Podmioty i instytucje w Rumunii

W Rumunii poniżej przedstawiono szczegółowe informacje na temat władz publicznych i instytucji działających w obszarze stosunków pracy.

Krajowa Trójstronna Rada Dialogu Społecznego (CNTDS) jest organem doradczym na szczeblu krajowym, w skład którego wchodzą przedstawiciele związków zawodowych i organizacji pracodawców oraz przedstawiciele rządu, Narodowego Banku Rumunii i Rady Społeczno-Gospodarczej (CES).

CES jest instytucją krajową – utworzoną przez przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego, związków zawodowych i organizacji pracodawców – z którą należy konsultować wszelkie zmiany prawne mające wpływ na działalność gospodarczą, społeczną i fiskalną. W 2017 r. targi CES zostały wznowione po tym, jak ich działalność była blokowana przez kilka lat z powodu niejasnych przepisów prawnych.

Ministerstwo Pracy i Solidarności Społecznej jest organem publicznym odpowiedzialnym za ochronę socjalną, zatrudnienie i mobilność pracowników. Odpowiada za opracowywanie i wdrażanie polityk i strategii w zakresie włączenia społecznego, ochrony socjalnej, zatrudnienia i rynku pracy. Ministerstwo koordynuje działania trzech instytucji publicznych odpowiedzialnych za warunki pracy: Inspekcji Pracy, Narodowej Agencji ds. Zatrudnienia Siły Roboczej (ANOFM) oraz Krajowego Domu Emerytur i Rent. ANOFM nadzoruje stosowanie strategii zatrudnienia i szkoleń zawodowych oraz wdrażanie ochrony socjalnej dla osób bezrobotnych.

Inspekcja Pracy sprawuje nadzór i kontrolę nad stosowaniem przez pracodawców przepisów prawa pracy dotyczących m.in. warunków pracy oraz bezpieczeństwa i higieny pracy.

Chociaż nie istnieją odrębne sądy pracy, spory sądowe związane z pracą lub rozstrzyganie konfliktów można osiągnąć poprzez wszczęcie postępowania sądowego za pośrednictwem zwykłych sądów.

W zakresie rozwiązywania konfliktów między pracodawcą a pracownikiem, nowo wydany Kodeks cywilny wprowadza obligatoryjny przepis zobowiązujący zobowiązujący strony do udziału w posiedzeniu, podczas którego prezentowane są korzyści płynące z postępowania mediacyjnego. Po zakończeniu tej sesji informacyjnej strony mogą podjąć decyzję o kontynuowaniu postępowania mediacyjnego w celu rozwiązania konfliktu lub o przedstawieniu swojej sprawy w sądzie.

Kodeks pracy i ustawa nr 319/2006 stanowią ramy prawne dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Ustawa przewiduje tworzenie komisji ds. bezpieczeństwa i higieny pracy w firmach zatrudniających powyżej 50 pracowników. Inspekcja Pracy może jednak wprowadzić obowiązek tworzenia komisji ds. bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwach zatrudniających mniej niż 50 pracowników, jeżeli wymaga tego charakter działalności i zagrożenia związane z miejscem pracy. Komisje, w skład których wchodzą przedstawiciele pracodawców, pracowników i specjalistów w dziedzinie ochrony zdrowia związanego z pracą, koordynują i nadzorują stosowanie przepisów dotyczących zdrowia i bezpieczeństwa.

Organem nadzorującym zdrowie i bezpieczeństwo w miejscu pracy jest Ministerstwo Pracy i Solidarności Społecznej. Jest również odpowiedzialny za opracowywanie strategii i polityk oraz monitorowanie prawodawstwa, a także wyznaczanie przedsiębiorstw/osób do świadczenia usług prewencyjnych i ochronnych w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Kluczowym organem w zakresie publicznej pomocy zdrowotnej jest Ministerstwo Zdrowia. Opracowuje przepisy dotyczące ochrony zdrowia w miejscu pracy. Ministerstwo Zdrowia monitoruje również stan zdrowia pracowników i jest odpowiedzialne za zapewnianie szkoleń zawodowych w dziedzinie medycyny pracy.

Inspekcja Pracy kontroluje stosowanie przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, wdrażając programy dotyczące ryzyka zawodowego, prowadząc dochodzenia i nakładając sankcje w razie potrzeby.

Krajowy Instytut Badań Naukowych przy Ministerstwie Pracy i Solidarności Społecznej prowadzi badania naukowe, które uzasadniają działania polityczne w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

Organizację związkową uznaje się za reprezentatywną na szczeblu krajowym, jeżeli zrzeszone w niej organizacje zatrudniają co najmniej 5% ogółu zatrudnionych w gospodarce narodowej i posiadają struktury terytorialne w co najmniej 50% + 1 powiatów, w tym w stołecznym Bukareszcie. Podobnie organizację pracodawców uznaje się za reprezentatywną, jeżeli jej członkowie stanowią co najmniej 7% całkowitej liczby pracowników na szczeblu krajowym i posiada struktury terytorialne w 50% + 1 okręgów, w tym w Bukareszcie.

