Achtergrond voor Slovenië

Tussen 2012 en 2022 is het Sloveense bbp aanzienlijk gestegen, met 25,92%. Deze stijging was meer dan het EU27-gemiddelde van 15,29% voor dezelfde periode. De werkloosheidscijfers voor alle categorieën daalden. De grootste daling deed zich voor bij de jeugdwerkloosheid, die met 10,7 procentpunten daalde, van 20,8% in 2012 tot 10,1% in 2022. Met 4% lag het totale werkloosheidspercentage in Slovenië in 2022 onder het EU-gemiddelde van 6,2%. Tussen 2012 en 2022 was er een stijging van de arbeidsparticipatie van vrouwen (6,4 procentpunten) tot 72,9%. De werkgelegenheid voor jongeren steeg in dezelfde periode met 3,1 procentpunt en bedroeg 35,9% in 2022.

Het Instituut voor Macro-economische Analyse en Ontwikkeling meldt dat de Sloveense economie in 2021 snel opveerde met behulp van krachtige overheidsmaatregelen die de materiële en financiële situatie van de bevolking relatief stabiel hielden (IMAD, 2022). De maatregelen die zijn genomen om de gevolgen van de COVID-19-pandemie te verzachten, hebben een belangrijke bijdrage geleverd aan het snelle herstel van het bbp (dat in 2021 al het niveau van vóór de crisis had overschreden), aangezien zij het mogelijk maakten het economisch potentieel van het land te behouden terwijl strikte inperkingsmaatregelen werden genomen.

Arbeidsverhoudingen in Slovenië worden geregeld door de wet op de arbeidsverhoudingen (Zakon o delovnih razmerjih, Staatsblad van de Republiek Slovenië, nr. 21/2013). In 2022 waren er geen grote wijzigingen in de wet.

In juni 2017 heeft de regering wijzigingen aangenomen in de wet op de regulering van de arbeidsmarkt (Zakon o urejanju trga dela) en de wet op de arbeidsinspectie (Zakon o inšpekciji dela, Staatsblad van de Republiek Slovenië, nr. 55/2017 ) nadat uiteindelijk een akkoord was bereikt met de sociale partners. Wijzigingen in de arbeidsmarktwetgeving hebben betrekking op verschillende maatregelen die bedoeld zijn om het arbeidsmarktbeleid voor werklozen te activeren, terwijl wijzigingen in de wetgeving inzake de arbeidsinspectie nieuwe bevoegdheden bevatten voor arbeidsinspecteurs om werk op basis van civielrechtelijke contracten te voorkomen en om werknemers te beschermen als hun werkgever hen niet op tijd betaalt.

In mei 2014 is de wet ter voorkoming van zwartwerk en werkgelegenheid (Zakon o preprečevanju dela in zaposlovanja na črno, Staatsblad van de Republiek Slovenië, nr. 32/2014) in werking getreden.

Collectieve onderhandelingen worden geregeld door de wet op de collectieve arbeidsovereenkomsten (Zakon o kolektivnih pogodbah, Staatsblad van de Republiek Slovenië, nr. 43/2006). Deze wet regelt de partijen bij, de inhoud en de procedure voor de ondertekening van een collectieve overeenkomst, alsmede de vorm, geldigheid en beëindiging ervan; de vreedzame regeling van collectieve arbeidsgeschillen; en de registratie en publicatie van collectieve arbeidsovereenkomsten. De vakbondsvertegenwoordiging is geregeld in de wet op de representativiteit van vakbonden (Zakon o reprezentativnosti sindikatov, Staatsblad van de Republiek Slovenië, nr. 13/1993).

De arbeidsverhoudingen in Slovenië ontstonden in de jaren 1870, toen vakbonden juridische entiteiten werden. Rond de eeuwwisseling waren er 17 industriële vakbonden. Vakbonden werden na de Tweede Wereldoorlog gecentraliseerd, met lidmaatschap verplicht. Werkgeversorganisaties bestonden niet.

Na de overgang naar het sociaal-economische systeem en de eerste vrije verkiezingen ontstond geleidelijk een democratisch systeem van arbeidsverhoudingen met vrije collectieve onderhandelingen. Uit een studie van Stanojević en Kanjuo Mrčela (2014) bleek dat de aard van de arbeidsverhoudingen in Slovenië aan het veranderen was. Hoewel de sociale partners collectieve onderhandelingen in Slovenië meer als coöperatief dan als conflictueus omschreven, meldden zij ook dat er sectoren waren waar praktisch geen sociale dialoog meer bestond. Deze studie bevestigde de bevindingen van een eerdere analyse van Eurofound (2013), waaruit bleek dat de sociale dialoog sinds het begin van de financiële crisis is verslechterd (bijvoorbeeld door een toename van schendingen van collectieve arbeidsovereenkomsten door werkgevers, toenemende onrust onder werknemers, een toenemend aantal stakingen en een toename van eenzijdige en overhaaste overheidsinterventies in verband met de arbeidsomstandigheden in de publieke sector). De sociale partners hebben het sociaal akkoord voor 2015-2016 echter wel in februari 2015 ondertekend, na vele jaren van onderhandeling.

Aan het begin van de COVID-19-pandemie voelden de vakbonden zich buitengesloten van de sociale dialoog. Zij benadrukten dat de regering hen volledig negeerde en geen rekening hield met hun voorstellen bij het opstellen van het eerste en tweede pakket maatregelen om de economische gevolgen van de pandemie te verzachten. Sommige vakbondsvoorstellen werden later in opeenvolgende pakketten aangenomen, maar de regering negeerde de vakbonden als het ging om de belangrijkste kwesties. De Vereniging van Vrije Vakbonden van Slovenië (Zveza Svobodnih Sindikatov Slovenije, ZSSS), de grootste vakbondsfederatie, beweert dat de regering de regels van de Economische en Sociale Raad van de Republiek Slovenië (Ekonomsko-socialni svet, ESC) heeft geschonden bij het nemen van maatregelen als reactie op de COVID-19-pandemie. De grootste vakbonden namen in mei 2021 uit protest ontslag uit dit orgaan. Ze besloten deze stap te zetten omdat de regering wetten aannam zonder de sociale partners te raadplegen. In juli 2022, na de verkiezingen voor het ESC, kwamen de sociale partners opnieuw bijeen en ondertekenden ze de preambule van het akkoord over de herlancering van de sociale dialoog. In deze preambule wordt opgemerkt dat de sociale dialoog een belangrijke democratische troef is, die van cruciaal belang is voor de ontwikkeling van Slovenië, het welzijn van de burgers, de sociale vrede en het herstel van het vertrouwen tussen de sociale partners. De onlangs benoemde voorzitter van het ESC benadrukte het belang van een vernieuwing van de sociale dialoog en het sociaal partnerschap.