Akcje zbiorowe i spory w Grecji

Prawo do strajku jest chronione przez grecką konstytucję (art. 23 ust. 1). Legalny strajk może być ogłoszony tylko przez "legalnie ukonstytuowane" związki zawodowe. Zgodnie z ustawą nr 1264/1982 związek zawodowy może ogłosić strajk tylko na mocy decyzji swojego zgromadzenia ogólnego. Zgodnie z nową ustawą (ustawa nr 4808/2021, art. 86), która zmieniła poprzednią ustawę (ustawa nr 4152/2018), decyzja o ogłoszeniu strajku w przedsiębiorstwie/zakładzie wymaga naturalnego lub zdystansowanego głosowania przez 50% "ustabilizowanych finansowo członków związku" (tj. tych, którzy opłacili składki członkowskie). Jednak w przypadku krótkich, kilkugodzinnych przerw, które nie mogą się powtarzać częściej niż raz w tygodniu, wystarczająca jest decyzja rady wykonawczej związku, chyba że jej regulamin stanowi inaczej.

Ustawa nr 1264/1982 stanowiła, że w przypadku związków zawodowych (federacji) i konfederacji (GSEE) strajk jest ogłaszany na mocy decyzji ich rady wykonawczej, chyba że ich regulamin stanowi inaczej. Istnieje obowiązek zawiadomienia pracodawcy o zamiarze strajku i żądaniach z co najmniej 24-godzinnym wyprzedzeniem. W przypadku przedsiębiorstw użyteczności publicznej i użyteczności publicznej wymagane jest powiadomienie z czterodniowym wyprzedzeniem. Organizacja związkowa, która ogłasza strajk, musi zapewnić, aby na czas strajku personel ratunkowy był dostępny w wystarczającej liczbie, aby zagwarantować bezpieczeństwo zakładu i sprzętu oraz zapobiec katastrofom lub wypadkom. Rekrutacja łamistrajków nie jest dozwolona podczas strajku, a lokaut jest wyraźnie zabroniony przez prawo.

Nowa ustawa (ustawa nr 4808/2021) zaostrzyła kontekst, w którym strajk może zostać przeprowadzony. Stwierdza on, co następuje.

• Pracodawca musi zostać powiadomiony co najmniej 24 godziny przed wystąpieniem nawet krótkich przestojów w pracy.

• Przedsiębiorstwa użyteczności publicznej lub użyteczności publicznej nie mogą organizować strajku przed upływem co najmniej czterech dni od powiadomienia o ich żądaniach. Zawiadomienie to musi zostać złożone w formie dokumentu, który komornik sądowy składa pracodawcy, ministerstwu sprawującemu odpowiedni nadzór oraz Ministerstwu Pracy. Ponadto, zanim dojdzie do strajku lub krótkiej przerwy w pracy, związki zawodowe muszą złożyć wniosek do OMED o przeprowadzenie dialogu publicznego. Na czas trwania debaty publicznej wykonywanie prawa do strajku zostaje zawieszone i zabronione jest wszczynanie postępowań przed właściwymi sądami w sprawach związanych z danym strajkiem.

• Związki zawodowe, które deklarują strajk, muszą dysponować w czasie strajku niezbędnymi pracownikami ochrony w celu zapewnienia bezpieczeństwa na terenie firmy oraz zapobiegania katastrofom i wypadkom.

• Oprócz pracowników ochrony istnieje obowiązek, w szczególności dla przedsiębiorstw publicznych lub użyteczności publicznej, do zapewnienia minimalnego gwarantowanego personelu serwisowego w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb społeczeństwa jako całości podczas strajku, określonych jako co najmniej jedna trzecia normalnie świadczonej usługi. Odsetek minimalnego gwarantowanego personelu serwisowego (tj. pracowników ochrony oraz, w razie potrzeby, minimalnego gwarantowanego personelu obsługi) jest zatem uzgadniany między najbardziej reprezentatywnym związkiem zawodowym przedsiębiorstwa a pracodawcą i podawany do wiadomości Ministerstwa Pracy do dnia 25 listopada każdego roku.

