Investeren in de toekomst van onze kinderen begint met het ondersteunen van de werknemers die voor hen zorgen

Aandacht voor de kloof

Voor- en vroegschoolse educatie en opvang vormen een belangrijk onderdeel van verschillende belangrijke sociale beleidskaders van de EU: de Europese pijler van sociale rechten, de Europese kindergarantie, de Europese onderwijsruimte; en de herziene Barcelona-doelstellingen (als onderdeel van de EU-zorgstrategie). Al deze EU-initiatieven benadrukken het belang van het vergroten van de participatie van kinderen in voor- en vroegschoolse educatie en opvang.

In 2024 profiteerden echter slechts de helft van het aantal jonge kinderen met een risico op armoede of sociale uitsluiting (OOJK) (23,6%), vergeleken met kinderen die geen risico lopen (43,9%) (figuur 1). Het verschil in participatiegraad was meer dan het dubbele in het geval van Duitsland, Frankrijk, Italië, Ierland en België. In Polen en Kroatië was de participatiegraad van kinderen die het risico liepen op armoede of sociale uitsluiting meer dan vier keer lager dan in het geval van kinderen jonger dan drie jaar, die geen risico liepen.

Helaas is dit verschil de afgelopen 10 jaar groter geworden: van een verschil van 12,1 procentpunt in 2015 tot een verschil van 20,3 procentpunt in 2024 (figuur 2).

In het geval van kinderen van drie jaar tot de verplichte leerplichtige minimumleeftijd is de stijging in deze periode weliswaar niet zo groot (+3 procentpunten), maar de kloof zelf is aanzienlijk groter: een schokkende 50,5 procentpunten in het verschil tussen de deelname van kinderen die wel en geen risico lopen.

Verandering begint bij het personeelsbestand

Het staat buiten kijf dat goed gekwalificeerde arbeidskrachten van cruciaal belang zijn voor het waarborgen van toegankelijke, inclusieve en hoogwaardige diensten. Het personeelsbestand van voor- en vroegschoolse educatie en opvang wordt echter chronisch ondergewaardeerd.

De mensen die zich aan dit werk wijden, tonen vaak een sterk gevoel van doelgerichtheid, een goede balans tussen werk en privéleven en toewijding aan training. Dit blijkt uitde gegevens van de EWCS

Onderwijsmedewerkers scoren significant hoger dan alle andere sectoren van de arbeidsmarkt als het gaat om het nut van het eigen werk (figuur 3).

Daar komt nog bij dat de balans tussen werk en privéleven van werknemers in het onderwijs er beter uitziet dan die van het gemiddelde in alle sectoren van de arbeidsmarkt: gemiddeld 20 procentpunten hoger in 2021. De kloof is in 2024 gedicht, vooral als gevolg van een betere balans tussen werk en privéleven in alle sectoren in vergelijking met de twee onderstaande onderwijssectoren (figuur 4).

Om ervoor te zorgen dat deze ogenschijnlijk gemotiveerde beroepsbevolking klaar staat om de OOJK-diensten uit te breiden naar iedereen, is training een essentieel aspect om te overwegen. Hoewel slechts iets meer dan de helft van de leerkrachten in het kleuter- en basisonderwijs aangaf in 2024 een betaalde of on-the-job opleiding te hebben gevolgd (figuren 5 en 6), zijn deze percentages hoger dan het gemiddelde op de arbeidsmarkt. Maar is het voldoende om hen uit te rusten met de instrumenten om jonge kinderen die het meeste risico lopen te identificeren en te ondersteunen?

Naast de waargenomen tevredenheid met het werk en een goede balans tussen werk en privéleven, is het aanbieden van opleidingsmogelijkheden een belangrijke bepalende factor om het personeelsverloop te verminderen, vooral in moeilijk bereikbare gebieden waar het gebrek aan personeel kan leiden tot sluiting van de dienst.

Een andere belangrijke factor is natuurlijk het loon. Uit een recent rapport van Eurofound bleek dat de lonen voor werknemers in de meeste landen net boven het minimumloon lagen. Bovendien vond het hoge percentages deeltijdwerk en tijdelijke contracten - een combinatie die suggereert dat OOJK-werknemers ondergewaardeerd zijn.

Hogere lonen en vaste contracten verhogen de retentie, wat cruciaal is voor het behoud van een stabiel en ervaren personeelsbestand. Door de fundamentele kwesties van loon en arbeidsomstandigheden aan te pakken, kunnen beleidsmakers OOJK-professionals in staat stellen de hoogwaardige diensten te leveren die nodig zijn om de participatiekloof te dichten en elk kind een eerlijke start te geven.

Vooruit

Zoals uit de gegevens blijkt, is de participatiegraad in de loop van de tijd toegenomen, maar zijn de ongelijkheden de afgelopen 10 jaar groter geworden. Deze groeiende kloof in participatiegraad tussen kinderen uit kansarme milieus en hun meer welvarende leeftijdsgenoten vraagt om een meer gerichte aanpak.

Hoewel de beleidskaders voor voor- en vroegschoolse educatie en opvang op EU-niveau solide zijn, is het belangrijk om meer aandacht te besteden aan het financieren van personeelsmaatregelen die verder gaan dan de basis en in plaats daarvan gericht zijn op investeringen in de mensen die de vroege ontwikkeling van een kind vormgeven.

Uit de gegevens kunnen we opmaken dat de professionals die zich inzetten voor voor- en vroegschoolse educatie en opvang een sterk gevoel van doelgerichtheid hebben, een grotendeels gezonde balans tussen werk en privéleven en een toewijding aan voortdurende opleiding. Toch zijn ze fundamenteel ondergewaardeerd, met loonniveaus die nauwelijks boven het minimumloon liggen, en werken ze te vaak met onzekere contracten. Deze ongelijkheid is een belangrijk zwak punt in het OOJK-systeem.

Om de inzet van de EU om armoede te bestrijden effectief te maken, moet er ook een inzet zijn voor de beroepsbevolking voor voor- en vroeg- en vroegschoolse educatie. De komende herzieningen van de Europese pijler van sociale rechten en de herziene doelstellingen van Barcelona bieden een cruciale kans om actie te ondernemen. Beleidsmakers moeten indicatoren over het gebruik van deze diensten door verschillende groepen kinderen opnemen in het sociaal scorebord.

Het Europees Sociaal Fonds Plus is van vitaal belang geweest bij de ondersteuning van de beroepsbevolking voor voor- en vroegschoolse educatie. Met het oog op de toekomst is het van essentieel belang dat het volgende meerjarig financieel kader (2028-2034) voldoende financiering biedt om niet alleen te investeren in infrastructuur, maar ook in de mensen die deze diensten leveren.

Door degenen die voor onze kinderen zorgen te waarderen, kunnen we uiteindelijk een eerlijkere toekomst voor iedereen opbouwen.

Afbeelding © lordn/ Adobe Stock