Οι κατώτατοι μισθοί έχουν σημαντική επίδραση στους μισθούς που αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης και στους πραγματικούς μισθούς
Δημοσιεύθηκε: 23 June 2025
Τα τελευταία χρόνια, οι εθνικοί κατώτατοι μισθοί έχουν αυξηθεί απότομα σε όλες τις χώρες της ΕΕ, καθιστώντας ολοένα και πιο σημαντική την επίδρασή τους στις συλλογικές μισθολογικές διαπραγματεύσεις και στις γενικές μισθολογικές εξελίξεις. Τα ευρήματα δείχνουν ότι οι εθνικοί κατώτατοι μισθοί έχουν θετικό αντίκτυπο στην αύξηση των μισθολογικών επιπέδων που αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης. Ωστόσο, απαιτείται προσεκτικός σχεδιασμός πολιτικής για να αποφευχθεί ο παραγκωνισμός των συλλογικών διαπραγματεύσεων, ιδίως σε χαμηλόμισθους τομείς. Οι κατώτατοι μισθοί διαδραματίζουν επίσης καίριο ρόλο στη βελτίωση των επιπέδων των μισθών μεταξύ των χαμηλότερα αμειβόμενων εργαζομένων, αν και δευτερογενείς επιπτώσεις εμφανίζονται σε ολόκληρη την ευρύτερη κατανομή των μισθών.
Η πολιτική για τον κατώτατο μισθό έχει γίνει όλο και πιο δημοφιλής σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ τις τελευταίες δεκαετίες, με τα κατώτατα όρια μισθών να αυξάνονται περισσότερο από τον μέσο όρο και τους διάμεσους μισθούς σε πολλές χώρες. Αυτή η έμφαση στην πολιτική ενισχύθηκε περαιτέρω από τη νέα οδηγία της ΕΕ για επαρκείς κατώτατους μισθούς. Στο πλαίσιο αυτό, ο πιθανός αντίκτυπος των υψηλότερων εθνικών κατώτατων μισθών έχει καταστεί ιδιαίτερα σημαντικός για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής. Πώς επηρεάζουν λοιπόν οι αλλαγές στους εθνικούς κατώτατους μισθούς τις συλλογικές μισθολογικές διαπραγματεύσεις και τους πραγματικούς μισθούς;
Οι εθνικοί κατώτατοι μισθοί προκαλούν βελτιώσεις στα κατώτατα όρια μισθών που έχουν συμφωνηθεί συλλογικά
Στο πλαίσιο των σχετικά υψηλότερων εθνικών κατώτατων μισθών, η συζήτηση σχετικά με το κατά πόσον οι εθνικοί κατώτατοι μισθοί θα μπορούσαν να αποδυναμώσουν τις συλλογικές μισθολογικές διαπραγματεύσεις έχει καταστεί ακόμη πιο σημαντική. Η ανησυχία αυτή αντικατοπτρίζεται στην οδηγία, η οποία στο άρθρο 4 περιλαμβάνει την υποχρέωση των εθνικών κυβερνήσεων να προωθούν πλαίσια συλλογικών μισθολογικών διαπραγματεύσεων.
Τα εμπειρικά ευρήματα του Eurofound —βάσει δείγματος σχεδόν 700 συλλογικών συμβάσεων σε χαμηλόμισθους τομείς σε 17 κράτη μέλη της ΕΕ μεταξύ 2015 και 2022— δείχνουν ότι οι υψηλότεροι εθνικοί κατώτατοι μισθοί δεν αποθάρρυναν τις συλλογικές μισθολογικές διαπραγματεύσεις. Αντιθέτως, συμβάλλουν στην αύξηση των κατώτατων ορίων μισθών που έχουν συμφωνηθεί συλλογικά σε αυτούς τους χαμηλόμισθους τομείς (γράφημα 1).
Η έρευνα διερεύνησε κατά πόσον οι αυξήσεις των εθνικών κατώτατων μισθών επηρέασαν την πιθανότητα υπογραφής νέων συλλογικών συμβάσεων από τους κοινωνικούς εταίρους. Εκτός από το χρονικό διάστημα που έχει παρέλθει από την προηγούμενη συμφωνία, η μεταβολή του εθνικού επιπέδου κατώτατου μισθού από την τελευταία συμφωνία αναδείχθηκε ως ο κύριος παράγοντας αύξησης της πιθανότητας υπογραφής νέας συμφωνίας (βλέπε άνω πλαίσιο του σχήματος 1). Οι μεταβολές του πληθωρισμού και της ανεργίας δεν επηρέασαν σημαντικά την πιθανότητα υπογραφής νέας συμφωνίας.
