Sociale dialoog en collectieve onderhandelingen in de burgerluchtvaartsector tijdens de COVID-19-pandemie

De lidstaten van de EU vertoonden grote verschillen in de mate waarin de effecten van de pandemie op zowel ondernemingen als werknemers in de burgerluchtvaartsector werden tegengegaan door de sociale dialoog en collectieve onderhandelingen. Landen met gevestigde instellingen voor arbeidsverhoudingen, zoals België, Luxemburg en Oostenrijk, kwamen met reddingspakketten en regelingen voor het behoud van werkgelegenheid. In landen met minder ontwikkelde arbeidsverhoudingen droeg de sociale dialoog bij tot het behoud van banen in de sector; zo werden in Bulgarije regelingen voor looncompensatie en in Kroatië regelingen voor werktijdverkorting ingesteld. In sommige landen, zoals Griekenland en Hongarije, vond geen sociale dialoog plaats, omdat de sociale partners door de regering gepasseerd waren.

Ondanks een vaak goed functionerende en productieve sociale dialoog is de onderhandelingspositie van werknemers in de burgerluchtvaartsector tijdens de pandemie verzwakt en neigen de machtsverhoudingen meer te verschuiven in de richting van de werkgevers. Voor bepaalde vakbonden was dat aanleiding om een meer conflictueuze koers te gaan varen, zelfs in landen met een lange traditie van sociaal partnerschap en sociale vrede.

Het onderzoek wees uit dat de sociale dialoog onmiddellijke bedreigingen als gevolg van de pandemie heeft voorkomen, maar tekortschoot bij de aanpak van fundamentele kwesties in verband met onzekere arbeidsomstandigheden die voortkwamen uit het veranderende bedrijfsklimaat in de luchtvaartsector.

De sociale dialoog ging in veel landen over meer dan de gebruikelijke thema’s, zoals lonen en arbeidstijd, en werd verbreed naar kwesties als werktijdverkorting, de liquiditeit van ondernemingen die door de gezondheidscrisis zijn getroffen, en collectief ontslag.

Een van de meest urgente problemen voor de burgerluchtvaartsector is dat de pandemie verdere druk op de lonen en salarissen heeft gezet. En dat terwijl de gemiddelde lonen in de afgelopen 15 jaar in alle beroepsgroepen van de sector al waren gedaald – grotendeels als gevolg van toegenomen concurrentie en op strategieën voor kostenminimalisering gerichte bedrijfsmodellen. De sociale partners hebben hier nog geen gezamenlijke antwoorden op weten te vinden.