Actoren en instellingen in Cyprus

Toelichting: * Percentage werknemers dat lid is van een vakbond. ** Vakbondslidmaatschap van werknemers afgeleid voor het totale (vakbonds)lidmaatschap en zo nodig gecorrigeerd voor vakbonds(arbeids)leden buiten de actieve, afhankelijke en werkzame beroepsbevolking (d.w.z. gepensioneerden, zelfstandigen, studenten en werklozen). n.v.t., niet van toepassing; OESO/AIAS ICTWSS, Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling/Amsterdam Institute for Advanced Labour Studies Institutionele kenmerken van vakbonden, loonvorming, staatsinterventie en sociale pacten.

Bronnen: Eurostat [lfsa_eegaed_custom_766159]; OESO en AIAS (2021)

Belangrijkste vakbondsfederaties en -federaties

In Cyprus wordt het aantal leden van een vakbond niet beschouwd als een element van representativiteit. In dit verband zijn in de tabel "Belangrijkste vakbondsfederaties en -federaties" opgenomen de vakbondsorganisaties die relatief klein zijn in termen van leden, maar die als invloedrijk worden beschouwd in collectieve onderhandelingen.

Naast de drie belangrijkste nationale organisaties – de Democratische Arbeidersfederatie van Cyprus (Δημοκρατική Εργατική Ομοσπονδία Κύπρου, DEOK), de Pancyprian Federation of Labour (Παγκύπρια Εργατ) ική Ομοσπονδία, PEO) en de Cyprus Employees Confederation (Συνομοσπονδία Εργαζομένων Κύπρου, SEK) – en ondanks opmerkelijke verschillen tussen de private en de publieke sector, bevat de tabel ook drie vakbondsorganisaties die actief zijn in de publieke sector: de Organisatie van Griekse leraren in het secundair onderwijs (Οργάνωση Ελλήνων Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης Κύπρου, OELMEK), de Pancyprian Unie van Ambtenaren (Παγκύπρια Συντεχνία δημοσίων υπαλλήλων, PASYDY) en de Pancyprian Organisatie van Griekse Leraren (Παγκύπρια Οργάνωση Ελλήνων Δασκάλων, POED). De reden voor het opnemen van deze drie organisaties is dat ze grotendeels overeenkomen met de classificatie van centrale organisaties, voornamelijk met betrekking tot hun vermogen om de resultaten van collectieve onderhandelingen te beïnvloeden. Om dezelfde reden is ook de Unie van Cypriotische bankmedewerkers (Ενωση Τραπεζικών Υπαλλήλων Κύπρου, ETYK) opgenomen.

Ten slotte bevat de tabel ook de Pancyprian Federatie van Onafhankelijke Vakbondsorganisaties (Παγκύπρια Ομοσπονδία Ανεξάρτητων Συνδικαλιστικών Οργανώσεων, POASO; voorheen POAS – het veranderde zijn naam in 2020). POAS werd opgericht in 1956. De federatie verenigt onafhankelijke werknemersorganisaties, voornamelijk die actief zijn in staatsbedrijven, en heeft de status van waarnemer in het LAB. Tot het midden van de jaren 2000 worstelde POAS om te overleven. In 2007 echter, nadat acht onafhankelijke vakbonden – actief in overheidsbedrijven – zich bij de federatie hadden aangesloten, kwam POAS opnieuw naar voren als een belangrijke speler. Het versterkte zijn positie verder in 2020, toen de vakbond Pancyprian Nurse (Παγκύπρια Συντεχνία Νοσηλευτών, PASYNO) en de Onafhankelijke Unie van Cypriotische Openbare Werknemers (Ανεξάρτητη Συντεχνία Δημοσίων Υπαλλήλων Κύπρου, ASDYK) zich ook bij de federatie aansloten. De vakbonden die lid zijn van POASO zijn ondertekenaars van verschillende collectieve overeenkomsten in de bredere publieke sector.

Belangrijkste vakbondsfederaties en -federaties

Bron: Vakbondsgriffier

Op organisatorisch niveau zijn er sinds 2011 geen noemenswaardige ontwikkelingen geweest op het gebied van de organisatie en de rol van de vakbonden. In dezelfde periode waren er geen ontwikkelingen op het gebied van wetgeving die een directe impact hadden op de rol van de sociale partners in de sociale dialoog, collectieve onderhandelingen en industriële conflicten.

