Znaczne podwyżki krajowych wynagrodzeń minimalnych na 2025 r. – związane z unijną dyrektywą?

Po podwyżkach stóp procentowych na 2025 r. w większości krajów wyłania się obraz wzrostu siły nabywczej wśród osób otrzymujących płacę minimalną, mimo że nominalne podwyżki stawek są zasadniczo niższe niż w 2024 r. Ustalając niższe podwyżki, podmioty ustalające płacę minimalną zareagowały na spadającą inflację. Jednak podczas gdy inflacja odgrywa coraz mniejszą rolę, przy ustalaniu płacy minimalnej może mieć wpływ inny czynnik – dyrektywa w sprawie płacy minimalnej, która wpłynęła na wzrost krajowych wynagrodzeń minimalnych w kilku krajach.

Istotne zmiany w płacy minimalnej

Krajowe płace minimalne wzrosły między 1 stycznia 2024 r. a 1 stycznia 2025 r. we wszystkich krajach z wyjątkiem Cypru (Hiszpania wkrótce ogłosi nową stawkę).

Na wykresie 1 przedstawiono zmiany stawek nominalnych w poszczególnych krajach:

• znaczny wzrost stawek w większości państw członkowskich Europy Środkowej i Wschodniej, przy czym w Rumunii wzrósł o prawie 23 % (w wyniku regularnej aktualizacji w styczniu 2025 r. i interwencji ad hoc w lipcu 2024 r.); 15% w Chorwacji i Bułgarii; 12% na Litwie; 10% w Czechach i Polsce; 9% na Węgrzech i Słowacji; i 8 % w Estonii

• znaczne wzrosty powyżej 6 % w Grecji (nowa stopa ustalona w kwietniu 2024 r. zgodnie z powszechną praktyką), Irlandii i Portugalii; i nieco poniżej 6 % w Holandii (wynikającej z dwóch regularnych aktualizacji, w lipcu 2024 r. i styczniu 2025 r.) i na Łotwie

• umiarkowane wzrosty nieco poniżej 4% na Malcie, w Belgii (wzrost o +3,8% od kwietnia 2024 r. ze względu na automatyczną indeksację), Niemczech, Luksemburgu, Francji (wzrost o +2% w stosunku do listopada 2024 r. ze względu na automatyczną indeksację) i Słowenii. Na wykresie nie przedstawiono decyzji dotyczącej Hiszpanii, gdzie podwyżka o 4,4 % zaproponowana przez rząd jest obecnie omawiana z partnerami społecznymi (pracodawcy zaproponowali podwyżkę o 3 %).

• Na Cyprze nie ma żadnych zmian, ponieważ nowa ustawowa płaca minimalna w tym kraju została po raz pierwszy podwyższona w 2024 r., a jej ponowna korekta przewidziana jest dopiero co dwa lata.

Rola inflacji w podnoszeniu płacy minimalnej słabnie

Podwyżki nominalnej płacy minimalnej były generalnie niższe niż rok wcześniej: średnia podwyżka między styczniem 2024 r. a styczniem 2025 r. wynosi ponad 7%, podczas gdy między styczniem 2023 r. a styczniem 2024 r. wyniosła prawie 10%. Jednym z oczywistych czynników wpływających na tegoroczne ustalanie płacy minimalnej jest spowolnienie inflacji w wielu krajach: wstępne dane dotyczące poziomu cen w okresie od grudnia 2023 r. do grudnia 2004 r. wskazują na średnią stopę inflacji na poziomie 3%, czyli poniżej prawie 4% odnotowanych rok temu (między grudniem 2022 r. a grudniem 2023 r.). [1]

W tym kontekście, w którym nominalne podwyżki płac minimalnych w wyniku znacznie niższej inflacji są nieco skromniejsze, w większości krajów panuje ogólny obraz wzrostu siły nabywczej wśród osób otrzymujących płacę minimalną. W ciągu ostatnich 12 miesięcy krajowe płace minimalne wzrosły powyżej inflacji we wszystkich krajach z wyjątkiem Cypru i Belgii (gdzie płaca realna spadła) oraz Słowenii (gdzie pozostała mniej więcej na stałym poziomie); wydaje się, że tak będzie również w przypadku Hiszpanii. W ujęciu realnym wzrost poziomu płacy minimalnej jest znaczny w większości państw członkowskich Europy Środkowej i Wschodniej (Rumunia, Bułgaria, Chorwacja, Litwa, Czechy, Polska, Słowacja i Węgry) oraz w Irlandii, wśród państw członkowskich Europy Zachodniej.

