Actoren en instellingen in Finland

Het ministerie van Economische Zaken en Werkgelegenheid (Työ- ja elinkeinoministeriö) is verantwoordelijk voor het waarborgen van de werking van de arbeidsmarkt door het creëren van een gunstig klimaat voor industriële activiteiten en werkgelegenheid. Het stelt de arbeidswetgeving op en houdt toezicht op deze. Het ministerie van Sociale Zaken en Volksgezondheid (Sosiaali- ja terveysministeriö) is verantwoordelijk voor de wetgeving op het gebied van veiligheid en gezondheid op het werk en gelijke kansen. De afdelingen voor veiligheid en gezondheid op het werk zijn verantwoordelijk voor het regionale toezicht op de veiligheid op het werk.

Het nationale bemiddelingsbureau (Valtakunnansovittelija) staat de sociale partners bij in geschillen over collectieve overeenkomsten door onderlinge overeenkomsten te vergemakkelijken, terwijl de arbeidsrechtbank (Työtuomioistuin) zaken tussen werkgevers- en werknemersorganisaties behandelt in verband met vermeende schendingen van collectieve overeenkomsten en compenserende boetes kan opleggen. Rechtszaken over arbeidswetgeving die geen verband houden met de cao's worden beslecht door algemene rechtbanken. De ombudsman voor samenwerking (Yhteistoiminta-asiamies) houdt toezicht op de naleving van wetten met betrekking tot de vertegenwoordiging van personeel, zoals de wet op de samenwerking binnen ondernemingen.

Er zijn geen wettelijke regels met betrekking tot representativiteit, met uitzondering van de centrale beginselen van cao-onderhandelingen in de Wet op de cao's. In de wet worden de beginselen als volgt uiteengezet:

Een collectieve overeenkomst in de zin van deze wet is een overeenkomst die wordt gesloten tussen een of meer werkgevers of geregistreerde verenigingen van werkgevers en een of meer geregistreerde verenigingen van werknemers, betreffende de voorwaarden waaraan moet worden voldaan in arbeidsovereenkomsten of in het dienstverband in het algemeen.

Voor de toepassing van deze wet wordt onder "vereniging van werkgevers" verstaan elke vereniging die onder meer tot doel heeft de belangen van de werkgevers op het gebied van werkgelegenheid te beschermen; en "vereniging van werknemers": elke vereniging die onder meer tot doel heeft de belangen van de werknemers op het gebied van werkgelegenheid te beschermen.

Over vakbondsvertegenwoordiging

Volgens de Wet op de arbeidsovereenkomsten hebben alle werknemers, ongeacht de sector waarin ze werkzaam zijn, het recht om lid te worden van een vakbond. Het lidmaatschap van vakbonden in Finland is hoog en de vakbondsdichtheid is sinds 2011 rond de 70% gebleven. Verklarende factoren voor de populariteit van vakbonden zijn onder meer de betrokkenheid van vakbonden bij pensioen- en werkloosheidsregelingen, waardoor ze een aanbieder van individuele zekerheid zijn, ook al bestaan er andere instellingen die soortgelijke diensten verlenen en worden ze steeds populairder. De Finse geschiedenis van vakbondsbekendheid in het beroepsleven en de politiek kan ook een reden zijn voor de normalisering van het lidmaatschap van vakbonden.

Lidmaatschap en dichtheid van vakbonden, 2011-2022

Toelichting: * Percentage werknemers dat lid is van een vakbond. ** Vakbondslidmaatschap van werknemers afgeleid voor het totale vakbondslidmaatschap en zo nodig gecorrigeerd voor vakbondsleden buiten de actieve, afhankelijke en werkende beroepsbevolking (d.w.z. gepensioneerden, zelfstandigen, studenten en werklozen). n.v.t., niet beschikbaar.