De meest recente relevante ontwikkelingen zijn de volgende.

1. ASDYK werd in november 2014 opgericht als gevolg van een splitsing van PASYDY. ASDYK werd in januari 2015 geregistreerd als vakbond. In tegenstelling tot de organisatiestructuur van PASYDY, heeft de leiding van de nieuwe vakbond een termijn van drie jaar en een limiet van twee termijnen. Bovendien zal elke leidinggevende functionaris die een promotie krijgt, automatisch ontslag nemen bij de vakbond, terwijl vakbondsfunctionarissen geen betaling ontvangen. In maart 2017 had de vakbond 240 leden, voornamelijk ambtenaren van jongere leeftijd.

2. De Cypriotische vakbond voor gelijkheid (Παγκύπρια Συντεχνία Ισότητα) werd in december 2017 geregistreerd. De vakbond heeft tot doel mensen met een niet-permanente arbeidsrelatie te organiseren in de bredere publieke sector en telde eind 2017 360 leden.

3. Twee vakbonden, de Cyprus Building, Wood, Mine and General Workers Trade Union (Συντεχνία Οικοδόμων, Ξυλουργών, Μεταλλωρύχων και Γενικών Εργατών Κύπρου) en de Cyprus Metal Workers , Vakbond voor mechanica en elektriciens (Συντεχνία Εργατών Μετάλλου, Μηχανοτεχνιτών και Ηλεκτροτεχνιτών Κύρου) (beide behorend tot PEO), hebben hun fusie in 2022 afgerond; Het proces begon eind 2021.

4. De onafhankelijke vakbond van technisch en arbeidspersoneel van de Elektriciteitsautoriteit van Cyprus (Ανεξάρτητη Συντεχνία Τεχνικού και Εργατικού Προσωπικού Αρχής Κύπρου) werd opgericht in 2021, terwijl de Cypriotische Vereniging van Brandweerlieden (Σύνδεσμος Πυροσβεστών Κύπρου, vakbond) werd opgericht in 2022.

5. De Pancyprian Trade Union of Government Pharmacists (Παγκύπρια Συντεχνία Κυβερνητικών Φαρμακοποιών) werd in 2021 ontbonden en de vakbond Free Workers and Employees van de Cyprus Petroleum Storage Company (Ελεύθερη Συα) �τεχνία Εργατουπαλλήλων Κυπριακής Εταιρείας Αποθήκευσης Πετρελαιοειδών, een lid van SEK) ontbonden in 2022.

Lidmaatschapsgegevens voor 2016-2019, zoals weergegeven in de vorige tabel, geven aan dat de twee belangrijkste vakbondsfederaties van het land, SEK en PEO, zich herstellen van het aanzienlijke ledenverlies tijdens de recente economische crisis. Hun ledenaantal ligt echter ver onder het niveau van vóór de crisis in 2008. Hoewel de gegevens vanaf 2020 onvolledig zijn, blijkt dat het lidmaatschap van een vakbond over het algemeen relatief stabiel blijft.

Werkgeversorganisaties

Over werkgeversvertegenwoordiging

Wat de werkgeversorganisaties betreft, zijn de structuur, organisatie en werking van de werkgeversorganisaties in Cyprus tot op heden niet op systematische wijze bestudeerd en onderzocht.

De meeste verwijzingen in dit verband zijn te vinden in literatuur die ofwel kwesties van arbeidsrecht en arbeidsverhoudingen in het algemeen onderzoekt, ofwel de kwestie van de werking van werkgeversorganisaties in het verleden benadert.

De twee belangrijkste werkgeversorganisaties zijn de Cypriotische Kamer van Koophandel en Industrie (Κυπριακό Βιομηχανικό και Εμπορικό Επιμελητήριο, CCCI) en de Cypriotische Federatie van Werkgevers en Industriëlen (Ομοσπονδία Εργοδοτών και Βιομηχάνων, OEB). Er zijn geen systematische gegevens beschikbaar over de dichtheid van werkgeversorganisaties. Niettemin hebben zowel de CCCI als de OEB gemeld dat er een duidelijke trend is van een toenemend aantal leden en een unieke rally van leden. Volgens de OEB hebben de nieuwe economische situatie die is ontstaan als gevolg van de economische crisis, de onzekerheid van ondernemingen in deze nieuwe omgeving en de dringende noodzaak om oplossingen te vinden, ertoe geleid dat meer ondernemingen op zoek zijn gegaan naar middelen om hun belangen te vertegenwoordigen en te beschermen. In deze context is het ledenverlies gecompenseerd door de toetreding van nieuwe leden. Een opmerkelijke ontwikkeling in de afgelopen jaren is de ontbinding in december 2015 van de Cyprus Bankers Employers' Association (Κυπριακός Εργοδοτικός Σύνδεσμος Τραπεζών, KEST). KEST werd ontbonden op besluit van de laatst overgebleven leden, kort nadat grote banken, zoals de Bank of Cyprus en de Cooperative Central Bank, de vereniging hadden verlaten. Nu moet de ETYK met elke bank afzonderlijk over collectieve overeenkomsten onderhandelen.

