Συλλογικές διαπραγματεύσεις στη Σλοβακία

Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις είναι προαιρετικές για τους κοινωνικούς εταίρους και πραγματοποιούνται χωρίς παρέμβαση του κράτους. Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις δύο επιπέδων πραγματοποιούνται σε κλαδικό και εταιρικό επίπεδο, όπου μπορούν να συνάπτονται συλλογικές συμβάσεις πολλών εργοδοτών και εργοδοτών. Στη Σλοβακία δεν υπάρχουν συλλογικές διαπραγματεύσεις σε εθνικό επίπεδο. Οι διατάξεις που έχουν συμφωνηθεί τόσο στις συλλογικές συμβάσεις πολλών εργοδοτών όσο και στις συλλογικές συμβάσεις ενός εργοδότη είναι νομικά δεσμευτικές για τα συμβαλλόμενα μέρη. Δεν υπάρχουν ξεχωριστές συλλογικές διαπραγματεύσεις για τους υπαλλήλους γραφείου και εργασίας. Οι πολυεργοδοτικές συλλογικές συμβάσεις μπορούν να επεκταθούν σε εργοδότες που ασκούν συγκρίσιμες δραστηριότητες, όπως προκύπτει από τη στατιστική ονοματολογία των οικονομικών δραστηριοτήτων (NACE). Οι συλλογικές συμβάσεις εφαρμόζονται εξίσου σε όλους τους εργαζομένους, ανεξάρτητα από το αν είναι ή όχι μέλη συνδικαλιστικής οργάνωσης.

Μετά την οικονομική κρίση, παρατηρείται μια τάση αποκέντρωσης των διαπραγματεύσεων από τομέα σε επίπεδο επιχείρησης. Για παράδειγμα, 27 και 23 νέες πολυεργοδοτικές συλλογικές συμβάσεις καταχωρίστηκαν από την MPSVR SR το 2011 και το 2012, αντίστοιχα. Τόσο το 2017 όσο και το 2018 καταχωρήθηκαν 14 νέες πολυεργοδοτικές συμβάσεις. Ορισμένες πολυεργοδοτικές συμφωνίες συνάπτονται για περισσότερο από ένα έτος, γεγονός που επηρεάζει τον αριθμό των νέων συμφωνιών που συνάπτονται κατά το αντίστοιχο έτος. Για παράδειγμα, το 2019 και το 2020 καταχωρίστηκαν 20 και 11 νέες πολυεργοδοτικές συμβάσεις, αντίστοιχα. Το 2022 καταχωρίστηκαν 13 νέες συμφωνίες.

Κάλυψη μισθολογικών διαπραγματεύσεων

Σύμφωνα με τους κοινωνικούς εταίρους, έως και το 35% των εργαζομένων σε εθνικό επίπεδο καλύπτονται από συλλογική σύμβαση. Σύμφωνα με την έρευνα για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις (ECS) 2013, περίπου το 30% των εργαζομένων καλύφθηκαν σε επίπεδο εταιρείας όταν εξετάζονται όλα τα επίπεδα. Σε τομεακό και περιφερειακό επίπεδο, η κάλυψη είναι περίπου 10%. Ομοίως, σε επαγγελματικό και διατομεακό επίπεδο, η κάλυψη είναι επίσης 10%.

Κάλυψη των εργαζομένων από διαφορετικές πηγές όσον αφορά τις συλλογικές μισθολογικές διαπραγματεύσεις

* Ποσοστό εργαζομένων που εργάζονται σε τοπικές μονάδες όπου πάνω από το 50% των εργαζομένων καλύπτονται από συλλογική σύμβαση εργασίας έναντι του συνολικού αριθμού εργαζομένων που συμμετείχαν στην έρευνα.

Πηγές: Eurofound, ECS 2013 και 2019 (συμπεριλαμβανομένων ιδρυμάτων του ιδιωτικού τομέα με >10 υπαλλήλους (κωδικοί NACE B–S), με δυνατότητα πολλαπλών απαντήσεων)· Eurostat [earn_ses10_01], [earn_ses14_01], [earn_ses18_01], Έρευνα για τη διάρθρωση των αποδοχών 2010, 2014 και 2018 (συμπεριλαμβανομένων εταιρειών με >10 εργαζομένους (κωδικοί NACE B–S, εξαιρουμένης της O), με μία μόνο απάντηση για κάθε τοπική μονάδα).

