Kontekst dla Luksemburga

W 2022 r. produkt krajowy brutto (PKB) na mieszkańca Luksemburga był prawie trzykrotnie wyższy niż średnia dla UE-27. Luksemburg osiągnął wzrost gospodarczy o prawie 2,3% w 2019 r., co oznacza, że jest jedną z najsilniejszych w UE.

31 grudnia 2023 roku Luksemburg liczył 672 050 mieszkańców. Odsetek cudzoziemców mieszkających w Wielkim Księstwie był wysoki. W tym samym dniu obcokrajowcy stanowili 317 678 osób, co stanowi 47,3% całej populacji.

Źródło: Statec, 2023a

Rynek pracy pozostaje bardzo aktywny, ponieważ oprócz 288 918 pracowników mieszkających w Luksemburgu każdego dnia granicę Belgii, Francji i Niemiec przekracza 227 623 pracowników transgranicznych w celu podjęcia pracy w Luksemburgu (grudzień 2023 r.).

Sytuacja na rynku pracy w latach 2021–2023

Uwaga: Osoby pracujące w gospodarstwie domowym w Luksemburgu.

Źródło: Ministerstwo Zabezpieczenia Społecznego, Generalny Inspektorat Zabezpieczenia Społecznego (IGSS), 2023 r. (obliczenia luksemburskiego Instytutu Badań Społeczno-Ekonomicznych (LISER))

Dynamika zatrudnienia krajowego ogółem w latach 2021-2022 (grudzień) wyniosła 3,1%. W przypadku zatrudnienia transgranicznego było to 3,6 proc., a w przypadku zatrudnienia rezydentów Luksemburga (Luksemburczyków i obcokrajowców) 2,8 proc. Tempo wzrostu było niższe w latach 2022-2023 (grudzień): 1,4% dla całego zatrudnienia krajowego, 1,7% dla zatrudnienia transgranicznego i 1,1% dla zatrudnienia mieszkańców Luksemburga.

W grudniu 2022 r. 15 760 bezrobotnych mieszkańców zostało zarejestrowanych w Narodowej Agencji Pracy (Agence pour le développement de l'emploi, ADEM) jako zdolnych do zatrudnienia (ADEM, 2023a). Był to spadek o 3,9% w porównaniu z grudniem 2021 r. (ADEM, 2023b). W 2022 r. stopa bezrobocia wyniosła 4,8% (po uwzględnieniu wahań sezonowych). Aby zaobserwować podobne wartości, musimy cofnąć się do końca 2008 r. i początku 2009 r. Na dzień 31 grudnia 2023 r. do pracy dostępnych było łącznie 18 198 bezrobotnych mieszkańców (stopa bezrobocia 5,5%), co stanowiło wzrost o 2 438 osób (15,5%) w porównaniu z 31 grudnia 2022 r. Z najnowszych danych wynika, że na dzień 31 marca 2024 r. liczba rezydentów poszukujących pracy zarejestrowanych w ADEM wyniosła 17 654 (stopa bezrobocia 5,6%), co oznacza wzrost o 2 322 (lub 15,1%) w porównaniu z marcem 2023 r.

Wszystkie przepisy prawa pracy dotyczące reprezentacji pracodawcy, reprezentacji związków zawodowych i rokowań zbiorowych są zawarte w Kodeksie pracy. Ustawowy tydzień pracy wynosi 40 godzin, z możliwością wydłużenia do 48 godzin. W 2016 r. nastąpiła jednak istotna zmiana w Kodeksie pracy dotycząca regulacji czasu pracy, gdzie tymczasowo obowiązujący system okresów rozliczeniowych został zastąpiony stałym. System ten umożliwia przedłużenie okresu rozliczeniowego do czterech miesięcy pod pewnymi warunkami i z pewnymi ograniczeniami, a nawet do 12 miesięcy w drodze rokowań zbiorowych. W praktyce reforma ta umożliwia wydłużenie tygodniowego wymiaru czasu pracy ponad ustalone godziny, pod warunkiem że średni czas pracy będzie wynosił mniej niż 48 godzin tygodniowo przez okres czterech miesięcy lub więcej, w zależności od układów zbiorowych.

Ponadto w 2016 r. stopniowo wchodziła w życie ustawa reformująca reprezentację pracowników w przedsiębiorstwach, a 1 grudnia 2016 r. weszła w życie reforma urlopów rodzicielskich.

Wreszcie ustawa z dnia 25 kwietnia 2019 r. o zmianie Kodeksu pracy wydłużyła minimalny wymiar dni ustawowo wolnych od pracy do 26 dni roboczych w roku, niezależnie od wieku pracownika – czyli o jeden dzień więcej niż dotychczas, do czego dochodzi ustawowo wolny od pracy dzień ustawowo wolny od pracy w dniu 9 maja (Dzień Europy).

Pojęcie "modelu luksemburskiego" jest często przywoływane przy dyskusjach na temat dialogu społecznego lub stosunków pracy w Wielkim Księstwie. Model ten opiera się na strukturze i kulturze dialogu społecznego, które są w stanie rozstrzygać spory i zbliżać główne podmioty z różnych środowisk w celu osiągnięcia konsensusu co do tego, jakie środki poprawią dobrobyt gospodarczy i społeczny kraju. Wymiar ten nadal odbija się szerokim echem wśród osób zaangażowanych w dialog społeczny na wszystkich szczeblach. Inną cechą charakterystyczną luksemburskiego dialogu społecznego jest jego tradycyjnie trójstronny wymiar, w który zaangażowane są związki zawodowe, organizacje pracodawców i rząd. Państwo jest postrzegane jako pełnoprawny partner społeczny. Większość ważnych porozumień osiągniętych na szczeblu krajowym – na przykład w sprawie kontroli inflacji, równowagi budżetowej, konkurencyjności przedsiębiorstw i sytuacji na rynku pracy – jest negocjowana przez wszystkie trzy strony. Do 2010 r. luksemburski model trójstronny nie był kwestionowany (Thill i Thomas, 2010). Pierwsze poważne naruszenie dialogu trójstronnego miało miejsce w kwietniu 2010 r., kiedy to Trójstronny Komitet Koordynacyjny (Comité de coordination tripartite) ogłosił, że rozmowy na temat konkurencyjności luksemburskiej gospodarki, polityki zatrudnienia i finansów publicznych nie przyniosły porozumienia. Jednak rząd, który rządzi krajem od grudnia 2013 r., podkreśla swoje zaangażowanie w dialog społeczny i dąży do przywrócenia koordynacji trójstronnej. Po podpisaniu umowy dwustronnej ze związkami zawodowymi (w listopadzie 2014 r.) i kolejnej z przedstawicielami pracodawców (w styczniu 2015 r.) rząd zachęcił partnerów społecznych do powrotu do dawnej tradycji trójstronnych konsultacji (Eurofound, 2015). Pomimo zaangażowania rządu, od 2016 r. dialog społeczny na szczeblu krajowym ulega spowolnieniu. Odbyło się kilka spotkań dwustronnych, ale w porządku obrad nie było krajowych negocjacji trójstronnych. Dopiero 30 czerwca 2019 r. odbyło się trójstronne spotkanie, na którym zawarto nowe porozumienia w sektorze stalowym. W czasie kryzysu związanego z COVID-19 odbyło się kilka spotkań trójstronnych w celu omówienia zarządzania pandemią i wdrażania środków mających na celu złagodzenie skutków indeksacji wynagrodzeń.