Profil życia zawodowego w Danii
Profil ten opisuje kluczowe cechy życia zawodowego w Danii. Ma on na celu dostarczenie odpowiednich informacji ogólnych na temat struktur, instytucji, podmiotów i odpowiednich przepisów dotyczących życia zawodowego.
Obejmuje to wskaźniki, dane i systemy regulacyjne dotyczące następujących aspektów: podmioty i instytucje, zbiorowe i indywidualne stosunki pracy, zdrowie i dobrostan, wynagrodzenie, czas pracy, umiejętności i szkolenia oraz równość i niedyskryminacja w pracy. Profile są systematycznie aktualizowane co dwa lata.
Indywidualne stosunki pracy odnoszą się do relacji między indywidualnym pracownikiem a jego pracodawcą. Relacje te są kształtowane przez regulacje prawne oraz wyniki negocjacji partnerów społecznych w sprawie warunków korzystania z usług. W niniejszej części omówiono początek i koniec stosunku pracy oraz uprawnienia i obowiązki w Danii.
Wymogi dotyczące umowy o pracę
W przypadku zatrudnienia nowego pracownika na okres dłuższy niż miesiąc, którego średni tygodniowy wymiar czasu pracy wynosi ponad osiem godzin, obowiązkowe jest sporządzenie umowy o pracę.
Umowa o pracę musi zostać zawarta w ciągu czterech tygodni od rozpoczęcia stosunku pracy. Warunki te są określone w układzie zbiorowym określającym tempo prac.
Z reguły dzieci poniżej 13 roku życia nie mogą wykonywać pracy zarobkowej. Odszkodowanie może zostać wypłacone w związku z działalnością kulturalną. Wnioski o zasiłek dla osób poniżej 13. roku życia należy składać na policję. Przepisy dotyczące pracy dla osób w wieku od 13 do 15 lat oraz osób poniżej 13 roku życia są zarządzane przez Duński Urząd Inspekcji Pracy.
Procedury zwalniania i rozwiązywania umów o pracę
Pracodawca ma prawo, zgodnie z prerogatywą kierowniczą, zwalniać pracowników, jeśli jest to konieczne w związku z organizacją pracy w przedsiębiorstwie. Spory dotyczące rzekomo niesprawiedliwych zwolnień indywidualnych mogą być kierowane przez związki zawodowe do Komisji ds. Zwolnień, która została utworzona przez partnerów społecznych zgodnie z postanowieniami układów zbiorowych. Osoby, które nie są członkami związków, które podpisały porozumienia, mogą odwołać się od zwolnienia w sądzie cywilnym.
Procedury zwalniania i rozwiązywania umów o pracę są określone w przepisach prawa i układach zbiorowych. Przepisy dotyczące procedur wypowiedzenia określają okres wypowiedzenia, a w przypadku niektórych układów zbiorowych zawierają postanowienia dotyczące odpraw. Głównym aktem prawnym dotyczącym zwolnień pracowników najemnych jest ustawa o stosunku prawnym między pracodawcami a pracownikami najemnymi (ustawa jednolita nr 81 z dnia 3 lutego 2009 r., Funktionærloven). Głównym aktem prawnym dotyczącym zwolnień grupowych jest ustawa o wypowiedzeniu z wyprzedzeniem w związku ze zwolnieniami grupowymi (ustawa jednolita nr 291 z dnia 22 marca 2010 r., Bekendtgørelse af lov (Nr 291 af 2010) om varsling m.v. i forbindelse med afskedigelser af større omfang). Okresy wypowiedzenia przewidziane w układach zbiorowych są z reguły krótkie.
Urlop rodzicielski, macierzyński i ojcowski
Przepisy dotyczące urlopu rodzicielskiego, macierzyńskiego i ojcowskiego są określone w układach zbiorowych oraz w przepisach dotyczących urlopów nieobjętych układem zbiorowym. Zasadniczo pracownicy przebywający na urlopie w związku z narodzinami dziecka otrzymują pełne wynagrodzenie za uzgodniony okres urlopu. W ciągu ostatniej dekady wzrosło wykorzystanie urlopu ojcowskiego. W latach 2003–2018 łączny urlop ojcowski wykorzystany w stosunku do urlopu, do którego uprawnieni byli mężczyźni, wzrósł z 6 % do 10 %; jednak w latach 2010-2018 wzrost wyniósł zaledwie 1,5 punktu procentowego (Cevea, 2020).