Η μελέτη διερεύνησε επίσης τον βαθμό στον οποίο οι αλλαγές στους εθνικούς κατώτατους μισθούς αυξάνουν τα συλλογικά συμφωνηθέντα κατώτατα όρια μισθών. Τα αποτελέσματα δείχνουν σημαντική θετική επίδραση: εάν ο κατώτατος μισθός αυξηθεί κατά 1%, ο νέος μισθός κατόπιν διαπραγμάτευσης αυξάνεται κατά 0,22% (βλ. κάτω πλαίσιο του σχήματος 1).
Στην περίπτωση αυτή, ο πληθωρισμός θα είχε μεγαλύτερη επίδραση από τους εθνικούς κατώτατους μισθούς στην αύξηση των ονομαστικών μισθών κατόπιν διαπραγμάτευσης (η ελαστικότητα είναι 0,7). Η ανεργία αναδεικνύεται επίσης ως σημαντικός παράγοντας: τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας συνδέονται με αρνητικές επιπτώσεις στους μισθούς που συμφωνήθηκαν, όπως αναμενόταν.
Impact of national minimum wages on (upper panel) the probability of signing a new collective agreement and (bottom panel) the magnitude of increases in negotiated wages: estimated coefficients
Οι εκτιμήσεις βασίζονται σε ένα μοντέλο Tobit τύπου II δύο σταδίων, το οποίο εκτιμάται σε δύο στάδια. Οι μπλε κουκκίδες αντιπροσωπεύουν τον συντελεστή εκτίμησης σημείου της επίδρασης του πληθωρισμού, του εθνικού κατώτατου μισθού και του ποσοστού ανεργίας στην πιθανότητα υπογραφής νέας συλλογικής σύμβασης (άνω πλαίσιο) και στους μισθούς που έχουν συμφωνηθεί συλλογικά (κάτω πλαίσιο), ενώ οι διακεκομμένες γραμμές αντιπροσωπεύουν το διάστημα εμπιστοσύνης. Εάν η γραμμή εμπιστοσύνης δεν διασχίζει τη μηδενική γραμμή, μια εκτίμηση είναι στατιστικά σημαντικά διαφορετική από το μηδέν με επίπεδο εμπιστοσύνης 95%. Εκτιμήσεις από ένα μοντέλο probit που αντιστοιχεί στην εξίσωση της συμφωνίας με ανδρείκελα διάρκειας και μη συμμόρφωσης, διαφορετικούς τύπους σταθερών αποτελεσμάτων (συλλογική σύμβαση, χώρα και μήνας) και χρονική τάση. Τα διαστήματα εμπιστοσύνης (95%) υπολογίστηκαν χρησιμοποιώντας ισχυρά τυπικά σφάλματα.
Source: Eurofound 2025
Αυτά τα εμπειρικά ευρήματα συμπληρώθηκαν και διαφοροποιήθηκαν από ποιοτικές γνώσεις από συνεντεύξεις που εξέτασαν τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των εθνικών κατώτατων μισθών και των συλλογικών συμβάσεων. Η ανάλυση βασίζεται σε 40 συνεντεύξεις που πραγματοποιήθηκαν σε έξι χώρες (Γερμανία, Γαλλία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβενία, Ισπανία) και σε δύο χαμηλόμισθους τομείς: την παραγωγή τροφίμων και ποτών και την οικιακή και κοινωνική φροντίδα.
Μολονότι οι αντιλήψεις των κοινωνικών εταίρων σχετικά με τον ρόλο των εθνικών κατώτατων μισθών διέφεραν μεταξύ χωρών και τομέων, προέκυψαν ορισμένα στοιχεία που δείχνουν ότι υπάρχουν περιορισμένα περιθώρια διαπραγμάτευσης των αμοιβών και των συνθηκών εργασίας. Στις περιπτώσεις όπου οι εθνικοί κατώτατοι μισθοί πλησίαζαν το επίπεδο των συλλογικά συμφωνημένων βασικών κατώτατων μισθών, το επίκεντρο των διαπραγματεύσεων μετατοπίστηκε από τον βασικό μισθό σε άλλες συνιστώσες των αποδοχών.
