Podmioty i instytucje w Holandii

Do 1980 r. rząd odgrywał ważną rolę w holenderskim systemie stosunków pracy, zwłaszcza w odniesieniu do ustalania płac. Od tego czasu sytuacja uległa zmianie, a w 2018 r. partnerzy społeczni wskazali, że Minister Spraw Społecznych i Zatrudnienia dokłada szczególnych starań, aby ich uwzględnić.

Rząd Niderlandów posiada stosunkowo dobrze rozwinięty system konsultacji z partnerami społecznymi. Konsultacje odbywają się regularnie w SER. Kolejne gabinety często zawierały pakty społeczne, najczęściej za pośrednictwem dwustronnej STVDA.

Ponadto Niderlandy mają wysoko rozwinięte podejście do sektorowego dialogu społecznego. Sektorowe związki zawodowe i organizacje pracodawców łączą się w ramach kultury narodowej w celu zawierania układów zbiorowych pracy w celu regulowania i ustalania zasad życia zawodowego w danych sektorach. Porozumienia te opierają się na krajowych przepisach dotyczących warunków pracy, ale uwzględniają również realia gospodarcze poszczególnych sektorów przy rozważaniu kwestii sektorowej polityki społecznej.

Głównymi podmiotami są Ministerstwo Spraw Społecznych i Zatrudnienia, Niderlandzki Urząd Pracy (Nederlandse Arbeidsinspectie) (dawniej Inspektorat SZW), który jest również odpowiedzialny za monitorowanie zdrowia i bezpieczeństwa, SER oraz Agencja Ubezpieczeń Społecznych (Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen, UWV)), która odpowiada za świadczenia i reintegrację zawodową bezrobotnych i niepełnosprawnych pracowników. Ponadto Ministerstwo Gospodarki i Polityki Klimatycznej (Ministerie van Economische Zaken en Klimaat) odgrywa kluczową rolę w polityce życia zawodowego, ponieważ uczestniczy w kształtowaniu polityki dla poszczególnych sektorów. W procesie kształtowania polityki należy również uwzględnić realia sektorowe, w związku z czym Ministerstwo Spraw Społecznych i Zatrudnienia również uczestniczy w regularnych spotkaniach trójstronnych z partnerami społecznymi.

Ministerstwo Spraw Społecznych i Zatrudnienia jest odpowiedzialne za większość przepisów dotyczących pracy, monitorowanie układów zbiorowych, dialog społeczny i działania kontrolne związane z pracą, w tym kontrolę warunków pracy.

Niderlandzki Urząd Pracy przeprowadza faktyczną kontrolę, która obejmuje nie tylko warunki pracy, ale także oszustwa socjalne, płace minimalne i nielegalną pracę.

Nie istnieje specjalny sąd pracy, a spory są rozstrzygane przez ogólny system sądownictwa. Nie istnieje specjalna komisja mediacyjna zajmująca się kwestiami związanymi z prawem pracy, z jednym wyjątkiem: "komitety zakładowe" (bedrijfscommissies) mogą prowadzić mediacje w sporach między pracodawcami a radami zakładowymi na zasadzie dobrowolności.

Od 1945 r. reprezentacja partnerów społecznych na szczeblu krajowym jest bardzo stabilna, przy czym trzy federacje związków zawodowych i trzy federacje pracodawców są członkami trójstronnego SER i dwustronnego STVDA. Podstawa prawna ich reprezentacji (bardziej ogólna reprezentatywność) jest ograniczona do dekretu z 1980 r. o członkostwie w SER. Dekret ten ustanawia jedynie bardzo szerokie zasady dotyczące reprezentatywności. W kwestii reprezentatywności istnieje niewiele konfliktów prawnych. Spadek gęstości uzwiązkowienia spowodował jednak debaty na temat roli związków zawodowych w systemie rokowań zbiorowych (w tym kwestii rozszerzenia układów zbiorowych) oraz na temat reprezentatywności i statusu SER (i w mniejszym stopniu STVDA). Podważa to legitymację i reprezentatywność zawieranych układów zbiorowych pracy. Wywołało to również niewielką, ale rosnącą tendencję do powstawania małych związków zawodowych reprezentujących młodszych pracowników, specjalistów oraz osoby samozatrudnione jednoosobowe, pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze godzin i freelancerów.