Belangrijkste vakbondsfederaties en -federaties

De drie vakbondsfederaties op het hoogste niveau zijn de Centrale Organisatie van Finse Vakbonden (SAK) (Suomen Ammattiliittojen Keskusjärjestö), de Finse Confederatie van Beroepsbeoefenaren (STTK) en de Confederatie van vakbonden voor beroeps- en leidinggevend personeel in Finland (Akava). SAK vertegenwoordigt voornamelijk arbeidersberoepen, terwijl STTK ambtenaren en griffiers vertegenwoordigt (meestal bedienden) en Akava de vakbondsconfederatie is voor mensen met een universitaire, professionele of andere hoge opleiding.

Belangrijkste vakbondsfederaties en -federaties

In 2014 zijn de twee grootste topvakbonden, SAK en STTK, een proces gestart om te fuseren. De fusie was gepland voor 2016. Het doel was om de centralisatie en de potentiële onderhandelingspositie van de werknemersorganisaties te vergroten. Het project werd echter in juni 2016 stopgezet nadat verschillende STTK-lidvakbonden en enkele SAK-lidvakbonden hadden besloten zich terug te trekken.

STTK heeft de afgelopen jaren lidbonden verloren aan Akava. In 2016 stapte de Finse politievakbond SPJL (Suomen Poliisijärjestöjen liitto), met ongeveer 11.000 leden, over van STTK naar Akava en in 2017 deden nog eens drie vakbonden in de publieke sector met een totaal aantal leden van 5.700 hetzelfde. Tussen 2018 en 2022 hebben er verschillende fusies plaatsgevonden tussen vakbonden binnen STTK; bij hen bevond zich een van de grootste leden, de vakbond Pro (Ammattiliitto PRO). Vakbondsfusies vonden ook plaats onder de paraplu van SAK, bijvoorbeeld toen drie industriële vakbonden in 2018 fuseerden en een van de grootste vakbonden van het land vormden (RAU, 2018; ETUI, 2020; PRO, 2020; Nousu, ongedateerd). Tijdens de cao-onderhandelingsronde van 2022 hebben de bij SAK aangesloten vakbonden hun samenwerking geïntensiveerd vanwege een impasse in de cao-onderhandelingen in de private sector (Trade Union News from Finland, 2022).

Over werkgeversvertegenwoordiging

Alle werkgevers hebben recht op vrijheid van vereniging en het lidmaatschap van werkgeversorganisaties is in de particuliere sector vrijwillig. De dichtheid van werkgeversorganisaties was in de jaren 2010 stabiel en bedroeg in 2017 ongeveer 65%. Er is een duidelijke trend van organisaties die fuseren, en dit zal zich naar verwachting voortzetten. De relatief hoge dichtheid van werkgeversorganisaties hangt hoogstwaarschijnlijk samen met de macht die arbeidsorganisaties hebben in de cao's.

Lidmaatschap en dichtheid werkgeversorganisatie, 2012-2022

Toelichting: * Percentage werknemers dat werkzaam is in een vestiging die lid is van een werkgeversorganisatie die betrokken is bij collectieve onderhandelingen. n.v.t., niet beschikbaar.

Belangrijkste werkgeversorganisaties

De EK is de toonaangevende bedrijfsorganisatie en vertegenwoordigt de hele particuliere sector en bedrijven van elke omvang. In de afgelopen jaren heeft de EK twee opmerkelijke lidorganisaties verloren: de Finse Federatie van de bosbouwindustrie (Metsäteollisuus) vertrok in 2016 en beweerde behoefte te hebben aan een beter gerichte belangenbehartiging, en de werkgeversfederatie van het wegvervoer ALT (Autoliikenteen työnantajaliitto) vertrok in 2017 omdat de EK niet langer deelnam aan collectieve onderhandelingen. De ALT heeft ongeveer 660 lidbedrijven met 26.000 werknemers en Metsäteollisuus heeft 62 lidbedrijven met 42.000 werknemers.

