Rokowania zbiorowe w Słowenii

Rokowania zbiorowe w Słowenii są wysoce ustrukturyzowane. W sektorze prywatnym negocjacje zbiorowe odbywają się między związkami zawodowymi a pracodawcami na poziomie przemysłu i przedsiębiorstw. Negocjacje krajowe w odniesieniu do całego sektora prywatnego ustały jednak pod koniec 2005 r. w następstwie decyzji pracodawców o wycofaniu się z niego. W 2005 r. rozwiązano układ, który wcześniej obejmował cały sektor prywatny, czyli ogólny układ zbiorowy pracy dla sektora niekomercyjnego.

W sektorze publicznym istnieje porozumienie obejmujące cały sektor niekomercyjny oraz odrębne porozumienia dotyczące różnych jego części.

Porozumienia branżowe muszą być zarejestrowane w Ministerstwie Pracy, Rodziny, Spraw Społecznych i Równości Szans.

Negocjacje na poziomie przedsiębiorstwa są bardzo ważne i uzupełniają negocjacje sektorowe w większości sektorów. W Słowenii nie istnieją duże (międzysektorowe) porozumienia między partnerami społecznymi ani podwyżki płacy minimalnej określone przez rząd.

Układy zbiorowe są prawnie wiążące. W sektorze prywatnym negocjacje płacowe są koordynowane na szczeblu sektorowym. Sektorowe układy zbiorowe zawierają minimalne standardy, które mogą zostać zmienione na lepsze jedynie przez układy zbiorowe niższego szczebla (na poziomie przedsiębiorstwa). W sektorze publicznym istnieje scentralizowany system ustalania wynagrodzeń i innych praw. Główną tendencją w rokowaniach zbiorowych jest decentralizacja (Eurofound, 2013).

Według danych European Company Survey 2019 w 2019 r. zasięg zbiorowych negocjacji płacowych w zakładach sektora prywatnego wyniósł 68 %.

Dane z badania europejskich przedsiębiorstw z 2013 r. pokazują, że w 2013 r. zakres układów zbiorowych wynosił 78 %, co wskazuje, że zakres ten maleje.

Zakres zbiorowych negocjacji płacowych dla pracowników

Źródła: Eurofound, Europejskie badanie przedsiębiorstw 2013/2019 (w tym przedsiębiorstwa sektora prywatnego posiadające zakłady zatrudniające ponad 10 pracowników (kody NACE B–S), pytanie w ankiecie było pytaniem wielokrotnego wyboru i możliwe było udzielenie wielu odpowiedzi); Eurostat [earn_ses10_01], [earn_ses14_01], [earn_ses18_01] (w tym przedsiębiorstwa zatrudniające więcej niż 10 pracowników (kody NACE B–S, z wyłączeniem O), z jedną odpowiedzią dla każdej jednostki lokalnej); OECD i AIAS, 2021.

Przez długi czas dominującym poziomem rokowań i ustalania płac w Słowenii był poziom sektorowy, ale obecnie w rokowaniach zbiorowych panuje decentralizacja.

Czas pracy jest określony w przepisach obowiązujących w Słowenii. Układy zbiorowe pracy określają ustawowy tygodniowy czas pracy, który wynosi 40 godzin.

Poziomy rokowań zbiorowych, 2022 r.

Artykulacja

Ogólnie rzecz biorąc, porozumienia na niższym szczeblu mogą jedynie poprawić ustalenia osiągnięte na wyższym szczeblu. Ustawa o układach zbiorowych z 2006 r. wprowadziła jednak przepis, zgodnie z którym układ nadrzędny może wyraźnie przewidywać układy niższego szczebla w celu pogorszenia warunków. Należy jednak podkreślić, że niewiele umów implementuje ten zapis w praktyce.

Rundy negocjacyjne odbywają się przez cały rok. Nie ma określonego okresu ani wzorca w ciągu roku.

W Słowenii nie istnieją układy zbiorowe wyznaczające tempo pracy ani "sektory wyznaczające trendy", które ustanawiałyby ramy dla innych sektorów. W chwili obecnej w sektorze prywatnym nie ma międzysektorowego układu zbiorowego. Nie ma rzeczywistej koordynacji rokowań zbiorowych, ale istnieją pewne wzorce rokowań (w różnych sektorach). Koordynacja pionowa również odgrywa pewną rolę, ponieważ negocjatorzy z pracodawców i związków zawodowych również reprezentują różne przedsiębiorstwa, a zatem prawa uzgodnione na niższych szczeblach mają wpływ na wyższe poziomy rokowań zbiorowych.

