Akcje protestacyjne i spory we Włoszech

Prawo do strajku jest zapisane w art. 40 włoskiej konstytucji, która weszła w życie w 1948 roku. Statut Pracy nie interweniuje bowiem bezpośrednio w kwestii strajków, ale zalicza strajki do praw chronionych w związku z antyzwiązkowymi zachowaniami pracodawców na mocy art. 28 i zakazuje dyskryminacji ze względu na strajki na podstawie art. 15.

W milczeniu ustawodawców orzecznictwo zaowocowało licznymi orzeczeniami, które usunęły z włoskiego kodeksu karnego ograniczenia w korzystaniu z prawa do strajku (pozostałości faszystowskiego systemu prawa korporacyjnego).

We włoskim systemie prawnym istnieje wiele regulacji, które uniemożliwiają pracodawcy podejmowanie działań mających na celu ograniczenie prawa do strajku, takich jak nieważność zwolnienia z pracy spowodowanej udziałem w strajku.

Prawo do strajku jest uważane za "prawo indywidualne wykonywane zbiorowo", ponieważ interes realizowany przez strajk ma charakter zbiorowy. Aby strajk został uznany za zgodny z prawem, muszą zostać spełnione dwa warunki: (1) przerwa w pracy jest organizowana na zasadzie zbiorowej i jest promowana przez związek zawodowy lub niezrzeszoną grupę pracowników w celu ochrony interesu zbiorowego; oraz (2) akcja protestacyjna odbywa się na zasadzie dobrowolności.

Skorzystanie z prawa do strajku skutkuje zawieszeniem dwóch podstawowych obowiązków wynikających ze stosunku pracy: pracownik ma prawo do niewykonywania pracy; a pracodawca nie jest zobowiązany do wypłacenia pracownikowi wynagrodzenia za czas pracy, który nie został przepracowany z powodu jego udziału w strajku.

Jeśli chodzi o pracowników, którzy są celem strajków, we Włoszech mogą mieć miejsce następujące rodzaje strajków:

• strajk generalny (wstrzymanie się od pracy dotykające wszystkich pracowników w kraju)

• strajk sektorowy (wstrzymanie się od pracy dotyczące tylko jednego sektora gospodarki lub jednej kategorii pracowników)

• strajk lokalny (wstrzymanie się od pracy dotyczy tylko pracowników z określonego obszaru geograficznego)

• strajk na poziomie przedsiębiorstwa (powstrzymanie się od pracy dotyczące pracowników w określonej firmie)

Jeśli chodzi o charakterystykę strajków, we Włoszech mogą wystąpić następujące rodzaje strajków:

• strajk zwyczajny (wstrzymanie się od pracy)

• biały strajk (robotnicy, zamiast powstrzymać się od pracy, bezmyślnie stosują regulamin pracy, powodując niedogodności i spowolnienia)

• strajki artykułowane (mające na celu zmianę funkcjonalnych powiązań między elementami produkcji, tak aby wyrządzić maksymalne szkody pracodawcy przy minimalnej utracie wynagrodzenia dla strajkujących)

• strajk przerywany lub strajk "czkawka" (polega na tym, że pracownicy przerywają pracę na krótkie, nieregularne okresy)

• strajk rotacyjny lub strajk "w szachownicę" (różne grupy pracowników lub działów w organizacji strajkują na zmianę)

Jeśli chodzi o powody strajku, we Włoszech mogą wystąpić następujące rodzaje strajków.

• Strajk zwyczajny (powstrzymanie się od pracy w celach ekonomicznych/zawodowych).

• Strajk polityczny (powstrzymanie się od pracy w celach politycznych). Konieczne jest rozróżnienie między strajkiem czysto politycznym a strajkiem polityczno-ekonomicznym. Pierwsza z nich odnosi się do rozpowszechnienia wyborów politycznych lub ogólnych orientacji politycznych, bez konkretnego roszczenia ekonomicznego, podczas gdy druga ma na celu uzyskanie interwencji politycznych, które w szczególności dotyczą warunków społeczno-ekonomicznych pracowników. Sąd Konstytucyjny w swoim orzeczeniu nr 123/1962 po raz pierwszy uznał strajk czysto polityczny za legalny. Zdaniem sądu, to właśnie "ekonomiczne cele" strajku pozwalają na rozróżnienie między strajkiem czysto politycznym, jako zwykłą wolnością pracownika, a strajkiem polityczno-gospodarczym, jako prawem pracownika.