Lokale overheid en provinciale werkgevers KT (Kuntatyönantajat) is een belangenorganisatie voor werkgevers bij lokale overheden die alle Finse lokale, regionale en gezamenlijke overheden vertegenwoordigen. Ze onderhandelt en sluit collectieve arbeidsovereenkomsten voor gemeenten, welzijnsregio's en federaties van gemeenten en welzijnsregio's die in totaal ongeveer 434.000 mensen tewerkstellen (2021) (KT, ongedateerd).

Het Bureau voor de Overheid als Werkgever VTML (Valtion työmarkkinalaitos) onderhandelt en sluit collectieve arbeidsovereenkomsten voor de ongeveer 80.000 (2022) werknemers die voor de staat werken (Explore Administration, ongedateerd).

De Kerkelijke Werkgevers (KiT) vertegenwoordigt de Evangelisch-Lutherse Kerk van Finland (Evankelis-luterilainen kirkko) als werkgever en onderhandelt over een collectieve overeenkomst voor ongeveer 20.000 werknemers die voor de parochies werken (JUKO, 2023).

De Federatie van Finse Ondernemingen SY (Suomen Yrittäjät) heeft het grootste lidmaatschap van alle bedrijfsgerelateerde federaties in Finland. Het lidmaatschap bestaat uit meer dan 115.000 ondernemingen van elke omvang (hoewel de helft van de leden solo-ondernemers zijn), uit het hele land, en omvat het hele zakelijke spectrum. De SY werd opgericht in 1996. Het is geen onderhandelende partij in collectieve onderhandelingen.

Belangrijkste werkgeversorganisaties en confederaties

Opmerking: * Na de wijziging van de regels van de EK zouden er geen gecentraliseerde overeenkomsten meer moeten zijn en in 2017-2018 werd er geen gecentraliseerde overeenkomst ondertekend. Van oudsher zijn de centrale organisaties echter nauw betrokken bij collectieve onderhandelingen en in 2017-2018 en 2019-2020 hebben de centrale organisaties hun aangesloten vakbonden ondersteund en gecoördineerd in de sectorale onderhandelingen.

Als gevolg van een sterke traditie van tripartiete samenwerking zijn er in Finland verschillende bipartiete en vooral tripartiete werkgroepen. Sommige zijn meer permanent van aard, maar andere worden ad hoc opgericht, door de overheid of op basis van overeenkomsten op nationaal niveau, om een bepaald probleem te onderzoeken. De belangrijkste zijn de tripartiete organen op nationaal niveau die zijn opgenomen in de tabel "Tripartiete en bipartiete hoofdorganen", hoewel er ook kleinere discussiegroepen en regionale tripartiete fora bestaan. De nationale werkgroepen zijn zeer invloedrijk, omdat ze in samenwerking met de overheid of andere publieke actoren deelnemen aan de beleidsvorming op verschillende gebieden. Het gaat onder meer om vraagstukken die verband houden met cao-onderhandelingen, zoals de loon- en kostenontwikkeling, waarbij de overheid contracten wil die passen bij de algehele situatie van de economie. Andere belangrijke kwesties zijn concurrentievermogen en werkgelegenheid, evenals werkloosheids- en pensioenregelingen. Voor permanente organen zijn er vaak vaste overlegmechanismen, terwijl procedures van ad-hocgroepen van geval tot geval verschillen.

Naast politieke onderhandelingen zijn de tripartiete en bipartiete organen discussiefora voor de ontwikkeling van het Finse beroepsleven en de versterking van het internationale concurrentievermogen.