Jeśli którakolwiek z powyższych sytuacji nie ma miejsca, strajk zostaje uznany za nielegalny.

Inne formy akcji protestacyjnych poza ramami prawnymi, takie jak blokady i nieoficjalne strajki, są nielegalne.

Zgodnie z niedawną ustawą (ustawa nr 4325/2015) "polityczny pobór strajkujących" (obowiązek zakończenia strajku i świadczenia obowiązkowych prac lub usług) jest ogólnie zabroniony i jest dozwolony tylko i wyłącznie w przypadku wojny, obrony narodowej lub klęski żywiołowej lub gdy zagrożone jest zdrowie publiczne.

Najważniejszymi/najczęstszymi rodzajami strajków w Grecji są:

• strajki generalne (Γενική απεργία), które są zwoływane przez konfederację (GSEE) we wszystkich sektorach gospodarki; wszyscy pracownicy mają prawo do przerwania pracy i ten rodzaj strajku zwykle przybiera formę strajku 24-godzinnego

• przestoje w pracy (Στάσηεργασίας), które są wzywane przez związek zawodowy na odpowiednim szczeblu (krajowym, sektorowym/zawodowym lub zakładowym) na czas krótszy niż pełny dzień pracy

• strajki sektorowe (Κλαδική απεργία), które są zwoływane przez federację sektorową lub przez sektorowy/zawodowy związek zawodowy na szczeblu podstawowym przeciwko pracodawcy lub rządowi w przypadku związków zawodowych sektora publicznego

Inne akcje protestacyjne to wiece, marsze, wycofywanie siły roboczej, pikiety i demonstracje.

Postępy w akcjach protestacyjnych w latach 2012–2021

Źródło: INE-GSEE, 2022

Mechanizmy rozstrzygania sporów

Mechanizmy rozstrzygania sporów zbiorowych

Mechanizmy zbiorowego rozstrzygania sporów w Grecji są następujące.

• Postępowanie pojednawcze (ustawa nr 4808/2021): Mechanizm odbywa się pod nadzorem OMED. W procesie postępowania pojednawczego badane są spory zbiorowe dotyczące stosowania przepisów prawa pracy w miejscu pracy, wdrażania układów zbiorowych oraz kwestii nieobjętych układami zbiorowymi. Postępowanie pojednawcze jest dobrowolne i różni się od mechanizmów mediacji i arbitrażu.

• Mediacja (ustawy nr 1876/1990, 3899/2010, 4046/2012, 4303/2014 i 4549/2018): Mechanizm ten odbywa się pod nadzorem OMED i rozpoczyna się po niepowodzeniu negocjacji w sprawie zawarcia układu zbiorowego. Każda ze stron może wystąpić z wnioskiem o wszczęcie postępowania mediacyjnego jednostronnie lub wspólnie. Mediacja prowadzona jest przez niezależnego mediatora, który pomaga stronom w osiągnięciu porozumienia. Po zakończeniu procesu mediator ma prawo przedłożyć propozycję rozwiązania sporu, chyba że strony wyrażą zgodę na zastosowanie układu zbiorowego.

• Arbitraż (ustawy nr 1876/1990, 3899/2010, 4046/2012, 4303/2014 i 4549/2018): Mechanizm ten odbywa się z upoważnienia OMED i rozpoczyna się na każdym etapie negocjacji, jeżeli arbitraż zostanie uzgodniony między stronami (pracodawcami i związkami zawodowymi) lub jednostronnie w następujących przypadkach: przez którąkolwiek ze stron, gdy druga strona odmówiła mediacji, lub gdy sugestia mediatora została zaakceptowana przez jedną ze stron i odrzucona przez drugą stronę. Arbitraż prowadzony jest przez niezależną osobę (arbitra) lub przez trzyosobowy Komitet Arbitrów. Decyzja jest tak samo wiążąca jak układ zbiorowy.

