Profil życia zawodowego w Finlandii
Profil ten opisuje kluczowe cechy życia zawodowego w Finlandii. Ma on na celu dostarczenie odpowiednich informacji ogólnych na temat struktur, instytucji, podmiotów i odpowiednich przepisów dotyczących życia zawodowego.
Obejmuje to wskaźniki, dane i systemy regulacyjne dotyczące następujących aspektów: podmioty i instytucje, zbiorowe i indywidualne stosunki pracy, zdrowie i dobrostan, wynagrodzenie, czas pracy, umiejętności i szkolenia oraz równość i niedyskryminacja w pracy. Profile są systematycznie aktualizowane co dwa lata.
"Indywidualne stosunki pracy" odnoszą się do stosunków między danym pracownikiem a jego pracodawcą. Relacje te są kształtowane przez regulacje prawne oraz wyniki negocjacji partnerów społecznych w sprawie warunków korzystania z usług. W niniejszej części omówiono początki i ustania stosunku pracy oraz uprawnienia i obowiązki w Finlandii.
Wymogi dotyczące umowy o pracę
Minimalny wiek produkcyjny w Finlandii wynosi 15 lat, chociaż 14-latkowie mogą być zatrudniani na specjalnych warunkach, które uwzględniają ich wykształcenie. Zatrudnianie nieletnich wiąże się również z innymi ograniczeniami w takich kwestiach, jak praca niebezpieczna. Obywatele spoza UE zazwyczaj potrzebują pozwolenia na pobyt oparty na pracy, aby rozpocząć pracę w Finlandii. Wyjątkami od tej reguły są na przykład osoby wykonujące pracę przez krótki czas w ramach określonych zawodów lub osoby ubiegające się o azyl.
Umowa o pracę musi zostać zawarta w momencie rozpoczęcia płatnego stosunku pracy. Taka umowa może być ustna lub pisemna. Osoba poniżej 15 roku życia potrzebuje podpisu lub zgody opiekuna prawnego do podpisania umowy o pracę (Administracja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy w Finlandii, bez daty). Przepisy dotyczące zatrudnienia zawarte są w ustawie o umowach o pracę.
Procedury zwalniania i rozwiązywania umów o pracę
Umowy na czas określony wygasają bez wypowiedzenia z końcem określonego wcześniej okresu zatrudnienia. Stosunek pracy wiążący na czas nieokreślony ustaje albo za porozumieniem stron między pracodawcą a pracownikiem, albo z chwilą jednostronnego rozwiązania stosunku pracy (wypowiedzenia). Jeżeli pracodawca wypowie umowę, musi to być oparte na ważnych przesłankach, tj. poważnych naruszeniach po stronie pracownika lub zmianie okoliczności, która sprawia, że pracownik nie jest w stanie sprostać swoim obowiązkom. Dopuszczalne są również względy finansowe lub produkcyjne. Pracownik nie musi podawać konkretnego powodu, aby wypowiedzieć umowę. Obie strony muszą przestrzegać okresu wypowiedzenia w momencie rozwiązania umowy, którego długość jest związana z długością okresu zatrudnienia. Pracownicy, których umowa została rozwiązana z przyczyn finansowych, mają również prawo do płatnego urlopu w celu ponownego zatrudnienia. W procesie wypowiedzenia umowy o pracę muszą zostać wysłuchane poglądy obu stron, a pracodawca musi wyjaśnić możliwe finansowe powody wypowiedzenia.
Urlop rodzicielski, macierzyński i ojcowski
Polityka dotycząca urlopów rodzicielskich, macierzyńskich i ojcowskich w Finlandii jest hojna, chociaż czas trwania urlopu nie należy do najdłuższych w Europie. Chociaż większość ojców wykorzystuje przynajmniej część dni urlopu ojcowskiego, do których są uprawnieni, kobiety nadal korzystają z większości urlopu rodzicielskiego, który nie jest przeznaczony na ten cel. Według najnowszych danych od 2000 r. korzystanie z urlopu rodzicielskiego przez ojców rośnie, ale nadal jest znacznie niższe niż w przypadku matek. W 2021 r. ojcowie wykorzystali 11,1% urlopu rodzicielskiego (Kela, 2022a).