Ωστόσο, η έρευνα δεν εντόπισε ισχυρές ενδείξεις παραγκωνισμού των συλλογικών διαπραγματεύσεων, δηλαδή διακοπή της επαναδιαπραγμάτευσης των συμφωνιών. Επίσης, δεν παρατηρήθηκε αντίκτυπος στην κάλυψη των κλαδικών συλλογικών διαπραγματεύσεων ή στο τοπίο των διαπραγματευτικών παραγόντων.
Ενώ η έρευνα συνολικά δεν επεσήμανε αρνητικές επιπτώσεις των εθνικών κατώτατων μισθών στις συλλογικές διαπραγματεύσεις για τους χαμηλόμισθους εργαζομένους μεταξύ 2015 και 2022, θα είναι σημαντικό να συνεχιστεί η περαιτέρω παρατήρηση της κατάστασης για τους χαμηλόμισθους τομείς.
Οι εθνικοί κατώτατοι μισθοί έχουν εκτεταμένες αλυσιδωτές επιπτώσεις στους πραγματικούς μισθούς
Σε πολλά κράτη μέλη της ΕΕ, οι εθνικοί κατώτατοι μισθοί αυξάνονται ταχύτερα από τους μέσους και διάμεσους μισθούς. Καθώς οι κατώτατοι μισθοί γίνονται σχετικά υψηλότεροι, βασική ανησυχία πολιτικής είναι κατά πόσον η πολιτική για τους κατώτατους μισθούς επηρεάζει άμεσα μεγαλύτερο ποσοστό εργαζομένων και συμβάλλει στη συνολική εξέλιξη των μισθών.
Τα εμπειρικά αποτελέσματα του Eurofound δείχνουν ότι οι εθνικοί κατώτατοι μισθοί έχουν σημαντικό αντίκτυπο στους μισθούς των χαμηλόμισθων εργαζομένων, οι οποίοι παρουσιάζονται εδώ ως εκείνοι που βρίσκονται στο πρώτο τεταρτημόριο της κατανομής των μισθών, το οποίο περιλαμβάνει το χαμηλότερα αμειβόμενο 25 % των εργαζομένων. Κατά μέσο όρο, η αύξηση κατά 1 % του εθνικού κατώτατου μισθού οδήγησε σε αύξηση κατά 0,31 % των μισθών των χαμηλόμισθων εργαζομένων κατά την περίοδο 2006-2021. Η επίδραση αυτή είναι ακόμη μεγαλύτερη κατά την πιο πρόσφατη υποπερίοδο 2015-2021, όταν η αύξηση κατά 1% του εθνικού κατώτατου μισθού οδήγησε σε αύξηση των μισθών κατά 0,43% για τους χαμηλόμισθους υπαλλήλους.
Μια πιθανή εξήγηση για την ισχυρότερη επίδραση των τελευταίων ετών είναι ότι οι σχετικά υψηλότεροι κατώτατοι μισθοί – σε σχέση με τους μέσους μισθούς – θα επηρέαζαν άμεσα μεγαλύτερο ποσοστό εργαζομένων και, ως εκ τούτου, θα είχαν μεγαλύτερες δυνατότητες να αυξήσουν τα επίπεδα των μισθών μεταξύ των χαμηλόμισθων.
Είναι σημαντικό ότι ο αντίκτυπος της πολιτικής για τον κατώτατο μισθό στη σημαντική αύξηση των μισθών στο κατώτατο σημείο της κατανομής των μισθών πηγάζει κυρίως από περιόδους σημαντικών αυξήσεων των κατώτατων μισθών, όπως φαίνεται στο γράφημα 2. Αυξήσεις έως και 15% γενικά αυξάνουν τους μισθούς μεταξύ των χαμηλόμισθων εργαζομένων, αν και οι αλλαγές κάτω του 5% έχουν μικρή μετρήσιμη επίδραση. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις – αυτές άνω του 15% – έχουν μακράν τον πιο στατιστικά σημαντικό και σημαντικό αντίκτυπο. Αυτές οι μετασχηματιστικές παρεμβάσεις είναι ο κύριος λόγος πίσω από τη θετική συσχέτιση που παρατηρείται μεταξύ των εθνικών κατώτατων μισθών και της αύξησης των μισθών για τους χαμηλόμισθους υπαλλήλους.
