Rokowania zbiorowe w Rumunii

Ustawa o dialogu społecznym z 2011 r. (ustawa nr 62/2011) zniosła rokowania zbiorowe na szczeblu krajowym. Nowe przepisy zastąpiły również branżowe rokowania zbiorowe sektorowymi negocjacjami zbiorowymi. Nowe ramy prawne zdecentralizowały negocjacje zbiorowe poprzez zwiększenie znaczenia układów zbiorowych na poziomie przedsiębiorstwa. W latach 2011–2018 rokowania zbiorowe były prowadzone głównie na poziomie przedsiębiorstwa, ale osiągnięcie układu zbiorowego w wyniku rokowań nie było obowiązkowe.

Nowa ustawa o dialogu społecznym (ustawa nr 367/2022) ustanawia nowe ramy rokowań zbiorowych na szczeblu krajowym, sektorowym i zakładowym. Przywrócono możliwość zawierania krajowych układów zbiorowych pracy, ale prawo stanowi, że nie mogą one zawierać klauzul dotyczących krajowych płac minimalnych, jak miało to miejsce do 2011 r. Układy te mogą jednak zawierać współczynniki płacy minimalnej w zależności od standardów zawodowych.

Nowe prawo wprowadza obowiązek rokowań zbiorowych w przedsiębiorstwach zatrudniających co najmniej 10 pracowników, a także na poziomie sektorowym. Negocjacje mogą być inicjowane zarówno przez związki zawodowe, jak i organizacje pracodawców. Ustawa zezwala federacjom pracodawców i odpowiadającym im organizacjom związków zawodowych, które nie są sygnatariuszami układu zbiorowego zawartego na szczeblu sektorowym, na przystąpienie do układu na podstawie pisemnego powiadomienia.

Po zmianie przepisów z 2011 r. w latach 2012–2022 na szczeblu sektorowym zawarto tylko kilka sektorowych układów zbiorowych, w przeciwieństwie do ośmiu sektorowych układów zbiorowych zawartych w samym tylko 2010 r. W 2019 r. został zawarty układ zbiorowy pracy dla publicznego sektora ochrony zdrowia, obowiązujący od 2019 do 2021 r. W 2022 r. zawarto układ zbiorowy pracy dla sektora kształcenia przeduniwersyteckiego. Ponadto w 2021 r. zawarto 4 wielozakładowe układy zbiorowe, a w 2022 r. zawarto 11 układów zbiorowych.

Zakres zbiorowych negocjacji płacowych dla pracowników

Źródła: Eurofound, badanie europejskich przedsiębiorstw 2013/2019 (w tym przedsiębiorstwa sektora prywatnego posiadające zakłady zatrudniające ponad 10 pracowników (kody NACE B–S); pytanie w ankiecie było pytaniem wielokrotnego wyboru i możliwe było udzielenie wielu odpowiedzi); Eurostat [earn_ses10_01], [earn_ses14_01], [earn_ses18_01] (w tym przedsiębiorstwa zatrudniające więcej niż 10 pracowników (kody NACE B–S, z wyłączeniem O), z jedną odpowiedzią dla każdej jednostki lokalnej); OECD i AIAS, 2021 r.; Inspekcja Pracy

Decentralizacja dialogu społecznego w 2011 r. doprowadziła do koncentracji rokowań zbiorowych na szczeblu przedsiębiorstw. Sytuacja ta była widoczna jeszcze w 2022 r., ale powinna zostać zmieniona przez nową ustawę o dialogu społecznym. Poprzednie dane wskazywały, że po zniesieniu krajowych rokowań zbiorowych w 2011 r. zasięg rokowań zbiorowych zmniejszył się z prawie 100 % w 2010 r. do około 35 % w 2013 r. Z danych Inspekcji Pracy wynika, że w 2020 r. aktywny układ zbiorowy pracy objęło 2 113 237 pracowników, co wskazuje na 32% zasięgu rokowań zbiorowych.

Liczba układów zbiorowych na poziomie przedsiębiorstwa (dane krajowe)

Źródło: Ministerstwo Pracy i Solidarności Społecznej oraz Inspekcja Pracy.

Po reformie ram prawnych dotyczących dialogu społecznego w 2011 r. Rumunia przeszła od scentralizowanego do zdecentralizowanego systemu rokowań zbiorowych. Przed 2011 r. krajowe układy zbiorowe pracy były bardzo ważne, ponieważ ich postanowienia były obowiązkowe dla niższych szczebli systemu rokowań (branża, sektor i przedsiębiorstwo). Teoretycznie negocjacje zbiorowe na szczeblu sektorowym powinny odgrywać ważną rolę, ponieważ postanowienia sektorowych układów zbiorowych są obowiązkowe (w określonych warunkach prawnych) dla wszystkich przedsiębiorstw w danym sektorze. W praktyce jednak sektorowe negocjacje zbiorowe są blokowane. W związku z tym ważniejsze są rokowania zbiorowe na szczeblu lokalnym (na poziomie przedsiębiorstw i grup zakładów).