W związku z nową dyrektywą UE w sprawie urlopu macierzyńskiego duński parlament uchwalił ustawę obowiązującą od 22 sierpnia 2022 r. (ustawa o urlopie macierzyńskim, ustawa nr 343 z dnia 22 marca 2022 r., Barselsloven). Każdy, kto urodził lub adoptował dziecko w dniu 2 sierpnia 2022 r. lub później, podlega nowym zasadom urlopowym. Łączny wymiar przysługującego urlopu pozostaje bez zmian. Rodzice mają łącznie prawo do 48 tygodni urlopu z zasiłkiem macierzyńskim po urodzeniu dziecka. Ponadto matki nadal mają prawo do czterech tygodni urlopu prenatalnego ze świadczeniami macierzyńskimi.
Nowością jest to, że dla ojca przeznaczono teraz dziewięć tygodni. Wcześniej tylko dwa tygodnie po porodzie były przeznaczone dla ojca i nadal tak jest. Tych dziewięciu tygodni nie można przenieść na matkę. Jeśli ojciec nie weźmie tych dziewięciu tygodni, są one stracone. Oczekuje się, że już rosnące zainteresowanie ojców korzystaniem z urlopu ojcowskiego będzie znacząco wzrosło.
Ustawowe uregulowania dotyczące urlopów
Ustawowy urlop rodzicielski w Danii dzieli się na różne etapy, które są następujące:
4 tygodnie przed porodem dla matki
2 tygodnie po porodzie dla obojga rodziców (przeznaczone na określony cel)
13 tygodni (może być dzielone między rodziców)
Nowe prawo do 9 tygodni na rzecz ojca (oznaczone – nie może być przeniesione)
Urlop rodzicielski w wymiarze 32 tygodni dla każdego z rodziców (64 tygodnie), z czego 32 tygodnie są płatne, a 32 tygodnie bezpłatne.
Ustawowe uregulowania dotyczące urlopów
| Maternity leave | |
| Maximum duration | 37 weeks after birth plus 4 weeks before birth. That is, 4 weeks before birth plus 2 after birth plus 9 weeks within the child’s first year plus 13 weeks (if not shared with the father) and a possible supplement of 32 weeks of parental leave. Maximum total duration 60 weeks. |
| Reimbursement | In 2022, the maximum maternity benefit was DKK 4,465 (€600) per week. If the mother is covered by a collective agreement, some of the weeks are usually at full pay. |
| Who pays? | The state, through the Public Benefit Administration (Udbetaling Danmark). If the mother receives pay from her employer, the employer receives compensation from the state equivalent to the maternity benefit. |
| Legal basis | Act on Maternity Leave (Act No. 343 of 22 March 2022, Barselsloven) and/or collective agreements. |
| Parental leave | |
| Maximum duration | Shared parental leave after week 10 is a maximum 64 additional weeks (32 to each parent), of which only 32 are with benefits. |
| Reimbursement | In 2022, the maximum maternity/paternity benefit was DKK 4,465 (€600) per week for the first 32 weeks; the leave is unpaid thereafter. If one or both parents are covered by a collective agreement, some of the weeks are usually at full pay. |
| Who pays? | The state, through the Public Benefit Administration. If the mother/father receives pay from their employer, the employer receives compensation from the state equivalent to the maternity/paternity benefit. |
| Legal basis | Act on Maternity Leave and/or collective agreements. |
| Paternity leave | |
| Maximum duration | Possible maximum duration of 56 weeks: 2 weeks after birth plus 9 weeks (earmarked) plus 13 weeks (if not shared with the mother) and a possible supplement of 32 weeks of parental leave. |
| Reimbursement | In 2022, the maximum paternity benefit was DKK 4,465 (€600) per week for the first 32 weeks; the leave is unpaid thereafter. If the father is covered by a collective agreement, some of the weeks are usually at full pay. |
| Who pays? | The state, through the Public Benefit Administration. If the father receives pay from his employer, the employer receives compensation from the state equivalent to the maternity benefit. |
| Legal basis | Act on Maternity Leave and/or collective agreements. |
Urlop zdrowotny
Zgodnie z ustalającym tempo układem zbiorowym pracy, Układem Zbiorowym Pracy, pracownikom z sześciomiesięcznym stażem pracy w przedsiębiorstwie przysługuje pięciotygodniowy urlop chorobowy z pełnym wynagrodzeniem. Po pięciu tygodniach choroby pracodawca wypłaca kolejne cztery tygodnie zwolnienia lekarskiego. Większość umów opiera się na podobnej praktyce.
