w 2022 r. powstało Cypryjskie Stowarzyszenie Strażaków (Σύνδεσμος Πυροσβεστών Κύπρου, związek zawodowy).

5. W 2021 r. rozwiązano Pancypriański Związek Zawodowy Farmaceutów Rządowych (Παγκύπρια Συντεχνία Κυβερνητικών Φαρμακοποιών), a w 2021 r. Związek Zawodowy Wolnych Pracowników i Pracowników Cypryjskiego Przedsiębiorstwa Magazynowania Ropy Naftowej (Ελεύθερη ΣσϷ �ντεχνία Εργατουπαλλήλων Κυπριακής Εταιρείας Αποθήκευσης Πετρελαιοειδών, członek SEK) została rozwiązana w 2022 r.

Dane dotyczące członkostwa w latach 2016–2019, przedstawione w powyższej tabeli, wskazują, że dwie największe konfederacje związków zawodowych w kraju, SEK i PEO, odbudowują się po znacznej utracie członkostwa podczas niedawnego kryzysu gospodarczego. Ich liczba członków pozostaje jednak znacznie niższa niż przed kryzysem w 2008 r. Chociaż dane od 2020 r. są niekompletne, wydaje się, że ogólnie rzecz biorąc, członkostwo w związkach zawodowych utrzymuje się na stosunkowo stabilnym poziomie.

Organizacje pracodawców

O reprezentacji pracodawcy

Jeśli chodzi o organizacje pracodawców, do tej pory struktura, organizacja i funkcjonowanie organizacji pracodawców na Cyprze nie były badane i badane w sposób systematyczny.

Większość odniesień w tym zakresie znajduje się w literaturze, która albo bada problematykę prawa pracy i stosunków pracy w ogóle, albo podchodzi do problematyki funkcjonowania organizacji pracodawców w ujęciu historycznym.

Dwie krajowe organizacje pracodawców to Cypryjska Izba Przemysłowo-Handlowa (Κυπριακό Βιομηχανικό και Εμπορικό Επιμελητήριο, CCCI) oraz Cypryjska Federacja Pracodawców i Przemysłowców (Ομοσπονδία Εργοδοτών και Βιομηχάνων, OEB). Brak jest systematycznych danych dotyczących gęstości organizacji pracodawców. Niemniej jednak zarówno CCCI, jak i OEB poinformowały, że istnieje wyraźna tendencja do zwiększania liczby członków i wyjątkowego mobilizowania członków. Zdaniem OEB nowa sytuacja gospodarcza, która powstała w wyniku kryzysu gospodarczego, brak bezpieczeństwa przedsiębiorstw w tym nowym otoczeniu oraz pilna potrzeba znalezienia rozwiązań skłoniły więcej przedsiębiorstw do poszukiwania środków reprezentacji i ochrony swoich interesów. W tym kontekście straty w liczbie członków zostały zrekompensowane przez przystąpienie nowych członków. Godnym odnotowania wydarzeniem w ostatnich latach jest rozwiązanie w grudniu 2015 r. Cypryjskiego Stowarzyszenia Pracodawców Bankierów (Κυπριακός Εργοδοτικός Σύνδεσμος Τραπεζών, KEST). KEST został rozwiązany na mocy decyzji ostatnich pozostałych członków wkrótce po tym, jak główne banki, takie jak Bank of Cyprus i Cooperative Central Bank, opuściły stowarzyszenie. Teraz ETYK musi negocjować układy zbiorowe z każdym bankiem z osobna.

Rejestr związków zawodowych (który jest również odpowiedzialny za organizacje pracodawców i stowarzyszenia przedsiębiorców) zeznał, że w 2022 r. nastąpił wzrost zainteresowania i mobilizacji pracodawców do tworzenia nowych organizacji; w rzeczywistości najbardziej znaczącym wydarzeniem było zainicjowanie procesu przywrócenia KEST w 2022 r., który został sfinalizowany w grudniu 2022 r., osiem lat po jego rozwiązaniu.

Członkostwo w organizacjach pracodawców i ich liczebność, 2012–2022

Uwaga: * Odsetek pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwie, które jest członkiem jakiejkolwiek organizacji pracodawców uczestniczącej w rokowaniach zbiorowych.

Źródła: Eurofound i Cedefop (2020); OECD i AIAS (2021)

Główne organizacje pracodawców

Oprócz CCCI i OEB w tabeli "Główne organizacje i konfederacje pracodawców" znajdują się również dwa sektorowe stowarzyszenia pracodawców, które mają wpływ na rokowania zbiorowe: Federacja Stowarzyszeń Przedsiębiorców Budowlanych Cypru (Ομοσπονδία Συνδέσμων Εργολάβων Οικοδομών Κύπρου, OSEOK), która jest członkiem OEB, oraz Cypryjskie Stowarzyszenie Hoteli (Παγκύπριος Σύνδεσμος Ξενοδόχων, PASYXE), która jest członkiem CCCI. W jej skład wchodzi również Stowarzyszenie Cypryjskich Przedsiębiorstw Turystycznych (Σύνδεσμος Τουριστικών Επιχειρήσεων Κύπρου, STEK), które jest członkiem OEB.

Główne organizacje i konfederacje pracodawców

Organy trójstronne i dwustronne oraz uzgodnienia

Na Cyprze, mimo że ustawa nie instytucjonalizuje organów dialogu społecznego, istnieje długa tradycja dialogu społecznego. Realizacja prawie wszystkich propozycji i polityk dotyczących stosunków pracy jest wynikiem dialogu społecznego między rządem, organizacjami pracodawców i związkami zawodowymi. Jednak w ciągu ostatnich kilku lat partnerzy społeczni zgłaszali więcej skarg na jednostronne decyzje i inicjatywy rządu.