O reprezentacji związków zawodowych

W Holandii nie ma żadnych ograniczeń dotyczących członkostwa w związkach zawodowych w ustawodawstwie. Zagęszczenie związków zawodowych stopniowo spada i w 2021 r. wyniosło nieco poniżej 13 %, w porównaniu z około 40 % 30 lat temu. Spadek w latach 2011-2021 był stały, ale powolny.

W ostatnich dziesięcioleciach sytuacja była mniej więcej stabilna, z wyjątkiem powstania w 2017 r. nowego związku zawodowego w sektorze szkolnictwa podstawowego, PO w Actie. Ten związek zawodowy rozpoczął działalność jako grupa na Facebooku i w krótkim czasie został wsparty przez 45 000 nauczycieli. Były też inne przypadki powstawania nowych związków zawodowych w celu objęcia pracowników nietradycyjnie uważanych za zdolnych do przynależności do związku zawodowego. Na przykład Alternatywny Związek Zawodowy (Alternative voor Vakbond, AVV) nie jest postrzegany jako tradycyjny związek, ponieważ reprezentuje również przedsiębiorców.

Ważną cechą charakterystyczną niderlandzkiego systemu rokowań zbiorowych jest fakt, że zasięg rokowań zbiorowych jest znacznie wyższy (około 73%) niż gęstość uzwiązkowienia (poniżej 15%). Głównym powodem jest nie tyle rozszerzenie obowiązywania układów zbiorowych (co dodaje jedynie siedem punktów procentowych do zakresu rokowań zbiorowych), ile obowiązek pracodawców będących stronami układu zbiorowego do równego traktowania pracowników zorganizowanych i niezorganizowanych. Stwarza to dobrze znany problem "gapowicza" dla związków zawodowych: niezorganizowani pracownicy czerpią takie same korzyści z działalności związkowej, jak pracownicy zorganizowani.

Jednym z problemów związków zawodowych jest wzrost średniego wieku ich członków. Średnia wieku stopniowo rośnie, a w dłuższej perspektywie doprowadzi to do zmniejszenia zagęszczenia (tj. w miarę przechodzenia najstarszych pracowników na emeryturę). Ponadto wzrost elastycznej siły roboczej – zwykle grupy o niskim wskaźniku członkostwa w związkach zawodowych – stanowi zagrożenie dla legitymacji i reprezentatywności osiągniętych układów zbiorowych pracy.

Nowe związki zawodowe, takie jak PO w Actie i AVV, pokazują, że członkostwo w związkach zawodowych można zwiększyć poprzez wdrożenie bardziej otwartego i inkluzywnego podejścia do członkostwa oraz bezpośrednią komunikację z członkami w celu określenia ich potrzeb, w tym za pomocą mediów społecznościowych.

Członkostwo w związkach zawodowych i liczebność związków zawodowych, 2011–2021

Uwagi: * Odsetek pracowników, którzy są członkami związku zawodowego. ** Dane wstępne. *** Poprzednie dane były błędne według naszego źródła. Ten wiersz zawiera poprawne dane. Przynależność pracowników do związków zawodowych wyliczono dla ogółu członków związku zawodowego i w razie potrzeby skorygowano o członków związków zawodowych spoza aktywnej, niesamodzielnej siły roboczej (tj. pracowników na emeryturze, osób prowadzących działalność na własny rachunek, studentów, osób bezrobotnych). n.d., niedostępne.

Źródła: CBS StatLine, 2021; CBS StatLine, 2022a; OECD i AIAS, 2021.