Ustawa o zasiłkach chorobowych (ustawa nr 563 z dnia 9 czerwca 2006 r. z późn. zmianami, Sygedagpengeloven) dotyczy osób nieobjętych układem zbiorowym, w tym osób prowadzących działalność na własny rachunek. Pracodawca płaci za pierwsze 30 dni urlopu, a następnie gmina przejmuje odpowiedzialność za wynagrodzenie chorobowe na podstawie ustawy.
Wiek emerytalny
Wiek emerytalny jest ustalany ustawowo co pięć lat, ze skutkiem od dnia 1 stycznia 15 lat później; Najnowsza ustawa, która weszła w życie w 2035 r., została uchwalona w grudniu 2020 r. Do tej pory wiek emerytalny wzrastał wraz ze wzrostem średniej długości życia. W 2022 r. wiek emerytalny wynosił 67 lat, a ostatni wiek emerytalny, który został uchwalony, wynosił 69 lat, obowiązujący dla osób urodzonych po 1 stycznia 1967 r. Poniższa tabela przedstawia ustalony wiek emerytalny od 2019 r. oraz szacunki na rok 2040 i kolejne lata według Statistics Denmark. Jeśli wzorzec ten utrzyma się zgodnie z szacunkami, dzisiejsza młodzież duńska może spodziewać się najwyższego wieku emerytalnego w UE.
Ustawowy wiek emerytalny obowiązujący w latach 2019–2070
| Effective from 1 Jan in year | Retirement age | Effective for people born after |
| 2019 | 65.5 | 1 January 1954 |
| 2020 | 66 | 1 July 1954 |
| 2021 | 66.5 | 1 January 1955 |
| 2022 | 67 | 1 July 1955 |
| 2030 | 68 | 1 January 1963 |
| 2035 | 69 | 1 January 1967 |
| 2040* | 70 | 1 January 1971 |
| 2045* | 71 | 1 January 1975 |
| 2050* | 72 | 1 January 1979 |
| 2055* | 72.5 | 1 January 1983 |
| 2060* | 73 | 1 July 1987 |
| 2065* | 73.5 | 1 January 1992 |
| 2070* | 74 | 1 July 1996 |
Uwaga: * Przyszłe szacunki STAR z 2024 r.
Wiek dobrowolnego przejścia na wcześniejszą emeryturę (efterløn) stopniowo się podnosił, co spowodowało, że między wcześniejszą emeryturą a otrzymaniem emerytury państwowej upłynęło mniej lat. Pod koniec 2018 r. dla osób urodzonych przed drugą połową 1953 r. było to jeszcze 60 lat, co oznaczało, że osoby uprawnione mogły przejść na emeryturę 5 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Dla osób urodzonych między styczniem 1967 r. a grudniem 1970 r. wiek wcześniejszego przejścia na emeryturę osiągnął 66 lat. Dla osób urodzonych po lipcu 1959 r. dostępne są tylko 3-letnie emerytury przed otrzymaniem emerytury państwowej.
nowa ustawa o wcześniejszych emeryturach (emerytura tidlig), a pierwsze wypłaty nastąpiły w styczniu 2022 r. Uprawnienie to opiera się na liczbie lat, które dana osoba spędziła na rynku pracy w wieku 61 lat. Jeśli dana osoba przepracowała 44 lata, jest uprawniona do przejścia na emeryturę 3 lata przed osiągnięciem wieku emerytalnego, 43 lata uprawniają do przejścia na emeryturę 2 lata wcześniej, a 41 lat do przejścia na emeryturę 1 rok wcześniej.
