Ατομικές εργασιακές σχέσεις στην Ισπανία

Απαιτήσεις σχετικά με τη σύμβαση εργασίας

Η ελάχιστη ηλικία εργασίας για την έναρξη σχέσης εργασίας είναι τα 16 έτη. Μόλις υπογραφεί η σύμβαση εργασίας, η εταιρεία πρέπει να ενημερώσει τη Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης για τους όρους της σύμβασης και να αποστείλει στην υπηρεσία αντίγραφο αυτής το αργότερο 10 ημέρες αργότερα. Ένα άλλο αντίγραφο της σύμβασης πρέπει να υποβληθεί στους εκπροσώπους των εργαζομένων για το χώρο εργασίας.

Διαδικασίες απόλυσης και καταγγελίας

Οι εργοδότες υποχρεούνται να ενημερώνουν το εργατικό δυναμικό τους για τις προγραμματισμένες απολύσεις 15 ημέρες νωρίτερα. Αυτή η προθεσμία προειδοποίησης ισχύει τόσο για ομαδικές όσο και για ατομικές απολύσεις, καθώς και για όλους τους εργαζόμενους ανεξάρτητα από τη θητεία τους. Το 2010, η προθεσμία καταγγελίας μειώθηκε από έναν μήνα σε δύο εβδομάδες με το βασιλικό νομοθετικό διάταγμα 10/2010. Η ισπανική οικονομία φαίνεται να είναι πιο ευέλικτη τώρα από εκείνη της μέσης χώρας του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης σε αυτόν τον τομέα, καθώς οι μέσες περίοδοι προειδοποίησης στις χώρες αυτές είναι 3,5 εβδομάδες για εργαζόμενους με 9μηνη θητεία κατά τη στιγμή της απόλυσης, 1,3 μήνες για εργαζόμενους με 4ετή θητεία και 2,7 μήνες για εργαζόμενους με 20ετή θητεία.

Σε περίπτωση ομαδικής απόλυσης (περισσότεροι από πέντε εργαζόμενοι εάν επηρεάζεται το σύνολο του εργατικού δυναμικού, τουλάχιστον 10 εργαζόμενοι σε εταιρείες με λιγότερους από 100 υπαλλήλους, 10% των εργαζομένων σε εταιρείες με 100-300 υπαλλήλους και 30 εργαζόμενοι σε εταιρείες με περισσότερους από 299 υπαλλήλους), η νομοθεσία απαιτεί να καταβάλλεται στους εργαζόμενους ελάχιστη νόμιμη αποζημίωση 20 ημερών για κάθε έτος υπηρεσίας, Αποδοχές έως 12 μήνες κατ' ανώτατο όριο.

Σε περίπτωση ατομικής καταχρηστικής απόλυσης εργαζομένου με σύμβαση αορίστου χρόνου, η νομοθεσία απαιτεί να καταβάλλεται στους εργαζομένους ελάχιστη νόμιμη αποζημίωση 33 ημερών για κάθε έτος υπηρεσίας, με ανώτατο όριο τις αποδοχές 24 μηνών.

Σε περίπτωση ατομικής δίκαιης απόλυσης, η νομοθεσία απαιτεί να καταβάλλεται στους εργαζομένους ελάχιστη νόμιμη αποζημίωση 20 ημερών για κάθε έτος υπηρεσίας, με ανώτατο όριο τις αποδοχές 12 μηνών.

Σε επιχειρήσεις με λιγότερους από 25 υπαλλήλους, το Δημόσιο Ταμείο Εγγύησης Μισθών (Fondo de Garantía Salarial) θα καταβάλει το 40% της νόμιμης αποζημίωσης των εργαζομένων σε περίπτωση ομαδικών απολύσεων.

Η αποζημίωση απόλυσης για συμβάσεις ορισμένου χρόνου τροποποιήθηκε με το βασιλικό νομοθετικό διάταγμα 10/2010, το οποίο όριζε ότι από την 1η Ιανουαρίου 2015 η αποζημίωση απόλυσης θα αυξανόταν ετησίως κατά 1 ημέρα ανά έτος υπηρεσίας, από 8 ημέρες ανά έτος υπηρεσίας που καταβαλλόταν το 2010 σε 12 ημέρες. Κατά συνέπεια, το 2014 η αποζημίωση απόλυσης για συμβάσεις ορισμένου χρόνου ήταν 11 ημέρες εργασίας ετησίως. Εάν ο εργοδότης απολύσει τον προσωρινό εργαζόμενο πριν από τη λήξη της σύμβασής του, η αποζημίωση απόλυσης ισούται με 33 ημέρες αμοιβής για κάθε έτος υπηρεσίας, με ανώτατο όριο τις αποδοχές 24 μηνών.

