Εργατικές κινητοποιήσεις και διαφορές στην Κύπρο

Το δικαίωμα στην απεργία κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας. Συγκεκριμένα, το άρθρο 27, παράγραφος 1, ορίζει ότι:

το δικαίωμα απεργίας αναγνωρίζεται και η άσκησή του μπορεί να ρυθμίζεται από το νόμο μόνο για σκοπούς διαφύλαξης της ασφάλειας της Δημοκρατίας ή της συνταγματικής τάξης ή της δημόσιας τάξης ή της δημόσιας ασφάλειας ή της διατήρησης προμηθειών και υπηρεσιών απαραίτητων για τη ζωή των κατοίκων ή της προστασίας των δικαιωμάτων και ελευθεριών που εγγυάται το παρόν Σύνταγμα σε οποιοδήποτε πρόσωπο

Σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 27, τα άτομα που ανήκουν στις ένοπλες δυνάμεις, την αστυνομία και τη χωροφυλακή δεν έχουν δικαίωμα απεργίας. Θα μπορούσε να ψηφιστεί νόμος για την επέκταση αυτής της απαγόρευσης στους δημόσιους υπαλλήλους. Ωστόσο, κανένας τέτοιος νόμος δεν έχει θεσπιστεί ποτέ.

Το ζήτημα της ρύθμισης των απεργιών και της διαδικασίας επίλυσης διαφορών σε βασικές υπηρεσίες παρέμενε σε εκκρεμότητα επί σειρά ετών, ενώ τρεις προσπάθειες ρύθμισης του θέματος μέσω νομοθεσίας κατέληξαν σε αδιέξοδο. Τον Μάρτιο του 2004, υπεγράφη τελικά τριμερής συμφωνία σχετικά με τη διαδικασία επίλυσης εργατικών διαφορών σε βασικές υπηρεσίες. Η συμφωνία εισάγει μια διαδικασία διαιτησίας σε τέτοιες διαφορές, αλλά δεν αποκλείει τη συνδικαλιστική δράση. Στο πλαίσιο της νέας συμφωνίας, οι αμυντικοί κανονισμοί 79Α και 79Β, οι οποίοι εκδόθηκαν βάσει υφιστάμενης εντολής βασικών υπηρεσιών, θα πρέπει να καταργηθούν. Τόσο το Διεθνές Γραφείο Εργασίας όσο και το Συμβούλιο της Ευρώπης έχουν παρατηρήσει ότι οι Κανονισμοί 79Α και 79Β δεν συνάδουν με τις συνθήκες των οργάνων αυτών που έχουν κυρωθεί από την Κυπριακή Δημοκρατία.

Δεν υπάρχει ειδική αναφορά στο Σύνταγμα, ή σε οποιονδήποτε άλλο νόμο, σε δικαίωμα εισαγωγής ανταπεργίας. Σε σχετική μελέτη του Γενικού Εισαγγελέα, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία στην Κύπρο, η ανταπεργία, αν και δεν αναγνωρίζεται από το Σύνταγμα, «είναι δικαίωμα του εργοδότη, νοουμένου ότι ασκείται για τη διαφύλαξη ή προώθηση των νόμιμων συμφερόντων του εργοδότη κατά τη διάρκεια εμπορικής διαφοράς και χωρίς τη διάπραξη οποιασδήποτε ποινικής ή παράνομης πράξης ή δραστηριότητας». Επιπλέον, ο IRC, στο μέρος II, τμήμα B, παράγραφος 1, στοιχείο d, (παραβιάσεις συλλογικών συμβάσεων), προβλέπει ότι «το θιγόμενο μέρος μπορεί να καταφύγει σε οποιαδήποτε νόμιμη ενέργεια, συμπεριλαμβανομένης απεργίας ή ανταπεργίας, για την υπεράσπιση των συμφερόντων του».

Εξελίξεις στις απεργιακές κινητοποιήσεις, 2012–2022

Πηγή: DLR (χωρίς ημερομηνία)

Συλλογικοί μηχανισμοί επίλυσης διαφορών και ατομικοί μηχανισμοί επίλυσης διαφορών

Στο σημερινό σύστημα συλλογικών διαπραγματεύσεων, ο κυβερνητικός συντονισμός είναι μάλλον αδύναμος. Το κράτος παρεμβαίνει, όπως προβλέπεται στην IRC, μέσω της Υπηρεσίας Διαμεσολάβησης του Υπουργείου Εργασίας όταν είναι δύσκολη η επίτευξη συμφωνίας σε άμεση διμερή διαπραγμάτευση μεταξύ εργοδοτικών οργανώσεων και συνδικαλιστικών οργανώσεων.

Συγκεκριμένα, το IRC αποτελείται από δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος, υπό τον τίτλο «Ουσιαστικές διατάξεις», τα δύο κύρια συμμετέχοντα μέρη αναγνωρίζουν και διασφαλίζουν ορισμένα θεμελιώδη δικαιώματα στις ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις, ενώ, στο δεύτερο μέρος, με τίτλο «Διαδικαστικές διατάξεις», ο IRC προβλέπει χωριστές διαδικασίες που πρέπει να ακολουθούνται για την επίλυση διαφορών σχετικά με συμφέροντα και για την επίλυση παραπόνων/διαφορών σχετικά με δικαιώματα. Όπως αναφέρει το Υπουργείο Εργασίας, δεδομένης της πολύπλοκης φύσης των συμβάσεων, πολλές εργατικές διαφορές προκύπτουν από την ερμηνεία των συμφωνιών (διαφορές για παράπονα), οδηγώντας σε συνεχή ροή εργατικών διαφορών.

Κατά την τελευταία δεκαετία, το MLSI διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της εργασιακής ειρήνης παρέχοντας υπηρεσίες διαμεσολάβησης για την ανανέωση των συλλογικών συμβάσεων. Στο πλαίσιο αυτό, αξίζει να σημειωθεί ότι, κατά την ίδια περίοδο, όλο και λιγότερες κλαδικές συλλογικές συμβάσεις συνήφθησαν στο στάδιο των άμεσων διαπραγματεύσεων, προκαλώντας σοβαρές καθυστερήσεις στην ανανέωση των συμφωνιών. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του DLR του MLSI για το 2017, παραπέμφθηκαν σε διαμεσολάβηση 150 εργατικές διαφορές, στις οποίες συμμετείχαν συνολικά 14.144 εργαζόμενοι, έναντι 177 εργατικών διαφορών το 2016, που αφορούσαν συνολικά 61.693 εργαζόμενους.

Χρήση μηχανισμών επίλυσης διαφορών, 2012–2022

Πηγή: DLR (χωρίς ημερομηνία)