• Strajk solidarnościowy (powstrzymanie się od pracy w solidarności z innymi grupami pracowników, z którymi istnieje wspólnota interesów, lub z pojedynczym pracownikiem). Ustawa nr 146/1990 reguluje prawo do strajku w podstawowych usługach publicznych, niezależnie od tego, czy są one świadczone przez administrację publiczną, czy przez przedsiębiorstwa prywatne. Podstawowe usługi publiczne to te, które zapewniają konstytucyjnie chronione prawa (takie jak prawo do edukacji, zdrowia, bezpieczeństwa publicznego i mobilności) lub porządek publiczny i interes publiczny. Są to m.in. transport lokalny, służby ratownicze, szpitale, straż pożarna, służby infrastrukturalne, egzaminy maturalne. Ogólne kryteria są takie, że w przypadku wezwania do strajku należy przestrzegać okresu wypowiedzenia oraz że w przypadku strajku w tych służbach należy zapewnić minimalne usługi, aby zrównoważyć korzystanie z prawa do strajku i inne chronione prawa lub interesy. Minimalne świadczenia mogą być określone w układach zbiorowych lub przepisach prawa. Powołano specjalną krajową komisję ds. stosowania ustawy o prawie do strajku w kluczowych usługach publicznych (Commissione di garanzia dell'attuazione della legge sullo sciopero nei servizi pubblici essenziali).

Oczekiwane są komunikaty Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej dotyczące deklarowanych przez siebie danych o strajkach.

Tablica strajków służby cywilnej jest narzędziem, za pomocą którego służba cywilna, zgodnie z przepisami ustawy nr 146/1990, wypełnia swój obowiązek zgłaszania wszystkich informacji na temat strajków krajowych w służbie cywilnej, w tym danych dotyczących uczestnictwa (strajki lokalne i/lub regionalne są wyłączone).

• Minister administracji publicznej: Cruscotto degli scioperi nel pubblico impiego

Mechanizmy rozstrzygania sporów zbiorowych

Spór zbiorowy definiuje się jako zbiorowy, gdy wynika z konfliktu między organizacjami pracodawców a organizacjami związkowymi.

Dyrekcja Generalna ds. Stosunków Pracy i Stosunków Pracy prowadzi działania mediacyjne w przypadku sporów pracowniczych i ogólnie w sytuacjach kryzysowych przedsiębiorstw o znaczeniu krajowym – tj. angażując jednostki operacyjne i produkcyjne zlokalizowane w kilku regionach. W szczególności dyrekcja generalna:

• prowadzi działania mediacyjne w zakresie zawierania i odnawiania krajowych banków centralnych

• jest kompetentna do zarządzania wspólnymi procedurami kontrolnymi niezbędnymi do składania – do Dyrekcji Generalnej ds. Zabezpieczenia Społecznego i Szkoleń – wniosków o zezwolenie na stosowanie nadzwyczajnych dodatków do wynagrodzeń w przypadku reorganizacji przedsiębiorstwa i sytuacji kryzysowych

• jest właściwy do przeprowadzania administracyjnego etapu procedur zwolnień grupowych zgodnie z ustawą nr 223/1991

Więcej informacji na temat sporów zbiorowych można znaleźć w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej (bez daty-a), a więcej informacji na temat Dyrekcji Generalnej ds. Stosunków Pracy i Stosunków Pracy można znaleźć w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej (bez daty-b).

Indywidualne mechanizmy rozstrzygania sporów

We włoskim systemie sądownictwa sędzia ds. pracy wyznacza wyspecjalizowaną izbę (sądy pracy) w każdym sądzie powszechnym dla pierwszej instancji, w każdym sądzie apelacyjnym dla drugiej instancji oraz w Najwyższym Sądzie Kasacyjnym, w którym orzeka w sprawach z zakresu prawa pracy i zabezpieczenia społecznego, w celu zbadania legitymacji do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy i zabezpieczenia społecznego.

Spory dotyczące indywidualnych stosunków pracy, oprócz orzeczeń sądowych, mogą być również rozstrzygane w drodze postępowania pojednawczego: procedura określona w ustawie przewiduje, że decyzje może podejmować komisja pojednawcza pod przewodnictwem dyrektora właściwej terytorialnie prowincjonalnej dyrekcji pracy, w skład której wchodzą przedstawiciele pracowników i pracodawców. Ten instrument rozstrzygania sporów został przewidziany w celu odciążenia sądów pracy i zmniejszenia opóźnień w prowadzonych przez nie postępowaniach.

Co więcej, inna, dość częsta forma postępowania pojednawczego w praktyce odbywa się za pośrednictwem parytetowej komisji pojednawczej, przewidzianej w wielu układach zbiorowych pracy. W postępowaniu tym uczestniczą przedstawiciele związków zawodowych i pracodawców, a osoba pełniąca funkcje mediacyjne jest wyznaczana przez związek zawodowy, do którego pracownik należy.

Korzystanie z alternatywnych mechanizmów rozwiązywania sporów

Raportowanie na temat tego, jak często stosowane są alternatywne formy rozstrzygania sporów pracowniczych w porównaniu z sądami pracy, nie jest możliwe, ponieważ dane te nie są dostępne.