Σύμφωνα με την KOZ SR, η συνολική κάλυψη των εργαζομένων από εταιρικές συλλογικές συμβάσεις στη Σλοβακία ήταν 26,4 % το 2019. Στον ιδιωτικό τομέα, η κάλυψη ήταν 15,4%, δηλαδή υψηλότερη από την κάλυψη που εκτιμούσε η ECS 2019. Ωστόσο, η συνολική κάλυψη από συλλογικές συμβάσεις είναι υψηλότερη (περίπου 35%), επειδή οι εργαζόμενοι σε διάφορες εταιρείες που δεν καλύπτονται από εταιρικές συμβάσεις καλύπτονται από πολυεργοδοτικές συμβάσεις. Από το 2021, όταν καταργήθηκε η επέκταση των αντιπροσωπευτικών πολυεργοδοτικών συμβάσεων, η κάλυψη έχει μειωθεί. Σύμφωνα με την KOZ SR, ο αριθμός των εργαζομένων που καλύπτονται από συλλογικές συμβάσεις μειώθηκε κατά περίπου 140.000 υπαλλήλους μεταξύ 2021 και 2022.

Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις πραγματοποιούνται σε δύο επίπεδα: συλλογικές διαπραγματεύσεις ενός εργοδότη σε επίπεδο επιχείρησης ή εγκατάστασης και συλλογικές διαπραγματεύσεις πολλών εργοδοτών στους περισσότερους τομείς της οικονομίας. Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις μεταξύ πολλών εργοδοτών και εργοδοτών διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στον καθορισμό των συνθηκών εργασίας, του χρόνου εργασίας και των μισθών των εργαζομένων. Ενώ οι συλλογικές διαπραγματεύσεις πολλών εργοδοτών είναι σημαντικές, οι συλλογικές διαπραγματεύσεις ενός εργοδότη κυριαρχούν.

Συλλογικές διαπραγματεύσεις υπάρχουν στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Για παράδειγμα, στον δημόσιο τομέα, συνάπτονται χωριστές πολυεργοδοτικές (πολυτομεακές) συλλογικές συμβάσεις για τις δημόσιες υπηρεσίες και τις δημόσιες υπηρεσίες. Η συλλογική σύμβαση για τη δημόσια υπηρεσία καλύπτει κυρίως τους εργαζόμενους στους τομείς της εκπαίδευσης (συμπεριλαμβανομένης της έρευνας) και της υγειονομικής περίθαλψης.

Επίπεδα συλλογικών διαπραγματεύσεων, 2022

Άρθρωση

Ο κάθετος συντονισμός υπάρχει επειδή οι συλλογικές διαπραγματεύσεις σε κλαδικό και εταιρικό επίπεδο είναι αλληλένδετες. Στις συλλογικές συμβάσεις σε επίπεδο επιχείρησης, μπορούν να συμφωνηθούν ευνοϊκότεροι όροι απασχόλησης και εργασίας από αυτούς που ορίζονται στην αντίστοιχη συλλογική σύμβαση πολλών εργοδοτών.

Οι γύροι διαπραγματεύσεων ξεκινούν συνήθως μερικούς μήνες πριν από το τέλος του ημερολογιακού έτους, όταν συνήθως λήγουν οι συλλογικές συμβάσεις. Κάθε μέρος μπορεί να αρχίσει διαπραγματεύσεις, αλλά οι συνδικαλιστικές οργανώσεις συνήθως κάνουν το πρώτο βήμα υποβάλλοντας την πρώτη τους πρόταση στον εργοδότη, τη διοίκηση της επιχείρησης ή την οργάνωση εργοδοτών. Οι εκπρόσωποι των εργοδοτών αναμένεται να απαντήσουν εντός 60 ημερών. Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις συνήθως αποτελούνται από έναν ή περισσότερους γύρους διαπραγματεύσεων. Ο αριθμός εξαρτάται συνήθως από τα αιτήματα των συνδικάτων και την οικονομική κατάσταση από την πλευρά των εργοδοτών. Μπορεί επίσης να επηρεαστεί από το στυλ διαπραγμάτευσης (συναινετικό ή αντικρουόμενο).

Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις συντονίζονται κάθετα μεταξύ των διαφόρων επιπέδων διαπραγμάτευσης. Υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ των συλλογικών διαπραγματεύσεων μεταξύ πολλών εργοδοτών και συλλογικών διαπραγματεύσεων ενός εργοδότη. Λόγω της σύνδεσης, οι γύροι διαπραγματεύσεων μεταξύ πολλών εργοδοτών συνήθως προηγούνται των γύρων διαπραγματεύσεων με έναν μόνο εργοδότη. Σύμφωνα με τον εργατικό κώδικα, στις επιχειρησιακές συλλογικές συμβάσεις, μπορούν να συμφωνηθούν μόνο διατάξεις που είναι ίσες ή ευνοϊκότερες για τους εργαζομένους από εκείνες που ορίζονται στον εργατικό κώδικα ή στις διατάξεις που έχουν συμφωνηθεί στην πολυεργοδοτική συλλογική σύμβαση. Για παράδειγμα, μπορεί να συμφωνηθεί ίση ή υψηλότερη αύξηση μισθών. Δεν υπάρχουν συλλογικές διαπραγματεύσεις ή συμφωνίες «καθορισμού προτύπων». Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις σε μεμονωμένους τομείς είναι τυπικά ανεξάρτητες χωρίς επίσημο οριζόντιο συντονισμό.

Η επέκταση των συλλογικών συμβάσεων επιτρέπεται από το νόμο. Οι πολυεργοδοτικές συλλογικές συμβάσεις μπορούν να επεκταθούν και σε άλλους εργοδότες του ίδιου κλάδου ή κλάδου σύμφωνα με τους κανόνες που καθορίζονται στον νόμο αριθ. 2/1991 περί συλλογικών διαπραγματεύσεων, όπως τροποποιήθηκε. Πρόταση για την παράταση μπορεί να υποβληθεί από οποιονδήποτε από τους συμβαλλόμενους κοινωνικούς εταίρους, αλλά συνήθως το πράττουν οι συνδικαλιστικές οργανώσεις. Η πρόταση υποβάλλεται στο MPSVR SR και μια ειδική ομάδα εργασίας ασχολείται με αυτήν. Λόγω των συχνών αλλαγών στη ρύθμιση των επεκτάσεων σχετικά με τη συγκατάθεση των εργοδοτών που επηρεάζονται από την επέκταση, οι παρατάσεις σπάνια εφαρμόζονται. Για παράδειγμα, υπήρξαν τέσσερις παρατάσεις το 2005-2006, υπήρξαν πέντε παρατάσεις το 2009 και καμία κατά τη διάρκεια του 2010-2013.

Από το 2014, η επέκταση συλλογικής σύμβασης ήταν δυνατή χωρίς τη συγκατάθεση του εργοδότη που επηρεάστηκε από την παράταση. Ορισμένες συνδικαλιστικές ενώσεις, ιδιαίτερα η OZ Kovo, χρησιμοποίησαν αυτή την επιλογή προς όφελός τους. Τον Μάρτιο του 2016, το Συνταγματικό Δικαστήριο αποφάσισε ότι ο μηχανισμός επέκτασης δεν ήταν σύμφωνος με το συνταγματικά αποδεκτό πνεύμα της νομοθεσίας. Την 1η Σεπτεμβρίου 2017, τροποποιήσεις της νομοθεσίας εισήγαγαν τον όρο «αντιπροσωπευτική συλλογική σύμβαση εργασίας πολλών εργοδοτών». Τώρα, μόνο τέτοιες συμβάσεις θα μπορούσαν να επεκταθούν και δεν απαιτείται η συγκατάθεση των εργοδοτών που δεν είχαν υπογράψει τη συλλογική σύμβαση. Τόσο το 2019 όσο και το 2020 επεκτάθηκαν πέντε πολυεργοδοτικές συμβάσεις. Την 1η Μαρτίου 2021 καταργήθηκε η επέκταση των αντιπροσωπευτικών συμβάσεων (νόμος 76/2021, άρθρο ΙΙ) και, το 2022, δεν παρατάθηκε καμία συλλογική σύμβαση πολλών εργοδοτών.