Για το θέμα αυτό, μια πολεμική απόφαση ανακοινώθηκε από το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΔΕΕ) τον Σεπτέμβριο του 2016 (C-596/14). Σύμφωνα με την ισπανική νομοθεσία, οι μόνιμοι υπάλληλοι λαμβάνουν 20 ημέρες ανά έτος εργασίας αποζημίωσης απόλυσης όταν απολύονται, ενώ οι προσωρινά απασχολούμενοι λαμβάνουν 12 ημέρες και οι προσωρινοί αναπληρωτές (interinos) δεν λαμβάνουν καμία αποζημίωση. Σε απόφαση που εκδόθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 2016, το ΔΕΕ έκρινε ότι οι προσωρινοί αναπληρωτές έχουν επίσης το δικαίωμα να λαμβάνουν αποζημίωση απόλυσης και ότι το ποσό που λαμβάνουν οι προσωρινά απασχολούμενοι και οι εργαζόμενοι αορίστου χρόνου δεν θα πρέπει να διαφέρει λόγω του είδους της σύμβασής τους, για τους νομικούς λόγους της συμφωνίας-πλαισίου για την εργασία ορισμένου χρόνου (που παρατίθεται στο παράρτημα της οδηγίας 1999/70/ΕΚ του Συμβουλίου).

Η απόφαση αυτή δημιούργησε μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με το θέμα της αποζημίωσης απόλυσης στην Ισπανία, διότι, σύμφωνα με την απόφαση του δικαστηρίου, τόσο οι προσωρινά απασχολούμενοι όσο και οι προσωρινοί αναπληρωτές θα πρέπει να έχουν την ίδια αποζημίωση με τους άλλους εργαζομένους (αποδοχές 20 ημερών, με ανώτατο όριο τις αποδοχές 12 μηνών).

Επί του παρόντος, ο ισπανικός κανονισμός εξακολουθεί να είναι ο ίδιος (δεν καταβάλλεται αποζημίωση απόλυσης για προσωρινούς αναπληρωτές), αν και περισσότερες παρόμοιες υποθέσεις έχουν φτάσει στο ΔΕΚ και στο ισπανικό Ανώτατο Δικαστήριο και αναμένουν αποφάσεις. Φαίνεται ότι ο νομοθέτης θα περιμένει μέχρι να επιλυθούν αυτές οι εκκρεμείς υποθέσεις προκειμένου να ρυθμίσει το ζήτημα βάσει μιας πιο ενοποιημένης νομολογίας. Επομένως, οι επιπτώσεις της απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου μένει να φανούν.

Άδεια πατρότητας, μητρότητας και πατρότητας

Τα τελευταία χρόνια, οι άδειες μητρότητας και πατρότητας έχουν αλλάξει σημαντικά.

Η διάρκεια της γονικής άδειας παρατάθηκε από τέσσερις σε πέντε εβδομάδες στις 5 Ιουλίου 2018. Τον Σεπτέμβριο του 2017, το Λαϊκό Κόμμα και οι Ciudadanos συμφώνησαν να παρατείνουν την άδεια πατρότητας σε πέντε εβδομάδες από το επόμενο έτος και μετά. Ωστόσο, τον Ιανουάριο του 2018 η συμφωνία αυτή εξακολουθούσε να υπόκειται στην έγκριση του νόμου για τον προϋπολογισμό του 2018, επομένως η παράταση δεν είχε εφαρμοστεί στην πράξη (και η γονική άδεια εξακολουθούσε να διαρκεί τέσσερις εβδομάδες). Η σοσιαλιστική κυβέρνηση ανακοίνωσε τελικά αυτό το μέτρο ως μέρος του νόμου για τον προϋπολογισμό (νόμος 6/2018).

Τον Φεβρουάριο του 2019, η σοσιαλιστική κυβέρνηση θέσπισε το βασιλικό νομοθετικό διάταγμα 6/2019, θεσπίζοντας τη σταδιακή εξίσωση των αδειών μητρότητας και πατρότητας. Ως εκ τούτου, η άδεια πατρότητας αυξήθηκε σε οκτώ εβδομάδες το 2019 και σε 12 εβδομάδες το 2020, ενώ έως το 2021 αμφότεροι οι γονείς λάμβαναν ισότιμη, μη μεταβιβάσιμη άδεια μετ' αποδοχών 16 εβδομάδων, η οποία μπορούσε να παραταθεί κατά δύο εβδομάδες ανά παιδί σε περίπτωση πολλαπλού τοκετού.

Νόμιμες ρυθμίσεις άδειας

Πηγή: Επεξεργασία από τους ίδιους τους συγγραφείς.

Αναρρωτική άδεια

Για να δικαιούται αναρρωτική άδεια, ο εργαζόμενος πρέπει να έχει καταβάλει εισφορές κοινωνικής ασφάλισης για 180 ημέρες κατά τη διάρκεια των πέντε ετών πριν από την έναρξη της άδειας, σε περίπτωση κοινής ασθένειας. Σε περίπτωση εργατικού ατυχήματος δεν απαιτείται περίοδος καταβολής εισφορών.