Na poziomie praktycznym współpraca między trzema stronami jest osiągana częściowo poprzez działanie komitetów technicznych i innych organów reprezentacji trójstronnej, ale głównie poprzez reprezentację interesariuszy w LAB w ramach MLSI, co jest uważane za najważniejszy mechanizm reprezentacji trójstronnej. W przeszłości każda inicjatywa rządowa była poddawana wyczerpującym konsultacjom w LAB, ale w ostatnich latach większa liczba środków prawnych była procedowana jednostronnie przez rząd bez żadnych trójstronnych negocjacji.

LAB, jako jedyny organ dialogu społecznego, jest od czasu do czasu obiektem krytyki. Główny zarzut dotyczy tego, że reprezentacja w dialogu społecznym jest ograniczona do bardzo małej liczby związków zawodowych, tylko na poziomie konfederacji, ale bez udziału wszystkich konfederacji. W tym kontekście wszystkie inne związki zawodowe są praktycznie wykluczone z oficjalnych organów reprezentacji trójstronnej, a w szczególności z LAB. W szczególności w imieniu pracodawców jest trzech przedstawicieli CCCI i trzech przedstawicieli OEB, natomiast w imieniu związków zawodowych jest jeden przedstawiciel DEOK, trzech przedstawicieli PEO i trzech przedstawicieli SEK. Jednak w zależności od danej kwestii przedstawiciele innych związków zawodowych lub stowarzyszeń pracodawców mogą być zapraszani na zasadzie ad hoc, ale głównie w charakterze obserwatorów. W czasie ostatniego kryzysu gospodarczego (2012–2015) LAB nie był regularnie zwoływany. Od 2018 r. Minister Pracy, Opieki Społecznej i Ubezpieczeń Społecznych coraz częściej korzysta z konsultacji z partnerami społecznymi w ramach LAB.

Jeśli chodzi o poruszane kwestie, program dialogu społecznego jest stosunkowo ograniczony i brakuje inicjatywy ze strony partnerów społecznych, aby rozszerzyć działalność na nowe obszary, takie jak kwestie gospodarcze i walutowe. Na przykład w ramach europejskiego semestru cypryjski krajowy program reform jest przygotowywany głównie przez zaangażowane ministerstwa i inne agencje publiczne. Zaangażowanie partnerów społecznych jest minimalne i ogranicza się do początkowego etapu procesu przygotowania. Zwłaszcza związki zawodowe w czasie ostatniego kryzysu gospodarczego (2012–2015) krytykowały rząd za zawieranie daleko idących porozumień z międzynarodowymi wierzycielami (Międzynarodowym Funduszem Walutowym, Komisją Europejską i Europejskim Bankiem Centralnym) bez przeprowadzenia konsultacji z partnerami społecznymi. Związki zawodowe postrzegają takie praktyki jako jawny atak na istniejący system stosunków pracy, który opiera się na zasadzie trójstronnej współpracy.

Po przystąpieniu Cypru do Unii Europejskiej utworzono Krajowy Komitet Zatrudnienia (NEC). Komitet Wyborczy ma trójstronny skład, a jego przewodniczącym jest Minister Pracy, Opieki Społecznej i Ubezpieczeń Społecznych. NEC pełnił rolę doradczą w kwestiach związanych z wdrażaniem europejskiej polityki zatrudnienia, funkcjonowaniem rynku pracy, modernizacją publicznych służb zatrudnienia, monitorowaniem krajowego planu działania na rzecz zatrudnienia oraz reformą ram zatrudnienia obywateli państw trzecich. NEC podobno nie jest aktywny od lata 2015 roku.

Należy zauważyć, że partnerzy społeczni uczestniczą w prawie wszystkich organizacjach kształtujących politykę, takich jak Urząd ds. Rozwoju Zasobów Ludzkich (HRDA) oraz różne inne komitety i rady o mniejszym znaczeniu.

Główne organy trójstronne

Reprezentacja pracowników na poziomie miejsca pracy

Cypr ma słabą tradycję, jeśli chodzi o istniejące struktury reprezentacji pracowników na poziomie zakładu. W tym kontekście głównymi strukturami reprezentacji są obecnie reprezentacja związków zawodowych i komitety ds. bezpieczeństwa, podczas gdy niedawno utworzone struktury, takie jak europejskie rady zakładowe, nie wydają się szczególnie trwałe.

W ramach swojej roli mediacyjnej MLSI zachęca partnerów społecznych do promowania tworzenia organów informacyjnych i konsultacyjnych (I&C). W związku z tym w wielu układach zbiorowych, zarówno na szczeblu sektorowym, jak i przedsiębiorstw, zawarto specjalną klauzulę, która odnosi się do zamiaru partnerów społecznych ustanowienia organów ds. I&C zgodnie z przepisami ustawy 78(I)/2005 w sprawie ustanowienia ogólnych ram informowania pracowników i przeprowadzania z nimi konsultacji. Do tej pory nie przyniosło to jednak żadnych praktycznych i znaczących środków. Jednocześnie, mimo że partnerzy społeczni zgadzają się, że przyjęcie ustawy 78(I)/2005 jest ważne, ponieważ ustanawia prawo pracowników do informacji i konsultacji w wielu ważnych kwestiach, nie są oni zmotywowani do wprowadzania rozwiązań w zakresie I&C, ponieważ ich zdaniem prawa I&C są gwarantowane przez sam system stosunków pracy.

Należy zauważyć, że komitety ds. bezpieczeństwa istnieją w zakładach zatrudniających co najmniej 10 pracowników, zgodnie z przepisami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy (ustawa 89(I)/1996) oraz odpowiednimi przepisami dotyczącymi komitetów ds. bezpieczeństwa (ustawa regulacyjna i administracyjna 134/1997).