Akcje zbiorowe i spory w Finlandii

Fińska konstytucja gwarantuje prawo do strajku, ale zgodnie z ustawą o umowach o pracę i ustawą o mediacji w sporach pracowniczych strajki są dopuszczalne tylko wtedy, gdy układ zbiorowy wygasł, a nowa umowa nie została jeszcze zawarta lub gdy powodem strajku jest coś niezwiązanego z warunkami zatrudnienia, tak jak ma to miejsce w przypadku strajków politycznych i akcji solidarnościowych. Prawo do strajku jest również ograniczone w niektórych sektorach, takich jak opieka zdrowotna, której funkcjonowanie ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa społeczeństwa. Aby strajk był legalny, musi być również z wyprzedzeniem ogłoszony Krajowemu Rozjemcy. Legalnymi rodzajami akcji protestacyjnych są zatem strajki odbywające się w okresie, gdy nie obowiązuje żadne porozumienie oraz strajki z powodów politycznych i solidarnościowych. Do najczęstszych form akcji protestacyjnych należą strajki (lakko) lub odmowa pracy w całości lub w części, strajki (ulosmarssi) i zakazy pracy w godzinach nadliczbowych (ylityökielto).

Rozwój akcji protestacyjnych w latach 2012–2022

Uwaga: Podane liczby obejmują wszystkie rodzaje akcji protestacyjnych, w tym nie tylko strajki (najczęstsza forma akcji protestacyjnych), ale także groźby, embarga i podobne działania.

Źródło: Urząd Statystyczny Finlandii, 2020a

Mechanizmy rozstrzygania sporów zbiorowych

System mediacji opiera się na fińskiej ustawie o mediacji w sporach pracowniczych. Krajowy rozjemca wraz z innymi rozjemcami zatrudnionymi w niepełnym wymiarze godzin w Krajowym Biurze Rozjemcy pomagają partnerom negocjacyjnym, jeżeli nie można osiągnąć porozumienia zbiorowego bez pomocy z zewnątrz. Strony mogą dobrowolnie zaangażować Krajowe Biuro Rozjemcy w rundy rokowań zbiorowych bez groźby podjęcia działań zbiorowych. Krajowy rozjemca może również wspomagać centralne organizacje rynku pracy przy opracowywaniu kompleksowych porozumień w sprawie polityki dochodowej. Udział w mediacji w sporach pracowniczych jest obowiązkowy, ale różne strony nie muszą akceptować propozycji Krajowego Rozjemcy. Sąd Pracy rozpatruje sprawy związane z naruszeniami układów zbiorowych i może nakładać grzywny w przypadku nielegalnych akcji protestacyjnych. Nowa ustawa o współpracy ma na celu wzmocnienie dialogu społecznego w miejscu pracy.

Indywidualne mechanizmy rozstrzygania sporów

Indywidualne spory pracownicze wynikające z indywidualnych umów o pracę zawartych między jednym pracodawcą a jednym pracownikiem lub wynikające z przepisów dotyczących stosunków pracy – a także wszelkie spory pracownicze niewchodzące w zakres kompetencji Sądu Pracy – są rozpoznawane jako zwykłe sprawy cywilne, w pierwszej instancji przez sądy rejonowe (alioikeus). Sądy rejonowe składają się z sędziów zawodowych, a w niektórych przypadkach także z ławników. Od orzeczenia sądu rejonowego można co do zasady zaskarżyć się do sądu apelacyjnego (hovioikeus), a od orzeczenia sądu rejonowego można zaskarżyć do Sądu Najwyższego (korkein oikeus). Indywidualne spory pracownicze, które są kierowane do sądów rejonowych, zazwyczaj dotyczą takich kwestii, jak wynagrodzenie i rozwiązywanie umów o pracę. W indywidualnych sprawach z zakresu prawa pracy toczących się przed sądami cywilnymi nie występuje bezpośredni udział związków zawodowych i takie sprawy nie mogą być wnoszone przez związki zawodowe bez zgody pracownika. Sądy rejonowe i apelacyjne mogą nakładać grzywny w sprawach związanych z zatrudnieniem.

Korzystanie z alternatywnych mechanizmów rozwiązywania sporów

Spory rozstrzygane w Sądzie Pracy są znacznie częstsze niż te, w których toczy się mediacja Krajowego Ugodowca. Spośród 82 wyroków wydanych w Sądzie Pracy w 2022 r., 29 było związanych ze strajkami, groźbami strajku lub innymi akcjami protestacyjnymi.

Stosowanie mechanizmów rozstrzygania sporów: liczba sporów pracowniczych zakończonych mediacją przez Krajowego Rozjemcę, 2012–2022

Uwaga: n.d., niedostępne.

Źródło: Krajowe Biuro Rozjemcy, 2022; bez daty; Sąd Pracy, bez daty