Συλλογικές διαπραγματεύσεις στη Ρουμανία

Ο νόμος περί κοινωνικού διαλόγου του 2011 (νόμος αριθ. 62/2011) κατάργησε τις συλλογικές διαπραγματεύσεις σε εθνικό επίπεδο. Η νέα νομοθεσία αντικατέστησε επίσης τις κλαδικές συλλογικές διαπραγματεύσεις με τις κλαδικές συλλογικές διαπραγματεύσεις. Το νέο νομικό πλαίσιο αποκέντρωσε τις συλλογικές διαπραγματεύσεις αυξάνοντας τη σημασία των συλλογικών συμβάσεων σε επίπεδο επιχείρησης. Μεταξύ 2011 και 2018, οι συλλογικές διαπραγματεύσεις διεξήχθησαν κυρίως σε επίπεδο εταιρείας, αλλά δεν ήταν υποχρεωτική η σύναψη συλλογικής σύμβασης ως αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων.

Ο νέος νόμος για τον κοινωνικό διάλογο (νόμος αριθ. 367/2022) παρέχει ένα νέο πλαίσιο για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις σε εθνικό, κλαδικό και εταιρικό επίπεδο. Επανέρχεται η δυνατότητα σύναψης εθνικών συλλογικών συμβάσεων εργασίας, αλλά ο νόμος ορίζει ότι δεν μπορούν να περιλαμβάνουν ρήτρες που σχετίζονται με τους εθνικούς κατώτατους μισθούς, όπως συνέβαινε μέχρι το 2011. Οι συμφωνίες μπορούν, ωστόσο, να περιλαμβάνουν συντελεστές κατώτατου μισθού βάσει επαγγελματικών προτύπων.

Ο νέος νόμος καθιστά υποχρεωτικές τις συλλογικές διαπραγματεύσεις σε επιχειρήσεις με τουλάχιστον 10 εργαζόμενους, καθώς και σε κλαδικό επίπεδο. Τόσο οι συνδικαλιστικές οργανώσεις όσο και οι οργανώσεις εργοδοτών μπορούν να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις. Ο νόμος επιτρέπει στις ομοσπονδίες εργοδοτών και στις αντίστοιχες συνδικαλιστικές οργανώσεις που δεν έχουν υπογράψει συλλογική σύμβαση που έχει συναφθεί σε κλαδικό επίπεδο να προσχωρήσουν στη συμφωνία βάσει γραπτής κοινοποίησης.

Μετά τη νομοθετική αλλαγή του 2011, λίγες μόνο κλαδικές συλλογικές συμβάσεις συνήφθησαν σε κλαδικό επίπεδο μεταξύ 2012 και 2022, σε αντίθεση με τις οκτώ κλαδικές συλλογικές συμβάσεις που συνήφθησαν μόνο το 2010. Το 2019 συνήφθη συλλογική σύμβαση για τον τομέα της δημόσιας υγείας, η οποία ισχύει από το 2019 έως το 2021. Το 2022 συνήφθη συλλογική σύμβαση για τον τομέα της προπανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Επιπλέον, το 2021 συνήφθησαν 4 συλλογικές συμβάσεις πολλών εργοδοτών και το 2022 11.

Κάλυψη των εργαζομένων από συλλογικές μισθολογικές διαπραγματεύσεις

Πηγές: Eurofound, Έρευνα για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις 2013/2019 (συμπεριλαμβανομένων εταιρειών του ιδιωτικού τομέα με εγκαταστάσεις με περισσότερους από 10 εργαζομένους (κωδικοί NACE B–S)· η ερώτηση της έρευνας ήταν ερώτηση πολλαπλής επιλογής και ήταν δυνατές πολλαπλές απαντήσεις)· Eurostat [earn_ses10_01], [earn_ses14_01], [earn_ses18_01] (συμπεριλαμβανομένων των εταιρειών που απασχολούν περισσότερους από 10 εργαζομένους (κωδικοί NACE B–S, εξαιρουμένου του O), με μία μόνο απάντηση για κάθε τοπική μονάδα)· ΟΟΣΑ και AIAS, 2021· Επιθεώρηση Εργασίας

Η αποκέντρωση του κοινωνικού διαλόγου το 2011 οδήγησε στη συγκέντρωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων σε επίπεδο εταιρείας. Η κατάσταση αυτή εξακολουθούσε να είναι εμφανής το 2022, αλλά θα πρέπει να αλλάξει με τον νέο νόμο για τον κοινωνικό διάλογο. Προηγούμενα στοιχεία έδειξαν ότι, μετά την κατάργηση των εθνικών συλλογικών διαπραγματεύσεων το 2011, η κάλυψη από συλλογικές διαπραγματεύσεις μειώθηκε από σχεδόν 100% το 2010 σε περίπου 35% το 2013. Τα στοιχεία της Επιθεώρησης Εργασίας δείχνουν ότι 2.113.237 εργαζόμενοι καλύπτονταν από ενεργή συλλογική σύμβαση το 2020, γεγονός που δείχνει κάλυψη συλλογικών διαπραγματεύσεων 32%.