Niektóre sektorowe układy zbiorowe, które zapewniają pracownikom niższy poziom uprawnień niż inne sektorowe układy zbiorowe, takie jak układ zbiorowy dla przemysłu tekstylnego, odzieżowego, skórzanego i przetwórstwa skóry, są wykorzystywane przez pracodawców podczas negocjowania innych sektorowych układów zbiorowych w celu obniżenia standardów dla pracowników.

W odniesieniu do mechanizmów przedłużenia obowiązujące przepisy art. 12 i 13 ustawy o układach zbiorowych pracy stanowią, co następuje.

• Jeżeli układ zbiorowy pracy dotyczący jednego lub więcej rodzajów działalności został zawarty między jednym lub kilkoma reprezentatywnymi związkami zawodowymi a jedną lub większą liczbą reprezentatywnych organizacji pracodawców, jedna ze stron może zaproponować ministrowi właściwemu do spraw pracy przedłużenie obowiązywania całego układu zbiorowego pracy lub jego części na wszystkich pracodawców prowadzących działalność lub działania, dla których porozumienie zostało zawarte.

• Minister uznaje przedłużenie okresu obowiązywania całego lub części układu zbiorowego, jeżeli został on zawarty między jednym lub kilkoma reprezentatywnymi związkami zawodowymi. To samo dotyczy sytuacji, gdy porozumienie zostało zawarte między jedną lub kilkoma organizacjami pracodawców, których członkowie zatrudniają więcej niż połowę wszystkich pracowników pracodawców, dla których zaproponowano przedłużenie układu zbiorowego.

• W decyzji ministra o przedłużeniu obowiązywania całego lub części układu zbiorowego pracy są oni związani propozycją stron układu.

• Minister uznaje przedłużenie okresu obowiązywania całego lub części układu zbiorowego w drodze decyzji publikowanej w Dzienniku Urzędowym Republiki Słowenii.

W niektórych układach zbiorowych przewidziano odstępstwo od minimalnych standardów. Możliwe jest odstąpienie od tych układów zbiorowych w drodze porozumienia między reprezentatywnym zakładowym związkiem zawodowym (lub krajowym związkiem zawodowym) a pracodawcą, głównie w celu ratowania miejsc pracy. Przepis ten wszedł w życie oddzielnie dla każdego z układów zbiorowych w Słowenii, głównie od 2006 r. (Eurofound, 2015 r.).

Warunki odstąpienia od układu zbiorowego pracy i okres odstąpienia od umowy są ustalane przez strony układu zbiorowego. Jeżeli układ zbiorowy pracy nie przewiduje terminu na odstąpienie od umowy, może zostać rozwiązany w ciągu sześciu miesięcy. Układy zbiorowe zawarte na czas określony nie mogą być przedwcześnie rozwiązane (art. 16 ustawy o układach zbiorowych).

Art. 17 ustawy o układach zbiorowych pracy stanowi, że po wygaśnięciu układu zbiorowego do czasu zawarcia nowej umowy stosuje się przepisy części proceduralnej regulujące prawa i obowiązki pracowników i pracodawców. Przepisy te dotyczą zawierania umów o pracę, praw i obowiązków obowiązujących w czasie trwania stosunku pracy, rozwiązywania umów o pracę, wynagrodzenia i innego wynagrodzenia osobistego oraz zwrotu kosztów pracy, a także bezpieczeństwa i higieny pracy. Obowiązują one jednak maksymalnie przez jeden rok, chyba że strony ustalą inaczej.

W układach zbiorowych w Słowenii nie ma klauzul pokojowych. Niemniej jednak prawie wszystkie układy zbiorowe zawierają klauzulę "pozytywnego i negatywnego obowiązku wykonania zobowiązania", w której strony zobowiązują się do prawidłowego egzekwowania układu zbiorowego i do przestrzegania jego postanowień. Klauzula ta jest niemal ogólnym uregulowaniem i znajduje się w części układu zbiorowego określającej obowiązki. W przypadku naruszenia układu zbiorowego związek zawodowy dysponuje mechanizmami wykonywania praw pracowniczych i nie jest ograniczony zobowiązaniem do utrzymania pokoju w zakładzie.