Wydaje się, że dyrektywa w sprawie płacy minimalnej spowodowała strukturalne podwyżki

W związku z tym, że rola podwyżek cen przy ustalaniu płacy minimalnej maleje, inne czynniki, w szczególności nowa dyrektywa w sprawie wynagrodzeń minimalnych, mogą od chwili obecnej odgrywać rolę w napędzaniu znacznych podwyżek wynagrodzeń minimalnych. Dyrektywa w sprawie płacy minimalnej stanowi, że kraje, w których obowiązuje ustawowa płaca minimalna, muszą zapewnić, aby była ona "odpowiednia". W art. 5 uregulowano procedurę ustalania adekwatnego wynagrodzenia minimalnego. Wśród wielu innych aspektów – w tym podmiotów, częstotliwości, potrzeby jasnych kryteriów kierujących procesem oraz elementów, które powinny one obejmować – w ust. 4 stwierdza się, że

Państwa członkowskie stosują orientacyjne wartości referencyjne w celu ukierunkowania oceny adekwatności ustawowych wynagrodzeń minimalnych. W tym celu mogą one stosować orientacyjne wartości odniesienia powszechnie stosowane na szczeblu międzynarodowym, takie jak 60 % mediany wynagrodzeń brutto i 50 % średniego wynagrodzenia brutto, lub orientacyjne wartości odniesienia stosowane na poziomie krajowym.

W przypadku nowych stawek na 2025 r. można zaobserwować strukturalne podwyżki, które są ściśle powiązane z przepisami dyrektywy, w tym następujące.

• W Estonii partnerzy społeczni uzgodnili z rządem ramy, które zapewnią, że do 2027 r. płaca minimalna osiągnie 50 proc. średniego wynagrodzenia.

• W Bułgarii rząd oparł swoją decyzję w sprawie stawki płacy minimalnej od 1 stycznia 2025 r. na przepisach z 2023 r., które określają poziom 50% średniego wynagrodzenia.

• W Rumunii rząd dąży również do tego, aby 50% średniego wynagrodzenia (nowa stawka nominalna w styczniu 2025 r. sięgnęła 47%), zgodnie z nową ustawą o płacy minimalnej, która została przyjęta w wyniku trójstronnych konsultacji.

• W Czechach podmioty ustalające płacę minimalną wyznaczyły sobie za cel, aby do 2029 r. stawka nominalna wyniosła 47 proc. średniego wynagrodzenia.

• Na Słowacji już w 2019 r. płaca minimalna była powiązana z 60% przeciętnego wynagrodzenia, ale w 2020 r. została obniżona do 57% w kontekście pandemii COVID-19. Ruch ten został odwrócony w październiku 2024 r., kiedy to parlament przyjął projekt ustawy ustalającej płacę minimalną na poziomie co najmniej 60% przeciętnego wynagrodzenia (z poprzednich dwóch lat), chyba że partnerzy społeczni uzgodnią wyższą stawkę. Jednak decyzja rządu o podniesieniu płacy minimalnej z 750 euro do 816 euro od 1 stycznia 2025 r. nie osiągnęła stawki 60% i oczekuje się, że kolejna aktualizacja w 2026 r. pozwoli osiągnąć ten cel.

• W Irlandii płaca minimalna na styczeń 2025 r. została ustalona zgodnie z celem, jakim jest osiągnięcie 60 % mediany wynagrodzeń do 2026 r.

• W Hiszpanii w 2020 r. rząd upoważnił komisję doradczą ad hoc do podniesienia poziomu płacy minimalnej do 60% średniego wynagrodzenia (netto) do 2023 r., a ostatnia podwyżka w styczniu 2025 r. ma na celu utrzymanie jej na tym samym poziomie.

• Na Malcie czteroletni plan podniesienia krajowej płacy minimalnej jest wdrażany już drugi rok i opiera się na trójstronnym porozumieniu z 2023 r. i zaleceniach krajowej Komisji ds. Niskich Wynagrodzeń.

• W Grecji trwa obecnie dyskusja nad wnioskiem dotyczącym wprowadzenia opartego na formule mechanizmu dostosowawczego wynagrodzeń minimalnych od 2027 r.

Konkluzja

Osoby zarabiające płacę minimalną odczują ulgę w swoich kieszeniach w styczniu 2025 r., ponieważ w ciągu ostatnich 12 miesięcy nominalne stopy procentowe wzrosły powyżej inflacji w prawie wszystkich krajach. Wraz z powrotem wzrostu cen do bardziej umiarkowanych poziomów, rola inflacji w napędzaniu znacznych podwyżek płacy minimalnej zmalała, podczas gdy rola nowej dyrektywy w sprawie płacy minimalnej zaczęła się ujawniać. Zawarte w dyrektywie "orientacyjne wartości odniesienia", którymi kierują się przy ocenie adekwatności wynagrodzeń minimalnych (50 % lub 60 % średniego wynagrodzenia lub mediany wynagrodzenia) – mimo że nie są wymagane przez dyrektywę – stały się narzędziem preferowanym przez większość państw o ustawowym wynagrodzeniu minimalnym przy transpozycji dyrektywy do prawa krajowego. Coraz więcej krajów uwzględnia takie wartości referencyjne w swoim ustawodawstwie, a ustawowe stawki płacy minimalnej są podwyższane powyżej inflacji, aby dogonić rzeczywiste wynagrodzenia. Kluczowym pytaniem jest, czy te wartości referencyjne są wystarczające, aby zapewnić adekwatność wynagrodzeń minimalnych we wszystkich państwach członkowskich. Roczny przegląd wynagrodzeń minimalnych na 2025 (który ma się rozpocząć w połowie 2025 r.) będzie zawierał bardziej szczegółową analizę tego, w jaki sposób podmioty ustalające płace przeprowadzają oceny adekwatności stawek.

Obraz © Nomad_Soul/Adobe Stock

Przypisy dolne