O reprezentacji związków zawodowych

Nowa ustawa o dialogu społecznym zmodyfikowała minimalną liczbę pracowników wymaganych do utworzenia związku zawodowego, zmniejszając ją z 15 do 10 osób z tego samego zakładu pracy lub 20 pracowników pracujących w tym samym sektorze. Osoby bezrobotne i osoby pracujące na własny rachunek mogą wstępować do związków zawodowych; Bezrobotni członkowie nie są jednak brani pod uwagę przy ustalaniu liczby członków związków zawodowych w celu określenia reprezentatywności.

Osoby pełniące funkcje publiczne, takie jak sędziowie, wojskowi, pracownicy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i pracownicy służb specjalnych, nie mogą tworzyć związków zawodowych ani do nich przystępować.

Obecnie pięć konfederacji reprezentujących kraje – Krajowy Blok Związków Zawodowych (Blocul Naţional Sindical, BNS), Krajowa Konfederacja Związków Zawodowych "Kartel Alfa" (Confederaţia Naţională Sindicală "Kartel Alfa", Kartel Alfa), Krajowa Konfederacja Wolnych Związków Zawodowych Rumunii – Bractwo (Confederaţia Naţională a Sindicatelor Libere din România – Frăţia, CNSLR Fratia), Konfederacja Demokratycznych Związków Zawodowych w Rumunii (Confederaţia Sindicatelor Democratice din România, CSDR) oraz Krajowa Konfederacja Związków Zawodowych Meridian (Confederaţia Sindicală Naţională Meridian, CSN Meridian) – publikują swoje oficjalne dokumenty na stronie internetowej Ministerstwa Pracy i Solidarności Społecznej. Razem stanowią 1 349 677 członków z 5 700 035 (styczeń 2023 r.). Baza danych Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju/Amsterdamskiego Instytutu Zaawansowanych Studiów nad Pracą (AMSTERDAM) podała, że w 2018 r. liczba związków zawodowych wyniosła 24,1%. Istnieje pewna trudność w ocenie dokładności gęstości uzwiązkowienia, ponieważ dane z różnych źródeł są często sprzeczne.

Członkostwo w związkach zawodowych

Wydaje się, że istnieje duże zróżnicowanie w gęstości uzwiązkowienia na poziomie sektorowym: w niektórych sektorach, takich jak administracja publiczna, edukacja i opieka zdrowotna, gęstość uzwiązkowienia przekracza 50 %, podczas gdy w przemyśle wytwórczym, odzieżowym i handlu jest ona znacznie niższa. Jednym z głównych powodów jest duża liczba przedsiębiorstw zatrudniających mniej niż 15 pracowników, które nie mogły być zrzeszone w związkach zawodowych zgodnie z poprzednią ustawą o dialogu społecznym (ustawa nr 62/2011); Według niektórych szacunków 45% zatrudnionych w sektorze handlu i 32,6% zatrudnionych w sektorze budowlanym pracuje w zakładach zatrudniających mniej niż 15 pracowników.

Członkostwo i liczebność związków zawodowych, 2010–2019

Uwagi: * Odsetek pracowników, którzy są członkami związku zawodowego. ** Łączna liczba członków związków zawodowych (w tym osoby prowadzące działalność na własny rachunek i nieaktywni członkowie związków zawodowych – tj. studenci, emeryci lub bezrobotni) na szczeblu krajowym. brak danych.

Osiągnięcie reprezentatywności wydaje się być trudniejsze na poziomie sektorów i przedsiębiorstw. Dane z końca 2015 r. pokazują, że reprezentatywne federacje związków zawodowych istnieją w 21 z 29 sektorów gospodarki. Duże sektory, takie jak przemysł włókienniczy i handel, zatrudniające łącznie około miliona pracowników, nie mają reprezentatywnych federacji. Badania pokazują, że rzeczywisty próg reprezentatywności dla niektórych sektorów jest znacznie wyższy niż próg prawny: próg prawny wynosi 13,3 % dla sektora handlu, 10,4 % dla budownictwa i 8,7 % dla technologii informacyjnych i komunikacyjnych.

Główne konfederacje i federacje związków zawodowych

W 2023 r. w Rumunii działało pięć krajowych reprezentatywnych konfederacji związków zawodowych: CNSLR Fratia, Cartel Alfa, BNS, CSN Meridian i CSDR. Liczba reprezentatywnych konfederacji związków zawodowych pozostała niezmieniona od 2018 r. Poniżej przedstawiamy reprezentatywne konfederacje związków zawodowych oraz najważniejsze federacje (które są najliczniejsze i są reprezentatywne na poziomie sektorowym).

Główne konfederacje i federacje związków zawodowych

Uwaga: * Dane szacunkowe oparte na dokumentach przedstawicieli dostępnych na stronie internetowej Ministerstwa Pracy i Solidarności Społecznej.

O reprezentacji pracodawcy

Pracodawcy mogą swobodnie tworzyć organizacje pracodawców lub do nich dołączać. Organizacja pracodawców może być zrzeszona tylko w organizacji pracodawców o wyższym poziomie hierarchii.