Główne konfederacje i federacje związków zawodowych

Istnieją trzy główne krajowe międzysektorowe związki zawodowe, które negocjują i konsultują się w sprawie polityki związanej z zatrudnieniem i rynkiem pracy. Są to Niderlandzka Konfederacja Związków Zawodowych (Federatie Nederlandse Vakbeweging, FNV), Krajowa Federacja Chrześcijańskich Związków Zawodowych (Christelijk Nationaal Vakverbond, CNV) oraz Federacja Związków Zawodowych Zawodowców (Včp ). Są to największe związki zawodowe w Holandii, które negocjują z rządem za pośrednictwem SER i STVDA. Głównym wydarzeniem ostatnich lat był wewnętrzny proces restrukturyzacji największej federacji, FNV. Obecna struktura to jedna federacja, podzielona na 28 oddziałów. CNV składa się również z szeregu gałęzi sektorowych. Ponadto do VCP przystąpiły niektóre związki zawodowe (Holenderskie Stowarzyszenie Osób Starszych (Algemene Nederlandse Bond voor Ouderen_._ ANBO), Powszechny Niezależny Związek Zawodowy (De Unie) i Federacja Niezależnych Związków Zawodowych (Unie van Onafhankelijke Vakorganisaties, UOV))

W głównych związkach zawodowych w Holandii nie zaszły żadne większe zmiany. Istnieje jednak tendencja do uzwiązkowienia, podobnie jak ma to miejsce w innych krajach europejskich. Wydaje się, że doprowadziło to do niewielkiego, ale widocznego trendu, w którym pojawiają się nowe związki zawodowe, które przyciągają młodszych, bardziej zróżnicowanych członków, takich jak AVV i De Unie, których członkami są przedsiębiorcy, pracownicy elastyczni i pracownicy zatrudnieni w niepełnym wymiarze godzin.

Główne konfederacje i federacje związków zawodowych

Uwaga: * Dane wstępne.

Źródło: CBS StatLine, 2021.

O reprezentacji pracodawcy

Członkiem organizacji pracodawców może zostać każdy pracodawca lub organizacja branżowa. Nie ma żadnych szczególnych praw ani obowiązków wynikających z przepisów prawa. Oczywiście mogą istnieć pewne prawa i obowiązki wynikające ze statutu organizacji pracodawcy, określającego prawa i obowiązki członków.

W ostatnich latach nie zaszły żadne istotne zmiany po stronie pracodawców.

W przeciwieństwie do związków zawodowych, holenderski urząd statystyczny nie publikuje danych dotyczących gęstości organizacji pracodawców. Szacuje się jednak, że wynosi ona 80–90%, co nie zmieniło się znacząco od 2012 roku. Ponadto wydaje się, że w ostatnich latach nie przeprowadzono żadnych odrębnych analiz członkostwa w organizacjach pracodawców.

Członkostwo w organizacjach pracodawców i ich liczebność, 2012–2020 (%)

Uwagi: * Odsetek pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwie, które jest członkiem jakiejkolwiek organizacji pracodawców uczestniczącej w rokowaniach zbiorowych. brak danych.

Główne organizacje pracodawców

Głównymi organizacjami pracodawców są: Konfederacja Przemysłu i Pracodawców Niderlandów (Vereniging Nederlandse Ondernemers-Nederlands Christelijk Werkgeversverbond, VNO-NCW), Królewskie Stowarzyszenie MKB-Nederland (Koninklijke Vereniging MKB-Nederland, MKB-Nederland) (reprezentująca małe i średnie przedsiębiorstwa) oraz Holenderskie Stowarzyszenie Rolnicze i Ogrodnicze (Land en Tuinbouworganisatie Nederland, LTO Nederland) (reprezentująca pracodawców z sektora rolniczego). Te trzy federacje są również reprezentowane w trójstronnym SER i dwustronnym STVDA. VNO-NCW i MKB-Nederland współpracują ze sobą, a często działają razem jako jedna organizacja.

