Indywidualne stosunki pracy w Hiszpanii

Wymogi dotyczące umowy o pracę

Minimalny wiek produkcyjny do nawiązania stosunku pracy wynosi 16 lat. Po podpisaniu umowy o pracę firma musi poinformować Publiczną Służbę Zatrudnienia o warunkach umowy i przesłać jej kopię nie później niż 10 dni później. Kolejny egzemplarz umowy należy złożyć przedstawicielom pracowników w miejscu pracy.

Procedury zwalniania i rozwiązywania umów o pracę

Pracodawcy są zobowiązani do powiadomienia swoich pracowników o planowanych zwolnieniach z 15-dniowym wyprzedzeniem. Okres wypowiedzenia dotyczy zarówno zwolnień grupowych, jak i indywidualnych oraz wszystkich pracowników bez względu na ich staż pracy. W 2010 r. na mocy dekretu królewskiego z mocą ustawy nr 10/2010 okres wypowiedzenia został skrócony z jednego miesiąca do dwóch tygodni. Gospodarka Hiszpanii wydaje się być obecnie bardziej elastyczna niż przeciętny kraj Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju w tej dziedzinie, ponieważ średni okres wypowiedzenia w tych krajach wynosi 3,5 tygodnia dla pracowników z 9-miesięcznym stażem pracy w momencie zwolnienia, 1,3 miesiąca dla pracowników z 4-letnim stażem pracy i 2,7 miesiąca dla pracowników z 20-letnim stażem.

W przypadku zwolnień grupowych (więcej niż pięciu pracowników, jeśli dotyczy to całej siły roboczej; co najmniej 10 pracowników w przedsiębiorstwach zatrudniających mniej niż 100 pracowników; 10% pracowników w przedsiębiorstwach zatrudniających 100–300 pracowników oraz 30 pracowników w przedsiębiorstwach zatrudniających więcej niż 299 pracowników), przepisy wymagają, aby pracownicy otrzymywali minimalne odszkodowanie ustawowe w wysokości 20 dni wynagrodzenia za każdy rok pracy, do maksymalnej wysokości 12 miesięcznych wynagrodzeń.

W przypadku indywidualnego niesłusznego zwolnienia pracownika, który zawarł umowę na czas nieokreślony, przepisy wymagają, aby pracownicy otrzymywali minimalne odszkodowanie prawne w wysokości 33 dni wynagrodzenia za każdy rok pracy, maksymalnie do 24 miesięcznych godzin wynagrodzenia.

W przypadku indywidualnego sprawiedliwego zwolnienia z pracy przepisy wymagają, aby pracownikom wypłacane było minimalne odszkodowanie ustawowe w wysokości 20 dni wynagrodzenia za każdy rok pracy, maksymalnie do 12-miesięcznego wynagrodzenia.

W przedsiębiorstwach zatrudniających mniej niż 25 pracowników Publiczny Fundusz Gwarancji Płacowych (Fondo de Garantía Salarial) wypłaci 40% odszkodowania ustawowego dla pracowników w przypadku zwolnień grupowych.

Odprawy w przypadku umów na czas określony zostały zmienione dekretem królewskim z mocą ustawy nr 10/2010, w którym ustanowiono, że od dnia 1 stycznia 2015 r. odprawa będzie wzrastać co roku o 1 dzień za każdy rok pracy, z 8 dni za każdy rok pracy wypłacany w 2010 r. do 12 dni. W związku z tym w 2014 r. odprawy z tytułu umów na czas określony wynosiły 11 przepracowanych dni w roku. Jeżeli pracodawca zwolni pracownika tymczasowego przed wygaśnięciem jego umowy, odprawa będzie równa wynagrodzeniu za 33 dni za każdy rok pracy, maksymalnie do wysokości 24 miesięcznych wynagrodzeń.

We wrześniu 2016 r. Europejski Trybunał Sprawiedliwości (ETS) ogłosił polemiczne orzeczenie w tej sprawie (C-596/14). Zgodnie z hiszpańskim prawem pracownicy zatrudnieni na czas nieokreślony otrzymują odprawę w wymiarze 20 dni za każdy przepracowany rok w przypadku zwolnienia, podczas gdy pracownicy tymczasowi otrzymują 12 dni, a tymczasowi zastępcy (interinos) nie otrzymują żadnego odszkodowania. W wyroku z dnia 14 września 2016 r. ETS ustalił, że tymczasowi zastępcy również mają prawo do otrzymania odprawy oraz że kwota otrzymywana przez pracowników tymczasowych i pracowników zatrudnionych na czas nieokreślony nie powinna być różna ze względu na rodzaj ich umowy, na podstawie prawnej Porozumienia ramowego w sprawie pracy na czas określony (określonego w załączniku do dyrektywy Rady 1999/70/WE).

Decyzja ta wywołała dużą niepewność w kwestii odpraw w Hiszpanii, ponieważ zgodnie z orzeczeniem sądu zarówno pracownicy tymczasowi, jak i tymczasowe zastępstwa powinni mieć takie samo odszkodowanie jak inni pracownicy (20 dni, maksymalnie 12-miesięczne wynagrodzenie).

Obecnie hiszpańskie przepisy są nadal takie same (brak odpraw dla tymczasowych zastępców), choć do ETS i hiszpańskiego Sądu Najwyższego trafiło więcej podobnych spraw, które czekają na rozstrzygnięcie. Wydaje się, że ustawodawca będzie czekał na rozstrzygnięcie tych toczących się spraw, aby uregulować tę kwestię w oparciu o bardziej utrwalone orzecznictwo. Nie wiadomo więc, jakie będą konsekwencje decyzji ETS.

