Vakbondsacties en geschillen in Tsjechië

Juridische aspecten

De Tsjechische wet kent slechts twee soorten vakbondsacties: stakingen (stávka) en uitsluitingen (výluka). Een lock-out is de facto een tegenaanval van de kant van de werkgever in een geschil over het sluiten van een collectieve overeenkomst.

Naast deze twee soorten, die zijn gedefinieerd in wet nr. 2/1991 Coll. inzake collectieve onderhandelingen, kan in de praktijk gebruik worden gemaakt vanstakingsalarm (stávková pohotovost

De termen "blokkade" (blokáda) of "bezetting" ("okupační stávka") zijn niet in de wet vastgelegd en daarom komen deze acties in de praktijk niet voor.

Stakingen

Het stakingsrecht is een fundamenteel mensenrecht en wordt gewaarborgd in het Handvest van de grondrechten en vrijheden, dat deel uitmaakt van de grondwet van Tsjechië. Artikel 27 (deel IV) van het handvest bepaalt dat het stakingsrecht wordt gewaarborgd onder de in de wet gestelde voorwaarden; Dit recht komt niet toe aan rechters, leden van de strijdkrachten of leden van de veiligheidstroepen.

De wettigheid van een staking wordt ook beperkt door wet nr. 2/1991 Coll. inzake collectieve onderhandelingen, die betrekking heeft op stakingen in verband met collectieve onderhandelingen. Dit betekent dat stakingen in twee groepen kunnen worden verdeeld.

1. Stakingen in verband met wet nr. 2/1991 Coll. inzake collectieve onderhandelingen: Deze stakingen, samen met hun vereisten en hun procedures, zijn nauwkeurig geregeld in de wet. Een staking, zoals begrepen in de wet, is een wettelijk instrument om collectieve geschillen over de onderhandeling en het sluiten van een collectieve overeenkomst te beslechten. Een geschil over een wijziging van een reeds van kracht zijnde overeenkomst wordt ook als een collectief geschil beschouwd als de mogelijkheid en de omvang van de wijzigingen in een collectieve overeenkomst zijn overeengekomen. Collectieve geschillen zijn geschillen die geen aanleiding geven tot rechten voor individuele werknemers. Voorwaarde voor een staking is echter dat alle voorschriften van de wet worden nageleefd.

2. Stakingen buiten het toepassingsgebied van Wet nr. 2/1991 Coll. inzake collectieve onderhandelingen: Er is geen wet in het wetboek ter uitvoering van artikel 27 van het Handvest van de grondrechten en vrijheden met betrekking tot stakingen, met uitzondering van stakingen die worden behandeld in Wet nr. 2/1991 Coll. inzake collectieve onderhandelingen. Dit betekent echter niet dat alle soorten stakingen, behalve die waarop deze wet betrekking heeft, verboden zijn - de rechtbank beslist of een bepaalde staking legaal is of niet.

Wet nr. 2/1991 Coll. inzake collectieve onderhandelingen erkent ook solidariteitsstakingen ter ondersteuning van werknemers die staken voor het sluiten van een collectieve overeenkomst.

Uitsluitingen

Een lock-out is het tweede type collectieve actie dat valt onder Wet nr. 2/1991 Coll. inzake collectieve onderhandelingen (artikel 27). De definitie van een lock-out is gedeeltelijke of volledige werkonderbreking door een werkgever. De werkgever kan, als definitieve oplossing voor het oplossen van een geschil over het sluiten van een collectieve overeenkomst, een lock-out afkondigen als er ook na een procedure in aanwezigheid van een bemiddelaar geen overeenstemming kan worden bereikt en als de contractpartijen geen arbiter vragen om het geschil op te lossen. De aanvangsdatum van de lock-out, de omvang ervan, de redenen ervoor en een lijst met namen van werknemers op wie de lock-out van toepassing is, moeten door de werkgever ten minste drie werkdagen van tevoren aan het bevoegde vakbondsorgaan worden bezorgd. De werkgever is verplicht om de betrokken werknemers dezelfde opzegtermijn te geven. De wet specificeert situaties waarin een uitsluiting onwettig is. Over het algemeen is dit van toepassing op situaties waarin een uitsluiting gevolgen zou hebben voor de werknemers van medische instellingen, wat de gezondheid of het leven van leden van het publiek in gevaar zou kunnen brengen, evenals uitsluitingen die gevolgen hebben voor rechters of vertegenwoordigers van de staat.

Stakingen zijn relatief zeldzaam in Tsjechië (zie de tabel 'Developments in industrial action, 2015–2022'). Stakingswaarschuwingen worden echter vaker gebruikt, maar dit soort vakbondsacties is niet in de wet vastgelegd. Deze twee vormen van vakbondsactie zijn in de praktijk de belangrijkste en meest gebruikte (met name wat betreft stakingsalarmen).

Stakingen en stakingswaarschuwingen worden regelmatig gecontroleerd door ČMKOS, de grootste vakbondsfederatie in Tsjechië. Gegevens van ČMKOS hebben alleen betrekking op vakbondsacties binnen ČMKOS; het totale aantal vakbondsacties in heel Tsjechië is niet beschikbaar.

Lockouts als een vorm van industriële actie zijn al vele jaren niet meer geregistreerd.

Ontwikkelingen in industriële actie, 2015-2022

Opmerking: Er is geen wettelijk gedefinieerde meldingsdienst op dit gebied. Het gemiddelde aantal verloren werkdagen per jaar per 1.000 werknemers wordt sinds het midden van de jaren 1990 niet meer centraal gemonitord.

Bron: ČMKOS (2022) (alleen gegevens voor ČMKOS-leden).