• Zmiana systemu arbitrażowego (ustawa nr 4635/2019): Ustawa ta całkowicie odwróciła poprzednie przepisy dotyczące prawa do jednostronnego odwołania się do arbitrażu. Zgodnie z tą ustawą jednostronny arbitraż może mieć miejsce tylko w ostateczności w celu rozstrzygnięcia sporów zbiorowych i wyłącznie w następujących przypadkach: jeśli spór zbiorowy dotyczy przedsiębiorstw/przedsiębiorstw użyteczności publicznej lub społecznej, których funkcjonowanie ma zasadnicze znaczenie dla zaspokojenia podstawowych potrzeb ogółu społeczeństwa, lub jeżeli spór zbiorowy dotyczy zawarcia układu zbiorowego, a negocjacje między stronami kończą się ostatecznym niepowodzeniem, ale porozumienie jest potrzebne ze względu na ogólny interes społeczny lub publiczny w odniesieniu do funkcjonowania gospodarki greckiej.

Indywidualne mechanizmy rozstrzygania sporów

Indywidualne mechanizmy rozstrzygania sporów w Grecji przedstawiono w niniejszej sekcji.

Ustawa nr 4808/2021 (art. 122) zniosła procedurę pojednawczą, która została przewidziana w ustawie nr 3996/2011, oraz wprowadziła nowe zasady dotyczące procesu rozstrzygania sporów pracowniczych.

• Postępowanie pojednawcze: Ustawa nr 4808/2021 (art. 98), która zmieniła ustawę nr 3996/2011, przewiduje, że mechanizm ten odbywa się z upoważnienia OMED w celu rozwiązywania sporów zbiorowych lub indywidualnych sporów o wspólnym interesie między organizacją pracodawców lub jednym pracodawcą a związkiem zawodowym lub przedstawicielami pracowników. Ma ona charakter dobrowolny. Pod koniec procesu pojednawczego rozjemca może przedstawić sugestie, a problem jest rejestrowany w protokole, który stwierdza, czy istnieje porozumienie lub nieporozumienie między stronami. Przed wejściem w życie ustawy nr 4808/2021 postępowanie pojednawcze należało do kompetencji SEPE.

• Rozstrzyganie sporów pracowniczych: Ustawa nr 4808/2021 (art. 122), która zmieniła ustawę nr 3996/2011, stanowi, że mechanizm ten odbywa się z upoważnienia SEPE. Za spór zbiorowy uważa się każdy rodzaj sporu między pracownikiem lub grupą pracowników a pracodawcą, wynikający ze stosunku pracy w zakresie stosowania i egzekwowania przepisów prawa pracy. W celu rozstrzygnięcia sporów pracowniczych pracodawca i zainteresowani pracownicy lub związki zawodowe mają prawo zwrócić się o interwencję do Inspektora Stosunków Pracy (Επιθεωρητής Εργασιακών Σχεσεων του). W toku postępowania przed sporami pracowniczymi strony mogą być reprezentowane osobiście lub przez pełnomocnika procesowego lub inną uprawnioną osobę. Po rozmowie problem jest rejestrowany w protokole i podpisywany przez strony oraz Inspektora ds. Stosunków Pracy, który jest zobowiązany do wyrażenia opinii w sprawie sporu. Jednocześnie Inspektor ds. Stosunków Pracy może nałożyć dowolną z kar administracyjnych przewidzianych w przepisach prawa po udzieleniu pisemnych wyjaśnień. Jeżeli naruszenie przepisów prawa pracy stanowi przestępstwo, inspektor ds. stosunków pracy może wytoczyć powództwo lub złożyć skargę do właściwego prokuratora.

Stosowanie mechanizmów rozstrzygania sporów, 2012–2019

Źródła: SEPE, 2014 r. (dane za lata 2012 i 2013); dane za lata 2014–2019 uzyskane przez SEPE za pośrednictwem wiadomości e-mail i wywiadów