De vakbondsgriffier (die ook verantwoordelijk is voor werkgeversorganisaties en bedrijfsverenigingen) getuigde dat er in 2022 een toename was van de belangstelling en de mobilisatie van werkgevers om nieuwe organisaties op te richten; in feite was de belangrijkste ontwikkeling de start van een proces om KEST in 2022 opnieuw in te voeren, een proces dat in december 2022 werd afgerond, acht jaar na de ontbinding.

Lidmaatschap en dichtheid werkgeversorganisatie, 2012-2022

Opmerking: * Percentage werknemers dat werkt in een bedrijf dat lid is van een werkgeversorganisatie die betrokken is bij collectieve onderhandelingen.

Bronnen: Eurofound en Cedefop (2020); OESO en AIAS (2021)

Belangrijkste werkgeversorganisaties

Naast de CCCI en de OEB bevat de tabel "Belangrijkste werkgeversorganisaties en confederaties" ook twee sectorale werkgeversorganisaties die invloedrijk zijn op het gebied van collectieve onderhandelingen: de Federatie van Verenigingen van Bouwaannemers Cyprus ("Ομοσπονδία Συνδέσμων Εργολάβων Οικοδομών Κύπρου, OSEOK), die lid is van de OEB, en de Cyprus Hotel Association ("Παγκύπριος Σύνδεσμος Ξενοδόχων, PASYXE), die lid is van de CCCI. Het omvat ook de Vereniging van Cypriotische Toeristische Ondernemingen (Σύνδεσμος Τουριστικών Επιχειρήσεων Κύπρου, STEK), die lid is van de OEB.

Belangrijkste werkgeversorganisaties en confederaties

Tripartiete en bipartiete organen en overleg

Hoewel de wet in Cyprus niet voorziet in een institutionalisering van de organen voor de sociale dialoog, bestaat er een lange traditie van sociale dialoog. De uitvoering van bijna alle voorstellen en beleidsmaatregelen op het gebied van arbeidsverhoudingen is het resultaat van een sociale dialoog tussen de overheid, werkgeversorganisaties en vakbonden. De sociale partners hebben de laatste jaren echter meer klachten geuit over eenzijdige beslissingen en initiatieven van de overheid.

Op praktisch niveau wordt de samenwerking tussen de drie partijen deels bereikt door de werking van technische commissies en andere organen van tripartiete vertegenwoordiging, maar vooral door de vertegenwoordiging van de belanghebbenden in het LAB binnen de MLSI, die wordt beschouwd als het belangrijkste mechanisme van tripartiete vertegenwoordiging. In het verleden werd elk overheidsinitiatief onderworpen aan uitgebreid overleg in het LAB, maar de laatste jaren wordt een groter aantal wettelijke maatregelen eenzijdig door de regering behandeld zonder tripartiete onderhandelingen.

Het LAB, als enig orgaan voor de sociale dialoog, is af en toe onderhevig aan kritiek. De belangrijkste kritiek is dat de vertegenwoordiging van de sociale dialoog beperkt is tot een zeer klein aantal vakbonden, alleen op het niveau van de confederaties, maar zonder de deelname van alle confederaties. In deze context zijn alle andere vakbonden praktisch uitgesloten van de officiële organen van de tripartiete vertegenwoordiging en het LAB in het bijzonder. Concreet zijn er namens de werkgevers drie vertegenwoordigers van de CCCI en drie van de OEB, terwijl er namens de vakbonden één vertegenwoordiger van DEOK, drie vertegenwoordigers van PEO en drie vertegenwoordigers van SEK zijn. Afhankelijk van de kwestie in kwestie kunnen vertegenwoordigers van andere vakbonden of werkgeversorganisaties echter op ad-hocbasis worden uitgenodigd, maar voornamelijk als waarnemers. Het LAB werd tijdens de recente economische crisis (2012-2015) niet regelmatig bijeengeroepen. Sinds 2018 zet de minister van Arbeid, Welzijn en Sociale Verzekeringen steeds vaker in op overleg met sociale partners in het kader van het LAB.