Ustawa o dialogu społecznym stanowi, że organizacje pracodawców, które dążą do reprezentatywności krajowej, muszą mieć, za pośrednictwem swoich spółek powiązanych, co najmniej 7% całkowitej siły roboczej w gospodarce (z wyłączeniem pracowników sektora publicznego). Federacje pracodawców muszą za pośrednictwem swoich członków zatrudniać co najmniej 10% całkowitej siły roboczej w danym sektorze.

Efektem tych przepisów prawnych był spadek liczby konfederacji reprezentujących kraje, z 12 w 2011 r. do 3 w 2023 r.

W dalszej części wymieniamy konfederacje organizacji pracodawców reprezentujące na szczeblu krajowym oraz najważniejsze federacje organizacji pracodawców (z największą liczbą członków i przedstawicielami na szczeblu sektorowym) w 2023 r.

Członkostwo i gęstość członkostwa w organizacjach pracodawców, 2012–2019 (%)

Uwagi: * Odsetek pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwie, które jest członkiem jakiejkolwiek organizacji pracodawców uczestniczącej w rokowaniach zbiorowych. brak danych.

Główne organizacje i konfederacje pracodawców

Ministerstwo Pracy i Solidarności Społecznej dokumentuje najbardziej reprezentatywne federacje i konfederacje pracodawców.

Główne organizacje i konfederacje pracodawców

Uwaga: * Dane szacunkowe oparte na dokumentach przedstawicieli dostępnych na stronie internetowej Ministerstwa Pracy i Solidarności Społecznej.

Trójstronny dialog społeczny organizowany jest na szczeblu krajowym, terytorialnym i sektorowym. W 2011 r., w ramach próby zreformowania dialogu społecznego na wszystkich szczeblach, zmieniono skład CES – trójstronnego organu ds. dialogu społecznego na szczeblu krajowym. Po zmianie legislacyjnej z 2011 r. (wdrożenie ustawy nr 62/2011) przedstawiciele rządu opuścili WPG i zostali zastąpieni przez przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego, co w opinii niektórych interesariuszy przekształciło radę z organu trójstronnego w dwustronną strukturę dialogu społecznego. CES jest forum konsultacyjnym i musi być konsultowane w sprawie wszystkich projektów aktów prawnych w obszarach swoich kompetencji (gospodarka, podatki, praca, ochrona socjalna, zdrowie, edukacja, badania naukowe, kultura i wynagrodzenia).

Ustawa o dialogu społecznym z 2011 r. (ustawa nr 62/2011) przewidywała utworzenie nowego organu ds. dialogu społecznego: CNTDS, trójstronnego organu doradczego utworzonego przez przedstawicieli organizacji pracodawców, związków zawodowych, rządu, Narodowego Banku i prezesa CES. CNTDS jest forum konsultacyjnym w zakresie ustalania płacy minimalnej na szczeblu krajowym; do analizowania strategii i programów rządowych; oraz do rozwiązywania, w drodze dialogu trójstronnego, sporów gospodarczych i społecznych. Kilkakrotnie związki zawodowe zarzucały rządowi, że nie zwołuje regularnie CNTDS lub nie przygotowuje się odpowiednio do posiedzeń tego gremium, utrudniając w ten sposób dialog społeczny. W związku z tym nowa ustawa o dialogu społecznym przewiduje procedurę regularnego zwoływania CNTDS.

Na szczeblu lokalnym na szczeblu prefektur ustanawia się komisje ds. dialogu społecznego. Uczestnicy składają się z przedstawicieli samorządów lokalnych, przedstawicieli każdej konfederacji reprezentującej kraj oraz innych zainteresowanych stron, jeśli ich obecność zostanie uzgodniona.

Na szczeblu krajowym w ramach 18 organów i instytucji publicznych, takich jak Ministerstwo Pracy i Solidarności Społecznej, Ministerstwo Finansów i Ministerstwo Zdrowia tworzone są trójstronne komitety dialogu społecznego.

Główne organy trójstronne i dwustronne

Pracownicy są reprezentowani w miejscu pracy przez związki zawodowe na szczeblu przedsiębiorstwa. W Rumunii nie istnieją rady zakładowe ani inne organy na szczeblu przedsiębiorstwa, które zapewniałyby reprezentację pracowników. Związek zawodowy może być utworzony przez co najmniej 10 pracowników pracujących w tym samym zakładzie pracy lub 20 pracowników pracujących w tym samym sektorze. W przedsiębiorstwach zatrudniających więcej niż 10 pracowników, ale bez związku zawodowego, pracownicy są reprezentowani przez przedstawicieli pracowników.

W 2005 r. wprowadzono przepisy przewidujące ustanowienie europejskich rad zakładowych, ale mają one zastosowanie wyłącznie do "przedsiębiorstw o zasięgu wspólnotowym" (przedsiębiorstw zatrudniających co najmniej 1 000 pracowników w państwach członkowskich i co najmniej 150 pracowników w każdym z co najmniej 2 państw członkowskich).

Regulacja, skład i kompetencje organów przedstawicielskich