Παρεκκλίσεις από τις πολυεργοδοτικές συλλογικές συμβάσεις επιτρέπονται μόνο υπέρ των εργαζομένων. Για παράδειγμα, δεν είναι δυνατή η παρέκκλιση από τις συλλογικές μισθολογικές συμβάσεις προκειμένου να καταβάλλονται μισθοί χαμηλότεροι από το επίπεδο των συλλογικών συμβάσεων. Οι ρήτρες εξαίρεσης συνήθως δεν εφαρμόζονται στις συλλογικές συμβάσεις και οι δυνατότητες ανοίγματος υπόκεινται σε αμοιβαία συμφωνία μεταξύ των συμβαλλομένων μερών.

Η συλλογική σύμβαση μπορεί να παραμείνει σε ισχύ, εκτός εάν η περίοδος ισχύος ορισμένων υποχρεώσεων αποτελέσει αντικείμενο διαφορετικής διαπραγμάτευσης σε αυτήν. Όταν η ημερομηνία ισχύος ή λήξης δεν καθορίζεται στη συλλογική σύμβαση, ισχύει για ένα έτος. Οι επιχειρησιακές συλλογικές συμβάσεις και οι πολυεργοδοτικές συλλογικές συμβάσεις στον δημόσιο τομέα συμφωνούνταν για ένα έτος, αλλά πρόσφατα οι πολυεργοδοτικές συμβάσεις στον δημόσιο τομέα συμφωνήθηκαν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Οι πολυεργοδοτικές συλλογικές συμβάσεις στον επιχειρηματικό τομέα ίσχυαν για δύο έως τρία χρόνια.

Η εργασιακή ειρήνη πρέπει να επικρατεί καθ' όλη τη διάρκεια της συλλογικής σύμβασης. Ωστόσο, οι ρήτρες ειρήνης αυτές καθαυτές συνήθως δεν περιλαμβάνονται στις συλλογικές συμβάσεις. Ο νόμος αριθ. 2/1991 περί συλλογικών διαπραγματεύσεων περιλαμβάνει διάταξη σύμφωνα με την οποία συλλογική εργατική διαφορά μπορεί να προκύψει λόγω μη εκπλήρωσης διατάξεων ή δικαιωμάτων που έχουν συμφωνηθεί στην υφιστάμενη συλλογική σύμβαση (αμφισβήτηση δικαιωμάτων). Στις περιπτώσεις αυτές, οι συμβαλλόμενοι κοινωνικοί εταίροι μπορούν να χρησιμοποιούν τη διαδικασία επίλυσης εργατικών διαφορών. Για την επίλυση αναδυόμενων εργατικών διαφορών, προβλέπονται εσωτερικοί μηχανισμοί σε ορισμένες εταιρικές συλλογικές συμβάσεις.

Εκτός από τον εβδομαδιαίο χρόνο εργασίας και τις μισθολογικές αυξήσεις, τα κοινά θέματα των συλλογικών συμβάσεων περιλαμβάνουν τα δικαιώματα εκπροσώπησης των εργαζομένων, την επαγγελματική ασφάλεια και υγεία, τους κανόνες σχετικά με τις απολύσεις (κυρίως αποζημίωση απόλυσης), τις συμπληρωματικές πληρωμές (π.χ. για υπερωριακή εργασία, εργασία σε αργίες ή νυχτερινή εργασία), ευέλικτες μορφές χρόνου εργασίας, τη δημιουργία κοινωνικού ταμείου στις επιχειρήσεις και την αξιοποίησή του, καθώς και την απαγόρευση των διακρίσεων και την ισότητα των φύλων στην εργασία. Το 2020, οι όροι για την κατ' οίκον εργασία κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 συμφωνήθηκαν στις εταιρικές συλλογικές συμβάσεις.