Vakbondsacties en geschillen in Finland

De Finse grondwet garandeert het stakingsrecht, maar volgens de wetgeving in de wet op de arbeidsovereenkomsten en de wet inzake bemiddeling in arbeidsgeschillen zijn stakingen alleen toegestaan wanneer een collectieve overeenkomst is verstreken en er nog een nieuw contract moet worden gesloten of wanneer de reden voor de staking iets is dat geen verband houdt met de arbeidsvoorwaarden. Zoals het geval is voor politieke stakingen en solidariteitsacties. Het stakingsrecht is ook beperkt in sommige sectoren, zoals de gezondheidszorg, waarvan het functioneren van vitaal belang is voor de veiligheid van de samenleving. Om legaal te zijn, moet een staking ook van tevoren worden aangekondigd bij de Nationale Bemiddelaar. De wettelijke soorten vakbondsacties zijn dus stakingen die plaatsvinden in een periode waarin er geen overeenkomst van kracht is en stakingen om politieke en solidariteitsredenen. Tot de meest voorkomende vormen van vakbondsactie behoren stakingen (lakko) of volledige of gedeeltelijke werkweigeringen, stakingen (ulosmarssi) en overwerkverboden (ylityökielto).

Ontwikkelingen in vakbondsacties, 2012-2022

Opmerking: De verstrekte cijfers omvatten alle soorten vakbondsacties, waaronder niet alleen stakingen (de meest voorkomende vorm van vakbondsacties), maar ook bedreigingen, embargo's en soortgelijke acties.

Bron: Statistieken Finland, 2020a

Mechanismen voor collectieve geschillenbeslechting

Het bemiddelingssysteem is gebaseerd op de Finse wet inzake bemiddeling in arbeidsgeschillen. De nationale bemiddelaar staat samen met andere deeltijdse bemiddelaars bij het bureau van de nationale bemiddelaar de onderhandelingspartners bij als er geen collectieve overeenkomst kan worden bereikt zonder hulp van buitenaf. De partijen kunnen het nationale bemiddelingsbureau vrijwillig betrekken bij collectieve onderhandelingen zonder dat er een dreiging van collectieve actie bestaat. De centrale arbeidsmarktorganisaties kunnen ook worden bijgestaan door de Nationale Bemiddelaar bij het opstellen van uitgebreide inkomensbeleidsafspraken. Het is verplicht om deel te nemen aan de bemiddeling in arbeidsgeschillen, maar de verschillende partijen hoeven het voorstel van de nationale bemiddelaar niet te aanvaarden. De arbeidsrechtbank behandelt zaken in verband met schendingen van de collectieve arbeidsovereenkomsten en kan boetes opleggen in geval van illegale vakbondsacties. De nieuwe Samenwerkingswet is bedoeld om de sociale dialoog op de werkvloer te versterken.

Individuele geschillenbeslechtingsmechanismen

Individuele arbeidsgeschillen die voortvloeien uit individuele arbeidsovereenkomsten die zijn gesloten tussen één werkgever en één werknemer of die voortvloeien uit de wetgeving inzake arbeidsverhoudingen – en inderdaad alle arbeidsgeschillen die niet onder de bevoegdheid van de arbeidsrechtbank vallen – worden behandeld als gewone civiele zaken, in eerste instantie door de arrondissementsrechtbanken (alioikeus). Districtsrechtbanken bestaan uit beroepsrechters en, in bepaalde gevallen, lekenrechters. Tegen de beslissing van een arrondissementsrechtbank kan normaal gesproken beroep worden ingesteld bij een hof van beroep (hovioikeus), en tegen een beslissing van deze rechtbank kan beroep worden ingesteld bij het Hooggerechtshof (korkein oikeus). De individuele arbeidsgeschillen die naar de kantonrechter worden verwezen, hebben doorgaans betrekking op zaken als beloning en beëindiging van arbeidsovereenkomsten. In individuele arbeidsrechtelijke zaken die voor de civiele rechter komen, is er geen directe betrokkenheid van vakbonden en dergelijke zaken kunnen niet door vakbonden worden aanhangig gemaakt zonder toestemming van de werknemer. De rechtbanken en gerechtshoven kunnen boetes opleggen in arbeidsgerelateerde zaken.

Gebruik van alternatieve mechanismen voor geschillenbeslechting

Geschillen die door de arbeidsrechtbank worden beslecht, komen veel vaker voor dan geschillen die door de nationale bemiddelaar worden bemiddeld. Van de 82 uitspraken in de Arbeidsrechtbank in 2022 hadden er 29 betrekking op stakingen, stakingsdreigingen of andere vakbondsacties.

Gebruik van geschillenbeslechtingsmechanismen: aantal arbeidsgeschillen bemiddeld door de nationale bemiddelaar, 2012-2022

Let op: n.v.t., niet beschikbaar.

Bron: Nationaal Bemiddelingsbureau, 2022; ongedateerd; Arbeidsrechtbank, ongedateerd