Przyjęcie nowej ustawy o dialogu społecznym pod koniec 2022 r. miało zmienić tę sytuację, wprowadzając obowiązek rokowań zbiorowych zarówno na poziomie przedsiębiorstw, jak i sektorowych oraz przywracając rokowania zbiorowe na szczeblu krajowym.

Poziomy rokowań zbiorowych, 2022 r.

Artykulacja

Klauzule układów zbiorowych podpisanych na szczeblu sektorowym są obowiązkowe dla wszystkich pracowników przedsiębiorstw w danym sektorze. Do grudnia 2022 r. układ zbiorowy pracy był jednak uznawany za sektorowy tylko wtedy, gdy liczba pracowników w przedsiębiorstwach zrzeszonych w organizacji pracodawców-sygnatariuszy stanowiła ponad połowę całkowitej liczby zatrudnionych w danym sektorze gospodarki. Jeżeli warunek ten nie był spełniony, układ zbiorowy pracy był rejestrowany jako układ zbiorowy pracy na poziomie grupy zakładów.

Nowa ustawa o dialogu społecznym przywraca rokowania zbiorowe na szczeblu krajowym. Klauzule krajowych układów zbiorowych mają zastosowanie do wszystkich pracowników i muszą być włączone do układów zbiorowych zawartych na szczeblu przedsiębiorstwa lub sektora.

Zgodnie z nową ustawą o dialogu społecznym runda rokowań może zostać zainicjowana zarówno przez związki zawodowe, jak i organizacje pracodawców co najmniej 60 dni przed wygaśnięciem obowiązującego układu zbiorowego. Negocjacje zbiorowe nie mogą trwać dłużej niż 45 dni i nie jest konieczne zawarcie układu zbiorowego.

W sektorze publicznym negocjacje rozpoczynają się z reguły w czwartym kwartale roku, kiedy rząd podejmuje decyzję w sprawie płacy minimalnej na kolejny rok.

Nowa ustawa o dialogu społecznym zapewnia ramy automatycznej koordynacji między różnymi poziomami negocjacji. Klauzule wynegocjowane na najwyższym szczeblu są minimalne i automatycznie mają zastosowanie do wszystkich niższych szczebli. Ponadto pewna forma koordynacji pionowej jest zapewniona dzięki dorozumianej koordynacji żądań płacowych przez federacje związków zawodowych i sektorowe federacje pracodawców, które są prawnie uprawnione do udziału w rokowaniach zbiorowych na szczeblu przedsiębiorstwa, a w niektórych sytuacjach nawet do zawierania rokowań zbiorowych na poziomie przedsiębiorstwa.

Od grudnia 2022 r. krajowe układy zbiorowe mają automatyczne zastosowanie do wszystkich pracowników, a sektorowe układy zbiorowe mają automatyczne zastosowanie do wszystkich pracowników w sektorze. Nowa ustawa o dialogu społecznym przewiduje również, że do tych układów mogą przystąpić organizacje pracodawców/przedsiębiorstwa oraz odpowiadające im organizacje związkowe, które nie są sygnatariuszami układów zbiorowych zawartych na szczeblu sektorowym lub dla grup przedsiębiorstw.

W latach 1999–2011 miały miejsce przypadki, w których branżowe układy zbiorowe zawierały odstępstwa, umożliwiając przedsiębiorstwom znajdującym się w trudnej sytuacji gospodarczej i finansowej płacenie poniżej progu.

Na przykład układy zbiorowe dla przemysłu materiałów żelaznych, nieżelaznych i ogniotrwałych przewidywały, że na ograniczony czas "płaca minimalna może zostać obniżona, ale nigdy poniżej 80% pierwotnie ustalonej wartości".

Od 2011 r. niektóre układy zbiorowe pracy na poziomie przedsiębiorstwa zawierają klauzule, które pozwalały przedsiębiorstwom płacić mniej niż wynosi ustawowa płaca minimalna. Odstępstwo to jest dopuszczalne, jeżeli przedsiębiorstwo przeprowadzi analizę finansową i ekonomiczną wykazującą, że znajduje się w trudnej sytuacji finansowej.

W przypadku wygaśnięcia układu zbiorowego partnerzy społeczni mają prawo do jego przedłużenia o 12 miesięcy. Przedłużenie jest dozwolone tylko raz; Następnie jedyną dostępną opcją jest renegocjacja. Zarówno pracodawcy, jak i związki zawodowe mogą inicjować negocjacje zbiorowe; Należy tego dokonać co najmniej 60 dni przed wygaśnięciem obowiązującego układu zbiorowego. Rokowania zbiorowe nie powinny trwać dłużej niż 45 dni. Jeżeli partnerzy społeczni nie mogą osiągnąć konsensusu i zawrzeć układu zbiorowego w tym terminie, organizacja związkowa ma prawo wszcząć konflikt pracowniczy.

Najważniejszymi kwestiami w rokowaniach zbiorowych w Rumunii są płace i wynagrodzenie za nadgodziny. Kwestie takie jak uczenie się przez całe życie i równość płci nie są tak ważne.