Το ποσό των καταβλητέων παροχών καθορίζεται βάσει των εισφορών που καθορίζονται σύμφωνα με τους μισθούς. Για τις τρεις πρώτες ημέρες μιας κοινής ασθένειας, ο εργαζόμενος δεν θα λάβει κανένα επίδομα. Μεταξύ της 4ης ημέρας και της 20ής ημέρας, το ποσοστό αναπλήρωσης είναι 60% του μισθού της κανονιστικής βάσης. Μετά την 20ή ημέρα, το ποσοστό αναπλήρωσης ανέρχεται στο 75% της κανονιστικής βάσης. Σε περίπτωση εργατικού ατυχήματος, το ποσοστό αναπλήρωσης ανέρχεται στο 75% της κανονιστικής βάσης από την πρώτη ημέρα.

Ηλικία συνταξιοδότησης

Η ηλικία συνταξιοδοτήσεως αυξήθηκε το 2011 (νόμος 27/2011) από τα 65 στα 67 έτη. Αυτή η αναβολή της συνταξιοδότησης εφαρμόζεται σταδιακά μεταξύ 2013 και 2027. Αυξήθηκε κατά ένα μήνα ετησίως έως το 2018 και αυξάνεται κατά δύο μήνες ετησίως από το 2019. Θα συνεχίσει να αυξάνεται με αυτόν τον ρυθμό έως το 2027. Οι εργαζόμενοι μπορούν να συνταξιοδοτηθούν στην ηλικία των 65 ετών και να επωφεληθούν από τα μέγιστα συνταξιοδοτικά δικαιώματα εάν έχουν καταβάλει εισφορές κοινωνικής ασφάλισης για τουλάχιστον 38 έτη και 6 μήνες.

Η περίοδος εισφορών που λαμβάνεται για τον καθορισμό της κανονιστικής βάσης της σύνταξης αυξήθηκε από 15 σε 25 έτη από το 2013 έως το 2022. Η αύξηση αυτή εφαρμόστηκε σταδιακά, αυξάνοντας κατά ένα έτος κατά την περίοδο αυτή.

Οι γυναίκες που διέκοψαν τη σταδιοδρομία τους συνεπεία γέννησης ή υιοθεσίας μπορούν να διεκδικήσουν 9 μήνες εισφορών ανά παιδί πριν από την ηλικία των 67 ετών, με ανώτατο όριο τα 2 έτη.

Τον Ιούλιο του 2021 επιτεύχθηκε συμφωνία μεταξύ της κυβέρνησης και των κοινωνικών εταίρων (CEOE, Cepyme, CCOO και UGT) σχετικά με τη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος. Η συμφωνία είναι το πρώτο σημαντικό σύμφωνο για τις συντάξεις στο πλαίσιο του κοινωνικού διαλόγου από το 2011 (La Moncloa, 2021).

• Η συμφωνία προβλέπει έναν νέο μηχανισμό αξιολόγησης για τη διατήρηση της αγοραστικής δύναμης των δημόσιων συντάξεων σύμφωνα με τον μέσο ετήσιο πληθωρισμό που καταγράφηκε το προηγούμενο έτος.

• Η συμφωνία περιλαμβάνει διάφορα κίνητρα που αποσκοπούν στην προσέγγιση της πραγματικής ηλικίας συνταξιοδότησης με τη νόμιμη ηλικία συνταξιοδότησης. Τα μέτρα αυτά περιλαμβάνουν νέα κίνητρα για καθυστερημένη συνταξιοδότηση, όπως απαλλαγές από εισφορές κοινωνικής ασφάλισης και αυξήσεις στο ποσό της σύνταξης.

• Οι κοινωνικοί εταίροι δεσμεύτηκαν να διαπραγματευτούν έναν νέο «μηχανισμό ισότητας μεταξύ των γενεών» σύμφωνα με το σχέδιο ανάκαμψης, μετασχηματισμού και ανθεκτικότητας. Ο νέος μηχανισμός αναμένεται να τεθεί σε ισχύ από το 2027 και θα έχει ως στόχο να εξισορροπήσει την προσπάθεια χρηματοδότησης των συντάξεων μεταξύ των γενεών.

Μια άλλη πρόταση μεταρρύθμισης για την οποία δεν υπάρχει ακόμη συναίνεση σχετίζεται με την παράταση της περιόδου στην οποία βασίζεται ο υπολογισμός των συντάξεων γήρατος από 25 σε 30 έτη μεταξύ 2027 και 2038. Το μέτρο αυτό συμφωνήθηκε από την ισπανική κυβέρνηση και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας της Ισπανίας. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Τράπεζας της Ισπανίας, ένα τέτοιο μέτρο θα οδηγήσει σε μείωση της μέσης αρχικής σύνταξης. Ωστόσο, η επέκταση της περιόδου υπολογισμού στον ευνοϊκότερο αριθμό ετών μπορεί να συμβάλει στην εξομάλυνση της πτώσης του μέσου ποσού αρχικής σύνταξης, συμβάλλοντας παράλληλα στη μείωση των ανισοτήτων μεταξύ των συνταξιούχων (Muñoz-Julve και Ramos, 2022).