Εργατικές κινητοποιήσεις και διαφορές στη Βουλγαρία

Ο νόμος για την επίλυση συλλογικών εργατικών διαφορών είναι το νομικό πλαίσιο που καθορίζει το «δικαίωμα απεργίας». Ο κύριος τύπος συνδικαλιστικής δράσης είναι η «ενεργή απεργία» (ефективна стачка), κατά τη διάρκεια της οποίας οι εργαζόμενοι δεν εργάζονται. Η δράση αυτή μπορεί να οργανωθεί όταν η συνδιαλλαγή, η διαιτησία ή οι διαπραγματεύσεις δεν είχαν επιτυχία. Κατά τη διάρκεια της απεργίας, οι εργαζόμενοι πρέπει να είναι παρόντες στο χώρο του εργοδότη εντός του κανονικού χρόνου εργασίας τους. Μια άλλη μορφή είναι η «συμβολική απεργία» (символична стачка), η οποία περιλαμβάνει την εργασία ως συνήθως φορώντας ή τοποθετώντας κατάλληλες πινακίδες, αφίσες διαμαρτυρίας, κορδέλες, κονκάρδες ή άλλα κατάλληλα σύμβολα. Αυτό το είδος απεργίας μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί από τους εργαζόμενους στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης ή την αστυνομία. Ο νόμος απαγορεύει τις ενεργές απεργίες σε αυτούς τους τομείς.

Δεν υπάρχουν επίσημες εθνικές πηγές δεδομένων σχετικά με τις εργατικές κινητοποιήσεις για τη Βουλγαρία.

Η NICA διατηρεί δικό της μητρώο CLD, το οποίο δεν είναι αντιπροσωπευτικό. Για την περίοδο 2010-2021 εντοπίστηκαν συνολικά 152 CLD, εκ των οποίων 148 αφορούσαν επιχειρήσεις και 4 σε επίπεδο δήμων. Συνολικά 401.110 άτομα απασχολούνταν σε επιχειρήσεις με CLD κατά τη στιγμή της διαφοράς. Την περίοδο 2010-2021, το μεγαλύτερο ποσοστό των ζητημάτων που αποτέλεσαν αντικείμενο CLD σχετίζονταν με καθυστερημένη καταβολή μισθών (59) και μισθολογικών αυξήσεων (58), ακολουθούμενα από ζητήματα που σχετίζονται με την αναδιάρθρωση και/ή την απασχόληση (48) και την υγεία και ασφάλεια στην εργασία (40).

Ο αριθμός των CLD που καταχωρίστηκαν από τη NICA ήταν 15 το 2012 και 13 το 2017, σε σύγκριση με 7 το 2021. Εντός των CLD στη χώρα το 2015, είχαν οργανωθεί εννέα αποτελεσματικές απεργίες. Υπήρξαν πέντε αποτελεσματικές απεργίες το 2017 και τρεις το 2021 (NICA, 2021, σελ. 20). Στο 40% των περιπτώσεων, οι πραγματικές απεργίες οφείλονταν σε μη τήρηση της συλλογικής σύμβασης. Στο 55%, ο λόγος ήταν η αποτυχία επίτευξης συμφωνίας και η άρνηση διαπραγμάτευσης ήταν η αιτία στο 5% των αποτελεσματικών απεργιών.

Καταχωρημένα CLD, 2012–2021

Πηγές: NICA, 2016, 2017, 2019, 2021β.

Μηχανισμοί συλλογικής επίλυσης διαφορών

Σύμφωνα με τον νόμο για τη συλλογική επίλυση εργατικών διαφορών, οι CLD επιλύονται μέσω απευθείας διαπραγματεύσεων μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών ή μεταξύ των εκπροσώπων τους σε διαδικασία που καθορίζεται ελεύθερα από τα διαπραγματευόμενα μέρη. Οι απεργίες απαγορεύονται (άρθρο 16) στο Υπουργείο Άμυνας. το Υπουργείο Εσωτερικών· δικαστικά, εισαγγελικά και ανακριτικά όργανα· την κρατική υπηρεσία πληροφοριών· και την Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας.

Όταν δεν επιτυγχάνεται συμφωνία ή ένα από τα μέρη αρνείται να διαπραγματευθεί, καθένα από αυτά μπορεί να ζητήσει βοήθεια για την επίλυση της διαφοράς με διαμεσολάβηση ή/και εθελοντική διαιτησία συνδικαλιστικών οργανώσεων και οργανώσεων εργοδοτών ή/και της NICA.