Wat de behandelde onderwerpen betreft, is er een relatief beperkte agenda voor de sociale dialoog en is er een gebrek aan initiatief namens de sociale partners om uit te breiden naar nieuwe gebieden, zoals economische en monetaire kwesties. In het kader van het Europees semester wordt het nationale hervormingsprogramma voor Cyprus bijvoorbeeld voornamelijk voorbereid door de ministeries en andere betrokken overheidsinstanties. De betrokkenheid van de sociale partners is minimaal en beperkt tot de beginfase van het voorbereidingsproces. Met name de vakbonden hebben tijdens de recente economische crisis (2012-2015) ook kritiek geuit op de regering omdat ze zich heeft verbonden tot verschillende verregaande akkoorden met haar internationale schuldeisers (het Internationaal Monetair Fonds, de Europese Commissie en de Europese Centrale Bank) zonder enig overleg te plegen met de sociale partners van het land. Vakbonden zien dergelijke praktijken als een regelrechte aanval op het bestaande systeem van arbeidsverhoudingen, dat gebaseerd is op het beginsel van tripartiete samenwerking.

Na de toetreding van Cyprus tot de Europese Unie werd het Nationaal Comité voor de Werkgelegenheid (NEC) opgericht. De NEC heeft een tripartiete samenstelling en wordt voorgezeten door de minister van Arbeid, Welzijn en Sociale Verzekeringen. De NEC heeft een adviserende rol gespeeld bij kwesties die verband houden met de uitvoering van het Europese werkgelegenheidsbeleid, de prestaties van de arbeidsmarkt, de modernisering van de openbare dienst voor arbeidsvoorziening, het toezicht op het nationale actieplan voor werkgelegenheid en de hervorming van het werkgelegenheidskader voor onderdanen van derde landen. De NEC is naar verluidt sinds de zomer van 2015 niet meer actief.

Opgemerkt moet worden dat de sociale partners deelnemen aan bijna alle beleidsvormende organisaties, zoals de Human Resources Development Authority (HRDA) en diverse andere commissies en raden van ondergeschikt belang.

Belangrijkste tripartiete organen

Werknemersvertegenwoordiging op werkplekniveau

Cyprus heeft een zwakke traditie wat betreft de bestaande structuren voor werknemersvertegenwoordiging op bedrijfsniveau. In dit verband zijn de belangrijkste vertegenwoordigingsstructuren tot nu toe de vakbondsvertegenwoordiging en de veiligheidscomités, terwijl recent opgerichte structuren zoals de Europese ondernemingsraden niet bijzonder levensvatbaar lijken.

In het kader van haar bemiddelende rol moedigt de MLSI de sociale partners aan om de oprichting van informatie- en raadplegingsorganen (I&C) te bevorderen. Als gevolg hiervan is in een aantal collectieve overeenkomsten op zowel sectoraal als ondernemingsniveau een speciale clausule opgenomen die verwijst naar het voornemen van de sociale partners om I&C-organen op te richten in overeenstemming met de bepalingen van Wet 78(I)/2005 tot vaststelling van een algemeen kader voor de informatie en raadpleging van werknemers. Tot nu toe heeft het echter niet geleid tot praktische en zinvolle maatregelen. Tegelijkertijd zijn de sociale partners het er weliswaar mee eens dat de goedkeuring van wet 78(I)/2005 belangrijk is voor zover deze het recht van werknemers op informatie en raadpleging over een groot aantal belangrijke kwesties vastlegt, maar zijn zij niet gemotiveerd om I&C-regelingen in te voeren, aangezien I&C-rechten naar hun mening worden gewaarborgd door het systeem van arbeidsverhoudingen zelf.

Er zij op gewezen dat er veiligheidscommissies bestaan in bedrijven met 10 of meer werknemers, zoals bepaald in de wetgeving inzake gezondheid en veiligheid op het werk (Wet 89(I)/1996) en de relevante verordeningen inzake veiligheidscommissies (Regulatory Administrative Act 134/1997).