Belangrijkste tripartiete en bipartiete lichamen

Finland heeft een hoge mate van werknemersvertegenwoordiging op de werkplek, waarbij de werknemersvertegenwoordiging als geheel in 56% van de vestigingen voorkomt (European Company Survey, 2019). De vertegenwoordiging van de werknemers wordt in wezen gekenmerkt door een vertegenwoordiging via één kanaal door sociaal voormannen (luottamusmies), die gekozen vertegenwoordigers zijn, aangesloten zijn bij vakbonden en wier positie wordt geregeld door sectorale collectieve arbeidsovereenkomsten. Shop stewards zijn over het algemeen aangesloten bij SAK of STTK. Akava heeft vaak een lager niveau van werknemersvertegenwoordiging op werkplekniveau, zoals contactpersonen (yhdyshenkilö of yhteyshenkilö). Sociaal voormannen zijn de belangrijkste partners voor informatie- en raadplegingsprocedures en voor collectieve onderhandelingen op bedrijfsniveau. Collectieve arbeidsovereenkomsten bepalen dat sociaal voormannen aanwezig moeten zijn op werkplekken in alle sectoren van de economie. De verkiezing van de sociaal voormannen en hun ambtstermijn worden geregeld in de interne statuten van de vakbonden.

Op werkplekken waar geen vakbondsvertegenwoordigers zijn, of in gevallen waarin een specifieke personeelsgroep geen vakbondsvertegenwoordiger heeft, kan in plaats daarvan een vakbondsvertegenwoordiger zonder vakbondslidmaatschap (luottamusvaltuutettu) worden gekozen. De positie van dergelijke sociaal voormannen is bij wet geregeld en hun taken zijn gelijkaardig aan die van de bij de vakbonden aangesloten sociaal voormannen.

Als geen van beide soorten sociaal voormannen is gekozen, kunnen werknemers een samenwerkingsvertegenwoordiger (yhteistoimintaedustaja) kiezen om hen te vertegenwoordigen bij onderhandelingen en activiteiten met de werkgever over werk, arbeidsomstandigheden en de positie van de werknemers op de werkplek. Bij onderhandelingen over samenwerking tussen werkgever en werknemer en activiteiten waarbij meer dan één personeelsgroep betrokken is, kunnen de werkgever en de werknemers overeenkomen een ondernemingsraad (yhteistoimintaneuvottelukunta) op te richten met vertegenwoordigers van alle partijen om de onderhandelingen te vergemakkelijken. De posities van samenwerkingsvertegenwoordigers en ondernemingsraden zijn vastgelegd in wetgeving. De wet op de samenwerking binnen ondernemingen specificeert onderwerpen waarover werknemersvertegenwoordigers moeten worden geïnformeerd en geraadpleegd, waaronder kwesties als de economische situatie van de onderneming en de vooruitzichten voor productie en werkgelegenheid, statistieken over de beloning van verschillende categorieën werknemers, en raadpleging over veranderingen in de organisatie van het werk en gevallen van herstructurering.

Een werknemersvertegenwoordiger voor veiligheid en gezondheid op het werk (työsuojeluvaltuutettu) houdt toezicht op aangelegenheden op het gebied van veiligheid en gezondheid op het werk op werkplekken met 10 of meer werknemers. Op werkplekken met 20 of meer werknemers moet er ook een comité voor veiligheid en gezondheid op het werk (työsuojelutoimikunta) zijn waarin zowel werkgevers- als werknemersvertegenwoordigers, met inbegrip van de gekozen vertegenwoordiger voor veiligheid en gezondheid op het werk, betrokken zijn.

In particuliere bedrijven met 150 werknemers of meer hebben werknemers het recht om vertegenwoordigd te zijn in de relevante bestuursorganen van het bedrijf (henkilöstön edustaja).

Vakbondsafvaardigingen (ammattiosasto) zijn afdelingen op gemeente- of werkplekniveau van vakbonden die zijn aangesloten bij SAK en STTK. Ze bieden informatie, ondersteuning, training en recreatieve activiteiten voor hun leden. Akava's tegenhanger van de vakbondsafvaardiging, op grote werkplekken, is de bedrijfsvakbond (yritysyhdistys).

Regulering, samenstelling en bevoegdheden van de vertegenwoordigende organen