Ατομικοί μηχανισμοί επίλυσης διαφορών

Σύμφωνα με τον Εργατικό Κώδικα (άρθρο 357), οι εργατικές διαφορές είναι μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών σχετικά με την εμφάνιση, την ύπαρξη, την εφαρμογή και τη λήξη της απασχόλησης, καθώς και σχετικά με την εφαρμογή των συλλογικών συμβάσεων και τη διάρκεια της εργασιακής εμπειρίας. Τέτοιες διαφορές θα μπορούσαν να αφορούν το δίκαιο (αξιώσεις για εργασιακά δικαιώματα) σχετικά με τη νομοθεσία, τις συλλογικές συμβάσεις ή τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των ατομικών συμβάσεων. Αυτές οι μεμονωμένες διαφορές εκδικάζονται από τα δικαστήρια. Δεδομένου ότι δεν υπάρχουν εργατοδικεία στη Βουλγαρία, αρμόδια για τις υποθέσεις αυτές είναι τα πολιτικά δικαστήρια και σε ορισμένες από αυτές τις υποθέσεις είναι τα διοικητικά δικαστήρια. Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις και τα παραρτήματά τους έχουν τη δυνατότητα (Εργατικός Κώδικας, αλλαγή από το 2016) να εκπροσωπούν τους εργαζομένους, κατόπιν αιτήματός τους, στο δικαστήριο.

Υπάρχουν επίσης μη νομικές διαφορές ενδιαφέροντος. Αυτά σχετίζονται με τη θέσπιση προβλεπόμενων δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Αυτό το είδος ατομικής διαφοράς θα μπορούσε να επιλυθεί μεταξύ του εργοδότη και του εργαζομένου. Εάν δεν μπορεί να επιτευχθεί συμφωνία, η επίλυση της διαφοράς πρέπει να παρέχεται από το δικαστήριο.

Χρήση εναλλακτικών μηχανισμών επίλυσης διαφορών

Ο μηχανισμός εναλλακτικής επίλυσης διαφορών εφαρμόζεται από τη NICA. Κατά κανόνα, τα τελευταία χρόνια, τα μέρη έχουν διευθετήσει τις διαφορές μεταξύ τους με τη βοήθεια των δικών τους ανώτατων δομών, χωρίς να χρησιμοποιούν εξωτερική βοήθεια από τη NICA.

Για την περίοδο 2010-2021, η NICA καταχώρισε συνολικά 152 CLD σε 97 επιχειρήσεις και 3 δήμους. Η NICA κίνησε επτά διαδικασίες διαιτησίας βάσει του άρθρου 14(3) του νόμου για την επίλυση συλλογικών εργατικών διαφορών (καθορισμός ελάχιστων δραστηριοτήτων κατά τη διάρκεια πραγματικής απεργίας). Υπήρχαν τα περισσότερα CLD το 2010-2011: το 85% όλων των CLD εντός της παρατηρούμενης περιόδου.

Σε 2015, υπήρξε μία διαδικασία συνδιαλλαγής και μία διαδικασία διαιτησίας που καταχωρήθηκε από τη NICA. Η διαδικασία συμβιβασμού περατώθηκε λόγω μη επίτευξης συμφωνίας μεταξύ των διαδίκων. Η διαδικασία διαιτησίας οφειλόταν σε ανέφικτη συμφωνία με τον εργοδότη και είχε ως αποτέλεσμα την αποφυγή της διοργάνωσης αποτελεσματικής απεργίας. Το 2015, η NICA διοργάνωσε μία διαδικασία διαμεσολάβησης CLD, η οποία δεν επιλύθηκε λόγω διαφωνίας μεταξύ των μερών της διαφοράς. Δεν υπάρχουν στοιχεία για το 2016. Δεν υποβλήθηκαν αιτήματα συμβιβασμού και διαιτησίας στη NICA το 2017.

Αναφέρεται ότι ένας από τους κύριους λόγους για τη χαμηλή δραστηριότητα διαιτησίας είναι η άρνηση ενός από τα μέρη να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις. Σύμφωνα με τη διοίκηση της ICICA, το 95% των CLD διευθετούνται μέσω άμεσων διαπραγματεύσεων μεταξύ των διαδίκων μερών, συμπεριλαμβανομένης και με τη βοήθεια ή την υποστήριξη συνδικαλιστικών οργανώσεων και οργανώσεων εργοδοτών και/ή κυβερνητικών φορέων, ιδρυμάτων και οργανισμών που εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα. Είναι δυνατή η χρήση εξωδικαστικών μεθόδων για τη διευθέτηση CLD. Με τη βοήθεια της NICA, το 2012 υπήρξε μια διαδικασία για τον καθορισμό των ελάχιστων υπηρεσιών που πρέπει να διατηρηθούν σε περίπτωση απεργίας (σύμφωνα με το άρθρο 14 παράγραφος 3 του νόμου για τον διακανονισμό των CLD). Μόνο μία διαδικασία διαμεσολάβησης ζητήθηκε το 2018· αφορούσε CLD στη δημοτική επιχείρηση παροχής υπηρεσιών δημόσιων μεταφορών.

Χρήση μηχανισμών επίλυσης διαφορών, 2010–2021

Πηγή: NICA (2021β).