Αριθμός συλλογικών συμβάσεων σε επίπεδο επιχείρησης (εθνικά στοιχεία)

Πηγή: Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Επιθεώρηση Εργασίας.

Μετά τη μεταρρύθμιση του νομοθετικού πλαισίου για τον κοινωνικό διάλογο το 2011, η Ρουμανία πέρασε από ένα συγκεντρωτικό σε ένα αποκεντρωμένο σύστημα συλλογικών διαπραγματεύσεων. Πριν από το 2011, οι εθνικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας ήταν πολύ σημαντικές, καθώς οι διατάξεις τους ήταν υποχρεωτικές για τα χαμηλότερα επίπεδα του συστήματος διαπραγμάτευσης (κλάδος, κλάδος και εταιρεία). Θεωρητικά, οι συλλογικές διαπραγματεύσεις σε κλαδικό επίπεδο θα πρέπει να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο, καθώς οι διατάξεις των κλαδικών συλλογικών συμβάσεων είναι υποχρεωτικές (υπό συγκεκριμένες νομικές προϋποθέσεις) για όλες τις επιχειρήσεις του σχετικού κλάδου. Ωστόσο, στην πράξη, οι κλαδικές συλλογικές διαπραγματεύσεις εμποδίζονται. Ως εκ τούτου, οι συλλογικές διαπραγματεύσεις σε τοπικό επίπεδο (σε επίπεδο εταιρειών και ομίλων εγκαταστάσεων) είναι πιο σημαντικές.

Η έγκριση του νέου νόμου για τον κοινωνικό διάλογο στα τέλη του 2022 αναμενόταν να αλλάξει αυτή την κατάσταση, καθιστώντας υποχρεωτικές τις συλλογικές διαπραγματεύσεις τόσο σε εταιρικό όσο και σε κλαδικό επίπεδο και επαναφέροντας τις συλλογικές διαπραγματεύσεις σε εθνικό επίπεδο.

Επίπεδα συλλογικών διαπραγματεύσεων, 2022

Άρθρωση

Οι ρήτρες των συλλογικών συμβάσεων που υπογράφονται σε κλαδικό επίπεδο είναι υποχρεωτικές για όλους τους εργαζόμενους των επιχειρήσεων του σχετικού κλάδου. Ωστόσο, μέχρι τον Δεκέμβριο του 2022, μια συλλογική σύμβαση θεωρούνταν κλαδική μόνο εάν ο αριθμός των εργαζομένων στις εταιρείες που ήταν συνδεδεμένες με την υπογράφουσα εργοδοτική οργάνωση αντιπροσώπευε περισσότερο από το ήμισυ του συνολικού αριθμού εργαζομένων στον σχετικό οικονομικό τομέα. Εάν δεν πληρούται αυτή η προϋπόθεση, η συλλογική σύμβαση καταχωρίστηκε ως συμφωνία στο επίπεδο ομάδας εγκαταστάσεων.

Ο νέος νόμος για τον κοινωνικό διάλογο επαναφέρει τις συλλογικές διαπραγματεύσεις σε εθνικό επίπεδο. Οι ρήτρες των εθνικών συλλογικών συμβάσεων ισχύουν για όλους τους εργαζομένους και πρέπει να περιλαμβάνονται στις συλλογικές συμβάσεις που συνάπτονται σε εταιρικό ή κλαδικό επίπεδο.

Σύμφωνα με τον νέο νόμο για τον κοινωνικό διάλογο, ένας γύρος διαπραγματεύσεων μπορεί να ξεκινήσει είτε από συνδικαλιστικές οργανώσεις είτε από οργανώσεις εργοδοτών τουλάχιστον 60 ημέρες πριν από τη λήξη της ισχύουσας συλλογικής σύμβασης. Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις δεν μπορούν να διαρκούν περισσότερο από 45 ημέρες και δεν είναι υποχρεωτική η σύναψη συλλογικής σύμβασης.

Στον δημόσιο τομέα, οι διαπραγματεύσεις ξεκινούν, κατά κανόνα, το τέταρτο τρίμηνο του έτους, όταν η κυβέρνηση εγκρίνει την απόφασή της σχετικά με τον κατώτατο μισθό για το επόμενο έτος.