Główne organizacje i konfederacje pracodawców

Źródła: VNO-NCW, 2021; MKB-Holandia, 2021; LTO Nederland, 2021,

Najważniejszym organem trójstronnym jest SER, składający się w jednej trzeciej z przedstawicieli pracowników (z trzech głównych konfederacji związkowych), w jednej trzeciej z przedstawicieli pracodawców (z trzech głównych konfederacji pracodawców) i w jednej trzeciej z członków niezależnych, mianowanych przez rząd. SER jest głównym organem doradczym rządu we wszystkich głównych kwestiach społeczno-gospodarczych. Konsultacje odbywają się w formie wniosków o poradę ze strony rządu. Konsultacje w ramach SER są jednomyślne, co odzwierciedla konsensus po stronie partnerów społecznych. Kilka wyników konsultacji stanowi podstawę prawa pracy. Ważnymi przykładami są konsultacje w sprawie modelu flexicurity (1996 r.) i czasu pracy (2007 r.). W 2017 r. negocjacje między partnerami społecznymi na różnych szczeblach utknęły w martwym punkcie w trzech kwestiach: zmniejszeniu luki między prawami pracowników zatrudnionych na czas nieokreślony a elastycznymi (w szczególności prawem do zwolnienia), reformie systemu emerytalnego oraz zmianie systemu wypłacania wynagrodzeń pracownikom w drugim roku choroby (zbiorowej lub indywidualnej, w zależności od pracodawcy). Należy również wspomnieć o dwupartyjnej STVDA, która ma równą liczbę członków z głównych federacji partnerów społecznych. STVDA i rząd kilkakrotnie negocjowały "pakty społeczne", które mogą stanowić podstawę ustawodawstwa pracy. Najświeższym przykładem jest pakt społeczny z 2013 r., w wyniku którego w dniu 1 lipca 2015 r. weszły w życie nowe przepisy dotyczące zwolnień i elastycznych umów. STVDA, wraz z SER i jego członkami, była również zaangażowana w opracowanie nowego porozumienia emerytalnego w 2019 roku.

Główne organy trójstronne i dwustronne

Główną formą reprezentacji pracowniczej w przedsiębiorstwach niderniderskich jest rada zakładowa (ondernemingsraad). Jest to organ, składający się wyłącznie z przedstawicieli pracowników, który musi być utworzony w przedsiębiorstwach zatrudniających ponad 50 pracowników i posiada szerokie uprawnienia do informacji i konsultacji oraz pewne uprawnienia decyzyjne. W przedsiębiorstwach zatrudniających od 10 do 50 pracowników pracodawca może dobrowolnie utworzyć delegację personelu (personeelsvertegenwoordiging) o mniej szerokich uprawnieniach do informacji i konsultacji, która musi zostać utworzona na wniosek większości pracowników. Organy te reprezentują pracowników w przedsiębiorstwie w zakresie wewnętrznych, specyficznych dla przedsiębiorstwa działań i polityk rozważanych przez szczeble zarządzania w organizacji.

W przedsiębiorstwach zatrudniających od 10 do 50 pracowników, w przypadku braku któregokolwiek z tych organów, pracodawca musi organizować dwa razy w roku zebranie pracowników, na którym każdy pracownik może wyrazić swoją opinię, na którym pracodawca musi przedstawić sprawozdanie finansowe firmy, przedstawić informacje na temat ogólnej sytuacji przedsiębiorstwa i polityki zatrudnienia oraz konsultować się z pracownikami w sprawie decyzji, które mogą prowadzić do utraty miejsc pracy lub do istotnej zmiany w pracy przez co najmniej jedną czwartą siły roboczej.

Obecność związków zawodowych w miejscu pracy jest stosunkowo rzadka i występuje głównie w sektorach, które tradycyjnie mają silne uzwiązkowienie (takich jak sektor metalowy i sektor portowy). Przedstawiciele pracowników w przedsiębiorstwie zazwyczaj nie angażują się w dialog społeczny ani negocjacje zbiorowe w sprawie zatrudnienia, chociaż oczywiście istnieją wyjątki we wszystkich sektorach.

Regulacja, skład i kompetencje organów

Uwaga: n.d., niedostępne.

Źródło: Ustawa o radach pracowników.