Inwestowanie w przyszłość naszych dzieci zaczyna się od wspierania pracowników, którzy się nimi opiekują

Pilnowanie luki

Wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem stanowią ważną część kilku głównych ram polityki społecznej UE: Europejskiego filaru praw socjalnych, europejskiej gwarancji dla dzieci, europejskiego obszaru edukacji; oraz zmienione cele barcelońskie (w ramach strategii UE w zakresie opieki). Wszystkie te inicjatywy UE podkreślają znaczenie zwiększenia udziału dzieci w wczesnej edukacji i opiece nad dzieckiem.

Jednak w 2024 r. tylko o połowę mniej małych dzieci zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym (AROPE) skorzystało z wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem (23,6 %) w porównaniu z dziećmi niezagrożonymi (43,9 %) (wykres 1). W przypadku Niemiec, Francji, Włoch, Irlandii i Belgii różnica we wskaźnikach uczestnictwa była ponad dwukrotna. W Polsce i Chorwacji wskaźniki uczestnictwa dzieci zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym były ponad czterokrotnie niższe niż w przypadku dzieci poniżej trzeciego roku życia, które nie były zagrożone.

Niestety, w ciągu ostatnich 10 lat różnica ta pogłębiła się: z 12,1 punktu procentowego różnicy w 2015 r. do 20,3 punktu procentowego w 2024 r. (wykres 2).

W przypadku dzieci w wieku od trzech lat do osiągnięcia minimalnego wieku obowiązku szkolnego, chociaż wzrost w tym okresie nie był tak wyraźny (+3 punkty procentowe), sama różnica jest znacznie większa: szokująca różnica 50,5 punktu procentowego między udziałem dzieci zagrożonych a niezagrożonych.

Zmiana zaczyna się od siły roboczej

Nie ulega wątpliwości, że dobrze wykwalifikowana siła robocza jest kluczem do zapewnienia dostępnych, integracyjnych i wysokiej jakości usług. Wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem jest jednak chronicznie niedoceniana.

Ludzie, którzy poświęcają się tej pracy, często wykazują silne poczucie celu, dobrą równowagę między życiem zawodowym a prywatnym i zaangażowanie w szkolenia. Podkreślają toEWCS

Pracownicy oświaty osiągają znacznie wyższe wyniki niż wszystkie inne sektory rynku pracy, jeśli chodzi o postrzeganą przydatność ich własnej pracy (wykres 3).

Co więcej, równowaga między życiem zawodowym a prywatnym pracowników oświaty wydaje się być w lepszej kondycji niż średnia we wszystkich sektorach rynku pracy: średnio o 20 punktów procentowych wyższa w 2021 r. Luka ta zmniejszyła się w 2024 r., głównie ze względu na wzrost lepszej równowagi między życiem zawodowym a prywatnym we wszystkich sektorach w porównaniu z dwoma poniższymi sektorami edukacji (wykres 4).

Aby zapewnić, że ta pozornie zmotywowana siła robocza jest gotowa do rozszerzenia usług wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem na wszystkich, niezbędnym aspektem, który należy wziąć pod uwagę, jest szkolenie. Chociaż tylko nieco ponad połowa nauczycieli przedszkolnych i podstawowych zgłosiła, że w 2024 r. uczestniczyła w płatnym szkoleniu lub szkoleniu w miejscu pracy (wykresy 5 i 6), wskaźniki te są wyższe niż średnia dla całego rynku pracy. Ale czy to wystarczy, aby wyposażyć je w narzędzia do identyfikacji i wspierania małych dzieci najbardziej zagrożonych?

Oprócz postrzeganej satysfakcji z pracy i dobrej równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, zapewnienie możliwości szkolenia jest kluczowym czynnikiem zmniejszającym rotację personelu, zwłaszcza w trudno dostępnych obszarach, gdzie brak personelu może prowadzić do zamknięcia usług.

Kolejnym ważnym czynnikiem jest oczywiście wynagrodzenie. W niedawnym sprawozdaniu Eurofound stwierdzono, że poziom wynagrodzeń pracowników wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem w większości krajów był nieco wyższy od poziomu płacy minimalnej. Co więcej, stwierdzono wysokie wskaźniki pracy w niepełnym wymiarze godzin i umów na czas określony – kombinacja, która sugeruje, że pracownicy wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem są niedoceniani.

Wyższe płace i bezpieczne kontrakty zwiększają retencję, co ma kluczowe znaczenie dla utrzymania stabilnej i doświadczonej siły roboczej. Zajmując się podstawowymi kwestiami związanymi z płacą i warunkami pracy, decydenci polityczni mogą wzmocnić pozycję specjalistów ds. wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem w zakresie świadczenia wysokiej jakości usług niezbędnych do zniwelowania różnic w uczestnictwie i zapewnienia każdemu dziecku sprawiedliwego startu.

Idąc naprzód

Jak pokazują dane, wskaźniki aktywności zawodowej wzrosły z czasem, ale w ciągu ostatnich 10 lat nierówności się pogłębiły. Ta rosnąca różnica we wskaźnikach uczestnictwa między dziećmi ze środowisk defaworyzowanych a ich zamożniejszymi rówieśnikami wymaga bardziej ukierunkowanego podejścia.

Chociaż ramy polityki wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem na szczeblu UE są solidne, ważne jest, aby zwrócić większą uwagę na finansowanie środków na rzecz siły roboczej, które wykraczają poza podstawy, a zamiast tego koncentrują się na inwestowaniu w osoby, które kształtują wczesny rozwój dziecka.

Z danych wynika, że profesjonaliści, którzy poświęcają się wczesnej edukacji i opiece nad dzieckiem, mają silne poczucie celu, w dużej mierze zdrową równowagę między życiem zawodowym a prywatnym i są zaangażowani w ciągłe szkolenia. Są one jednak zasadniczo niedoceniane, a ich płace ledwo przekraczają płacę minimalną i zbyt często pracują na niepewnych umowach. Ta rozbieżność jest kluczową słabością systemu wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem.

Aby zaangażowanie UE w walkę z ubóstwem było skuteczne, konieczne jest również zaangażowanie na rzecz pracowników wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem. Zbliżające się przeglądy Europejskiego filaru praw socjalnych i zmienionych celów barcelońskich stanowią kluczową okazję do działania. Decydenci polityczni powinni włączyć wskaźniki dotyczące korzystania z tych usług przez różne grupy dzieci do tablicy wskaźników społecznych.

Europejski Fundusz Społeczny Plus odegrał kluczową rolę we wspieraniu pracowników wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem. Patrząc w przyszłość, ważne jest, aby kolejne wieloletnie ramy finansowe (2028–2034) zapewniały wystarczające środki finansowe, aby zapewnić inwestycje nie tylko w infrastrukturę, ale także w ludzi, którzy świadczą te usługi.

Ostatecznie, doceniając tych, którzy troszczą się o nasze dzieci, możemy zbudować bardziej sprawiedliwą przyszłość dla wszystkich.

Obraz © lordn/ Adobe Stock