Urlop rodzicielski, macierzyński i ojcowski

W ostatnich latach urlopy macierzyńskie i ojcowskie uległy znacznej zmianie.

W dniu 5 lipca 2018 r. urlop rodzicielski został przedłużony z czterech do pięciu tygodni. We wrześniu 2017 r. Partia Ludowa i Ciudadanos zgodziły się na wydłużenie urlopu ojcowskiego do pięciu tygodni począwszy od następnego roku. Jednak w styczniu 2018 r. porozumienie to podlegało jeszcze zatwierdzeniu przez ustawę budżetową na 2018 r., więc przedłużenie nie zostało zastosowane w praktyce (a urlop rodzicielski nadal trwał cztery tygodnie). Rząd socjalistyczny ostatecznie ogłosił ten środek w ramach ustawy budżetowej (ustawa 6/2018).

W lutym 2019 r. rząd socjalistyczny uchwalił dekret królewski z mocą ustawy nr 6/2019 ustanawiający stopniowe wyrównywanie urlopów macierzyńskich i ojcowskich. Urlop ojcowski wzrósł zatem do ośmiu tygodni w 2019 r. i do 12 tygodni w 2020 r., a do 2021 r. oboje rodzice korzystali z równego, nieprzenoszalnego płatnego urlopu w wymiarze 16 tygodni, który może zostać przedłużony o dwa tygodnie na dziecko w przypadku porodu mnogiego.

Ustawowe uregulowania dotyczące urlopów

Źródło: opracowanie własne.

Urlop zdrowotny

Aby kwalifikować się do zwolnienia chorobowego, pracownik musi opłacać składki na ubezpieczenie społeczne przez 180 dni w ciągu pięciu lat przed rozpoczęciem urlopu, w przypadku powszechnej choroby. W przypadku wypadku przy pracy nie jest wymagany okres składkowy.

Kwota należnego świadczenia jest ustalana na podstawie składek, które ustala się na podstawie wynagrodzeń. Przez pierwsze trzy dni powszechnej choroby pracownik nie będzie otrzymywał żadnego świadczenia. Między 4. a 20. dniem stawka zastąpienia wynosi 60% ustawowego wynagrodzenia podstawowego. Po 20 dniu stopa zastąpienia wynosi 75% podstawy regulacyjnej. W przypadku wypadku przy pracy stopa zastąpienia wynosi 75% podstawy prawnej od pierwszego dnia.

Wiek emerytalny

Wiek emerytalny został podwyższony w 2011 r. (ustawa 27/2011) z 65 do 67 lat. To odroczenie przejścia na emeryturę jest stosowane stopniowo w latach 2013-2027. Do 2018 r. rosła ona o jeden miesiąc rocznie, a od 2019 r. rośnie o dwa miesiące rocznie. W tym tempie będzie rosła do 2027 roku. Pracownicy mogą przejść na emeryturę w wieku 65 lat i korzystać z maksymalnych uprawnień emerytalnych, jeśli opłacali składki na ubezpieczenie społeczne przez co najmniej 38 lat i 6 miesięcy.

Okres składkowy przyjmowany w celu ustalenia podstawy prawnej emerytury wydłużył się z 15 do 25 lat od 2013 do 2022 roku. Podwyżka ta była stosowana stopniowo, zwiększając się w tym okresie o jeden rok.

Kobiety, które przerwały karierę zawodową w wyniku urodzenia dziecka lub adopcji, mogą ubiegać się o 9 miesięcy składek na dziecko przed ukończeniem 67. roku życia, maksymalnie do 2 lat.

W lipcu 2021 r. osiągnięto porozumienie między rządem a partnerami społecznymi (CEOE, Cepyme, CCOO i UGT) w sprawie reformy emerytalnej. Porozumienie jest pierwszym dużym paktem emerytalnym w kontekście dialogu społecznego od 2011 r. (La Moncloa, 2021).

• Porozumienie przewiduje nowy mechanizm oceny w celu utrzymania siły nabywczej emerytur publicznych zgodnie ze średnią roczną inflacją odnotowaną w poprzednim roku.

• Porozumienie zawiera szereg zachęt mających na celu zbliżenie faktycznego wieku emerytalnego do ustawowego wieku emerytalnego. Środki te obejmują nowe zachęty do odraczania przechodzenia na emeryturę, takie jak zwolnienia ze składek na ubezpieczenie społeczne i podwyżki kwoty emerytury.

• Partnerzy społeczni zobowiązali się do negocjowania nowego "mechanizmu sprawiedliwości międzypokoleniowej" zgodnie z planem odbudowy, transformacji i zwiększania odporności. Oczekuje się, że nowy mechanizm wejdzie w życie w 2027 r. i będzie miał na celu zrównoważenie wysiłków związanych z finansowaniem emerytur między pokoleniami.

Kolejna propozycja reformy, co do której wciąż nie ma konsensusu, dotyczy wydłużenia okresu, na podstawie którego oblicza się emerytury, z 25 do 30 lat w latach 2027–2038. Środek ten został uzgodniony przez rząd Hiszpanii i Komisję Europejską w kontekście hiszpańskiego planu odbudowy i zwiększania odporności. Według szacunków Banku Hiszpanii taki środek doprowadzi do obniżenia średniej początkowej emerytury. Wydłużenie okresu obliczeniowego do najkorzystniejszej liczby lat może jednak pomóc w złagodzeniu spadku średniej początkowej kwoty emerytury, a jednocześnie przyczynić się do zmniejszenia nierówności wśród emerytów (Muñoz-Julve i Ramos, 2022).