Akcje zbiorowe i spory w Czechach

Aspekty prawne

Czeskie prawo przewiduje tylko dwa rodzaje akcji protestacyjnych: strajki (stávka) i lokauty (výluka). Lokaut jest de facto kontrstrajkiem ze strony pracodawcy w sporze o zawarcie układu zbiorowego.

Oprócz tych dwóch rodzajów, zdefiniowanych w ustawie nr 2/1991 Dz. U. o rokowaniach zbiorowych, w praktyce można zastosowaćalarm strajkowy (stávková pohotovost

Pojęcia "blokada" (blokáda) lub "okupacja" (okupační stávka) nie są określone w prawie, a zatem działania te nie mają miejsca w praktyce.

Strajki

Prawo do strajku, jako podstawowe prawo człowieka, jest zagwarantowane w Karcie Podstawowych Praw i Wolności, która stanowi część konstytucji Republiki Czeskiej. Art. 27 ust. IV karty stanowi, że prawo do strajku jest gwarantowane na warunkach określonych w ustawie; Prawo to nie przysługuje sędziom, członkom sił zbrojnych ani członkom sił bezpieczeństwa.

Legalność strajku jest również ograniczona przez ustawę nr 2/1991 Dz. U. o rokowaniach zbiorowych, która obejmuje strajki związane z rokowaniami zbiorowymi. Oznacza to, że strajki można podzielić na dwie grupy.

1. Strajki związane z ustawą nr 2/1991 Dz. U. o rokowaniach zbiorowych: Strajki te, wraz z ich wymogami i procedurami, są ściśle regulowane przez prawo. Strajk w rozumieniu ustawy jest instrumentem prawnym służącym do rozstrzygania sporów zbiorowych dotyczących rokowania i zawarcia układu zbiorowego pracy. Spór dotyczący zmiany już obowiązującego układu zbiorowego jest również uznawany za spór zbiorowy, jeżeli możliwość i zakres zmian zostały uzgodnione w układzie zbiorowym. Spory zbiorowe to spory, z których nie wynikają uprawnienia poszczególnych pracowników. Warunkiem strajku jest jednak przestrzeganie wszystkich przepisów określonych w ustawie.

2. Strajki poza zakresem ustawy nr 2/1991 Dz. U. o rokowaniach zbiorowych: W kodeksie prawnym nie ma ustawy wykonawczej do art. 27 Karty Podstawowych Praw i Wolności dotyczących strajków, z wyjątkiem strajków, o których mowa w ustawie nr 2/1991 Dz. U. o rokowaniach zbiorowych. Nie oznacza to jednak, że wszystkie rodzaje strajków inne niż te, których dotyczy ta ustawa, są zakazane – o tym, czy dany strajk jest legalny, czy nie, decyduje sąd.

Ustawa nr 2/1991 Dz. U. o rokowaniach zbiorowych uznaje również strajki solidarnościowe w celu wsparcia pracowników strajkujących w celu zawarcia układu zbiorowego.

Blokady

Lokaut jest drugim rodzajem akcji protestacyjnej objętym ustawą nr 2/1991 Dz. U. o rokowaniach zbiorowych (§ 27). Definicja lokautu to częściowe lub całkowite wstrzymanie pracy przez pracodawcę. Pracodawca może, jako ostateczne rozwiązanie sporu dotyczącego zawarcia układu zbiorowego, ogłosić lokaut, jeżeli porozumienie nie może zostać osiągnięte nawet po przeprowadzeniu postępowania w obecności mediatora i jeżeli strony umowy nie zwrócą się o arbitra w celu rozstrzygnięcia sporu. Data rozpoczęcia lokautu, jego zakres, przyczyny oraz wykaz nazwisk pracowników, których lokaut dotyczy, pracodawca musi przesłać do właściwego organu związkowego z co najmniej trzydniowym wyprzedzeniem. Pracodawca jest zobowiązany do zachowania wobec danego pracownika takiego samego okresu wypowiedzenia. Prawo określa sytuacje, w których lokaut jest niezgodny z prawem. Co do zasady dotyczy to sytuacji, w których lokaut miałby wpływ na pracowników placówek medycznych, co mogłoby zagrażać zdrowiu lub życiu członków społeczeństwa, a także lokautów dotykających sędziów lub przedstawicieli państwa.

Strajki zdarzają się w Czechach stosunkowo rzadko (zob. tabela "Rozwój akcji protestacyjnych w latach 2015–2022"). Częściej stosuje się jednak alarmy strajkowe, ale ten rodzaj akcji protestacyjnej nie jest zdefiniowany przez prawo. Te dwie formy akcji protestacyjnej są najważniejsze i najczęściej stosowane w praktyce (zwłaszcza w odniesieniu do alarmów strajkowych).

Strajki i alarmy strajkowe są regularnie monitorowane przez ČMKOS, największą konfederację związków zawodowych w Czechach. Dane spółki ČMKOS obejmują wyłącznie akcje protestacyjne na terenie spółki ČMKOS; Łączna liczba akcji protestacyjnych w całych Czechach nie jest dostępna.

Lokauty jako forma akcji protestacyjnej nie są notowane od wielu lat.

Rozwój akcji protestacyjnych w latach 2015–2022

Uwaga: Nie istnieje prawnie zdefiniowana usługa raportowania w tym obszarze. Średnia liczba dni roboczych straconych z powodu strajku w ciągu roku na 1000 pracowników nie była centralnie monitorowana od połowy lat 90.

Źródło: ČMKOS (2022) (dane tylko dla członków ČMKOS).