Kontekst dla Słowacji

W latach 2012-2022 produkt krajowy brutto (PKB) na mieszkańca na Słowacji znacznie wzrósł, bo o 23,5%. Była to wyższa stopa wzrostu niż średni wzrost w UE-27 wynoszący 15,3 % w tym samym okresie. Stopa bezrobocia znacznie spadła we wszystkich kategoriach, przy czym największy spadek odnotowano w przypadku stopy bezrobocia młodzieży, która w tym okresie zmniejszyła się o 15,4 punktu procentowego, osiągając poziom 19,9% w 2022 r. Całkowita stopa bezrobocia w 2022 r. wyniosła 6,1 proc., czyli była bliska średniej unijnej wynoszącej 6,2 proc. w tym samym roku. Z wyjątkiem wskaźnika zatrudnienia młodzieży wskaźniki zatrudnienia wzrosły, przy czym tempo wzrostu jest szczególnie wysokie w przypadku kobiet i wyniosło 6,1 punktu procentowego w latach 2012–2022.

Od 1 kwietnia 2002 r. kodeks pracy (ustawa nr 311/2001) reguluje warunki zatrudnienia i stosunki pracy w sektorze prywatnym i publicznym. Ustawa nr 552/2003 i ustawa nr 553/2003 regulują warunki zatrudnienia w służbie publicznej. Od 1 czerwca 2017 r. warunki zatrudnienia w służbie cywilnej reguluje ustawa nr 55/2017. Pracownicy byli tradycyjnie reprezentowani przez związki zawodowe, a w przypadku ich braku – przez rady zakładowe. Jednak od 1 lipca 2003 r. Kodeks pracy dopuszcza tworzenie rad zakładowych w przedsiębiorstwach zrzeszonych w związkach zawodowych. Niemniej jednak tylko związki zawodowe są uprawnione do udziału w rokowaniach zbiorowych.

Oprócz Kodeksu pracy warunki pracy, w tym bezpieczeństwo i higiena pracy, są regulowane przez ustawę nr 124/2006. Rokowania zbiorowe, w tym rozszerzanie porozumień i rozwiązywanie konfliktów pracowniczych, reguluje ustawa nr 2/1991 o rokowaniach zbiorowych.

Obecny system stosunków pracy powstał na początku lat dziewięćdziesiątych, kiedy powstały organizacje partnerów społecznych. Dialog społeczny odbywa się na szczeblu trójstronnym i dwustronnym. Rząd konsultuje się z partnerami społecznymi w ramach trójstronnego dialogu społecznego. Dwustronny dialog społeczny składa się z dwupoziomowych rokowań zbiorowych prowadzonych na poziomie sektora i przedsiębiorstwa.

Stosunki pracy na Słowacji są w większości zorientowane na konsensus i stosunkowo pokojowe. Większość sporów zbiorowych jest rozstrzygana w drodze pojednania lub mediacji, a niewiele z nich wymaga procedury arbitrażowej. Strajki zdarzają się rzadko, a rejestrowane spory zbiorowe tylko wyjątkowo kończą się strajkiem.

Rokowania zbiorowe odgrywają ważną rolę w kształtowaniu warunków zatrudnienia i płac. Na Słowacji nie istnieją układy zbiorowe na szczeblu krajowym. Rokowania zbiorowe są dobrowolne, ale zawarte porozumienia są prawnie wiążące. Układy zbiorowe dla jednego pracodawcy i wielu pracodawców są zawierane w sektorze prywatnym i publicznym. Wielozakładowe układy zbiorowe są zawierane w większości istotnych sektorów gospodarki. Dopuszcza się przedłużanie układów zbiorowych. W sektorze publicznym zawierane są odrębne wielozakładowe (wielosektorowe) układy zbiorowe dla służb cywilnych i publicznych.

Gęstość uzwiązkowienia zmniejszyła się od czasu kryzysu finansowego z lat 2008-2009, który doprowadził do utraty tysięcy miejsc pracy. Niemniej jednak system stosunków pracy nie został znacząco naruszony. W czasie kryzysu związki zawodowe koncentrowały swoje działania głównie na utrzymaniu zatrudnienia w przedsiębiorstwach zagrożonych recesją, nie organizowały też żadnych znaczących akcji społecznych. Wszelkie zmiany w systemie stosunków pracy od czasu pandemii COVID-19 były niewielkie. Pandemia nie miała istotnego wpływu na system stosunków pracy w 2020 r., ale partnerzy społeczni uczestniczący w trójstronnej radzie społeczno-gospodarczej (HSR) rzadko byli konsultowani przez rząd w sprawie przyjętych zmian w przepisach.