Τα ευρήματα αυτά καταδεικνύουν πιθανές δευτερογενείς επιπτώσεις των αυξήσεων των εθνικών κατώτατων μισθών κατά μήκος της ευρύτερης κατανομής των μισθών. Η εμπειρική ανάλυση αποκαλύπτει θετική συσχέτιση μεταξύ των αυξήσεων του εθνικού κατώτατου μισθού και των εξελίξεων τόσο στο διάμεσο όσο και στο ανώτερο πεμπτημόριο μισθών (συμπεριλαμβανομένου του 25% των εργαζομένων με τους υψηλότερους μισθούς). Το μέγεθος αυτής της επίδρασης είναι συγκρίσιμο με αυτό που παρατηρείται για τους χαμηλόμισθους υπαλλήλους.
Αυτά τα αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι, κατά μέσο όρο, οι αυξήσεις του κατώτατου μισθού έχουν ανοδική επίδραση σε ολόκληρη την κατανομή των μισθών (η εξέλιξη της οποίας οφείλεται σε κάθε περίπτωση σε πολλούς άλλους παράγοντες πέραν της πολιτικής για τον κατώτατο μισθό).
Effect of national minimum wage increases on low-paid wages by intensity of change
Βλέπε σημειώσεις για το σχήμα 1. Τα διαστήματα καθορίζονται με βάση τις ετήσιες ονομαστικές αυξήσεις του εθνικού κατώτατου μισθού στο εθνικό νόμισμα. Οι χαμηλόμισθοι εργαζόμενοι περιλαμβάνουν το πρώτο τεταρτημόριο μισθών (25% των εργαζομένων με τους χαμηλότερους μισθούς).
Source: Eurofound 2025
Αυτές οι ευρύτερες επιδράσεις συνάδουν με περιπτώσεις όπου οι μεγάλες αυξήσεις του κατώτατου μισθού έχουν σημαντική βραχυπρόθεσμη συμπίεση στην κατανομή των μισθών, ως αποτέλεσμα της έντονης αύξησης των μισθών μεταξύ των χαμηλόμισθων εργαζομένων.
Αυτό αντικατοπτρίζεται σαφώς στο γράφημα 3, το οποίο χρησιμοποιεί διαχρονικά δεδομένα, τα οποία δείχνουν τις μεταβολές στα επίπεδα των μισθών κατά το έτος μεταβολής των κατώτατων μισθών, σε ολόκληρη την κατανομή. Τα δεδομένα ομαδοποιούνται ανά δεκατημόρια μισθών - από το χαμηλότερα αμειβόμενο 10% των εργαζομένων έως το υψηλότερα αμειβόμενο 10% των εργαζομένων. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι μόνο από τις συνήθεις αυξήσεις του κατώτατου μισθού (άνω του 15%) έχουν ισχυρή επίδραση στη συμπίεση της κατανομής των μισθών, καθώς αυξάνουν δυσανάλογα τους μισθούς μεταξύ των χαμηλόμισθων εργαζομένων.
Ρυθμός αύξησης των παρατηρούμενων μισθών ανά δεκατημόριο μισθού
Περίοδοι έτους με σημαντικές αυξήσεις των εθνικών κατώτατων μισθών
Source: Eurofound 2025
Το πρότυπο αυτό επιβεβαιώνεται περαιτέρω από την εξέταση συγκεκριμένων περιπτώσεων σημαντικών εθνικών αυξήσεων του κατώτατου μισθού σε ολόκληρη την ΕΕ. Αυτές περιλαμβάνουν αύξηση 23 % στη Σλοβενία το 2020, αύξηση 22 % στην Ισπανία το 2019 και εισαγωγή του εθνικού κατώτατου μισθού στη Γερμανία το 2015, η οποία οδήγησε σε ισχυρή αύξηση των κατώτατων μισθών.
Τα ευρήματα αυτά δείχνουν ότι αυτές οι παρεμβάσεις πολιτικής είχαν δυσανάλογη επίδραση στην αύξηση των μισθών μεταξύ των χαμηλόμισθων εργαζομένων, συμπιέζοντας την κατανομή των μισθών και μειώνοντας σημαντικά την ανισότητα των μισθών.
Εικόνα: © Dusan Petkovic/Adobe Stock
Το Eurofound συνιστά την παραπομπή σε αυτή τη δημοσίευση με τον ακόλουθο τρόπο.
Eurofound (2025), Minimum wages have a important effect on negotiation and actual wages (Οι κατώτατοι μισθοί έχουν σημαντική επίδραση στους μισθούς κατόπιν διαπραγμάτευσης και στους πραγματικούς μισθούς), άρθρο.