W 2022 r. weszła w życie nowa rządowa reforma urlopów rodzinnych. Reforma ta wydłużyła czas trwania urlopu zarobkowego z 12,5 miesiąca do około 14 miesięcy. Reforma zakłada 40 dni roboczych urlopu dla rodzica będącego w ciąży, a następnie około 6,4 miesiąca urlopu dla każdego z rodziców. Rodziny z dwojgiem rodziców mogą zdecydować się na przeniesienie 63 dni z jednego rodzica na drugiego. W rodzinach niepełnych rodzic otrzymuje cały urlop rodzicielski. Dzięki nowej reformie urlop rodzicielski nie jest już powiązany z płcią (Fiński Instytut Zdrowia i Opieki Społecznej, 2022). Reforma wprowadziła również prawo do korzystania z bezpłatnego urlopu opiekuńczego w wymiarze do pięciu dni w roku (Ministerstwo Spraw Społecznych i Zdrowia, 2022a).
Ustawowe uregulowania dotyczące urlopów
| Pregnancy leave | |
| Maximum duration | 40 days (approximately 1.6 months) to be used in a single continuous period, starting 14–30 days before the estimated date of birth |
| Reimbursement | A minimum of €31.99 per working day as of 2023, up to a maximum of 90% of the labour income |
| Who pays? | The Social Insurance Institution of Finland Kela (Kansaneläkelaitos) or the employer; in the latter case, Kela reimburses the employer |
| Legal basis | Employment Contracts Act |
| Parental leave | |
| Maximum duration | 320 days (approximately 12.8 months) divided equally (160 days each) between both parents after the pregnancy leave has ended. 63 days can be transferred to the other parent |
| Reimbursement | A minimum of €31.99 per working day as of 2023, up to a maximum of 90% of the labour income during the first 16 working days, then approximately 70% of the labour income thereafter |
| Who pays? | Kela or the employer; in the latter case, Kela reimburses the employer |
| Legal basis | Employment Contracts Act |
Ustawa o umowach o pracę zawiera przepisy dotyczące zwolnień chorobowych. Zasiłek chorobowy jest wypłacany przez Fiński Zakład Ubezpieczeń Społecznych (Kela). Stawka zwrotu kosztów zależy od poziomu dochodu pracownika, tak więc minimalna wypłacana kwota wynosi 31,99 € za dzień pracy, a maksymalna 70% wynagrodzenia pracownika, od 2023 r. Maksymalny czas trwania zasiłku chorobowego wynosi 300 dni roboczych, po upływie którego w razie potrzeby możliwa jest renta inwalidzka. Możliwe jest również otrzymywanie częściowego zasiłku chorobowego przez maksymalnie 150 dni roboczych (Kela, 2022b). Programy rehabilitacyjne oferowane są również w przypadku długotrwałych chorób. Pracodawca ma prawo rozwiązać umowę o pracę tylko wtedy, gdy stan zdrowia pracownika sprawia, że jest on trwale niezdolny do wykonywania pracy i nie może zaoferować innej odpowiedniej pracy.
Zgodnie z ustawą o emeryturach krajowych 347/1956 (Kansaneläkelaki) powszechny wiek emerytalny wynosi 65 lat, a wcześniejsza emerytura może być przyznana od 64 roku życia. W przypadku przejścia na wcześniejszą emeryturę kwota wypłacanych świadczeń emerytalnych zostanie zmniejszona. Osoby pobierające przedłużony zasiłek dla bezrobotnych mogą ubiegać się o emeryturę w wieku 63–64 lat. W 2030 r. dodatki te zostaną jednak zniesione dla wszystkich grup wiekowych (Kela, 2022c). Zgodnie z reformą emerytalną, która została uzgodniona przez centralne organizacje rynku pracy w 2014 r. i weszła w życie w 2017 r., najwcześniejszy wiek uprawniający do emerytury będzie stopniowo podnoszony do 65 lat do 2025 r. Po 2025 r. wiek emerytalny będzie powiązany ze średnim trwaniem życia.