Ο νέος νόμος για τον κοινωνικό διάλογο παρέχει το πλαίσιο για τον αυτόματο συντονισμό μεταξύ των διαφόρων επιπέδων διαπραγμάτευσης. Οι ρήτρες που αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης στο υψηλότερο επίπεδο είναι ελάχιστες και εφαρμόζονται αυτομάτως σε όλα τα χαμηλότερα επίπεδα κατ' επέκταση. Επιπλέον, μια μορφή κάθετου συντονισμού εξασφαλίζεται από τον σιωπηρό συντονισμό των μισθολογικών αιτημάτων από τις συνδικαλιστικές ομοσπονδίες και τις κλαδικές ομοσπονδίες εργοδοτών, οι οποίες δικαιούνται από το νόμο να συμμετέχουν σε συλλογικές διαπραγματεύσεις σε επίπεδο επιχείρησης και ακόμη και να συνάπτουν συλλογικές διαπραγματεύσεις σε επίπεδο επιχείρησης σε ορισμένες περιπτώσεις.

Από τον Δεκέμβριο του 2022, οι εθνικές συλλογικές συμβάσεις εφαρμόζονται αυτόματα σε όλους τους εργαζομένους και οι κλαδικές συλλογικές συμβάσεις εφαρμόζονται αυτόματα σε όλους τους εργαζόμενους του κλάδου. Ο νέος νόμος για τον κοινωνικό διάλογο προβλέπει επίσης ότι οι οργανώσεις/εταιρείες εργοδοτών και οι αντίστοιχες συνδικαλιστικές οργανώσεις που δεν έχουν υπογράψει συλλογικές συμβάσεις που συνάπτονται σε κλαδικό επίπεδο ή για ομίλους επιχειρήσεων μπορούν να προσχωρήσουν σε αυτές τις συμφωνίες.

Υπήρξαν περιπτώσεις μεταξύ του 1999 και του 2011 όπου οι κλαδικές συλλογικές συμβάσεις περιελάμβαναν παρεκκλίσεις, επιτρέποντας στις εταιρείες που αντιμετώπιζαν οικονομικές και χρηματοπιστωτικές δυσχέρειες να πληρώνουν κάτω από το κατώτατο όριο.

Οι συλλογικές συμβάσεις για τις βιομηχανίες σιδηρούχων και μη σιδηρούχων υλικών, για παράδειγμα, όριζαν ότι για περιορισμένα χρονικά διαστήματα «ο κατώτατος μισθός μπορεί να μειωθεί, αλλά ποτέ κάτω από το 80 % της αξίας που είχε αρχικά διαπραγματευτεί».

Από το 2011, ορισμένες συλλογικές συμβάσεις εργασίας σε επίπεδο εγκατάστασης έχουν συμπεριλάβει ρήτρες που επέτρεπαν στις εταιρείες να καταβάλλουν λιγότερο από τον νόμιμο κατώτατο μισθό. Η παρέκκλιση αυτή επιτρέπεται εάν η εταιρεία διενεργεί χρηματοοικονομική και οικονομική ανάλυση από την οποία προκύπτει ότι αντιμετωπίζει χρηματοοικονομικές δυσχέρειες.

Όταν λήξει μια συλλογική σύμβαση, οι κοινωνικοί εταίροι έχουν το δικαίωμα να την παρατείνουν κατά 12 μήνες. Η παράταση επιτρέπεται μόνο μία φορά. Στη συνέχεια, η επαναδιαπραγμάτευση είναι η μόνη διαθέσιμη επιλογή. Τόσο οι εργοδότες όσο και οι συνδικαλιστικές οργανώσεις μπορούν να ξεκινήσουν συλλογικές διαπραγματεύσεις· Αυτό πρέπει να γίνει τουλάχιστον 60 ημέρες πριν από τη λήξη της ισχύουσας συλλογικής σύμβασης. Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις δεν θα πρέπει να διαρκούν περισσότερο από 45 ημέρες. Εάν οι κοινωνικοί εταίροι δεν μπορούν να καταλήξουν σε συναίνεση και να συνάψουν συλλογική σύμβαση εντός αυτού του χρονικού πλαισίου, η συνδικαλιστική οργάνωση έχει το δικαίωμα να ξεκινήσει μια εργατική σύγκρουση.

Τα σημαντικότερα ζητήματα στις συλλογικές διαπραγματεύσεις στη Ρουμανία είναι οι μισθοί και η πληρωμή των υπερωριών. Θέματα όπως η διά βίου μάθηση και η ισότητα των φύλων δεν είναι τόσο σημαντικά.