Stakingen en geschillen in Bulgarije

De Wet op de Collectieve Beslechting van Arbeidsgeschillen is het wettelijk kader waarin het 'stakingsrecht' is vastgelegd. De belangrijkste vorm van vakbondsactie is de 'actieve staking' (ефективна стачка), waarbij werknemers niet werken. Een dergelijke actie kan worden georganiseerd wanneer verzoening, arbitrage of onderhandelingen geen resultaat hebben opgeleverd. Tijdens de staking moeten werknemers binnen hun reguliere werktijd op de locatie van de werkgever aanwezig zijn. Een andere vorm is de 'symbolische staking' (символична стачка), waarbij je zoals gewoonlijk werkt terwijl je gepaste borden, protestposters, linten, insignes of andere gepaste symbolen draagt of plaatst. Dit soort stakingen kan ook worden gebruikt door gezondheidswerkers of de politie; De wet verbiedt actieve stakingen binnen dergelijke sectoren.

Voor Bulgarije zijn geen officiële nationale gegevensbronnen over vakbondsacties beschikbaar.

NICA onderhoudt een eigen register van CLD's, dat niet representatief is. In 2010-2021 werden in totaal 152 CLD's geïdentificeerd, waarvan 148 in ondernemingen en 4 op gemeentelijk niveau. In totaal waren er op het moment van een geschil 401.110 mensen werkzaam in ondernemingen met CLD's. In 2010-2021 had het grootste deel van de kwesties die het voorwerp waren van een CLD betrekking op vertraagde betaling van lonen (59) en loonsverhogingen (58), gevolgd door kwesties in verband met herstructurering en/of werkgelegenheid (48) en gezondheid en veiligheid op het werk (40).

Het aantal door NICA geregistreerde CLD's bedroeg 15 in 2012 en 13 in 2017, vergeleken met 7 in 2021. Binnen de CLD's in het land waren in 2015 negen effectieve stakingen georganiseerd. Er waren vijf effectieve stakingen in 2017 en drie in 2021 (NICA, 2021, p. 20). In 40% van de gevallen waren de effectieve stakingen te wijten aan het niet naleven van de cao. Bij 55% was de reden het uitblijven van een akkoord, en bij 5% van de effectieve stakingen was de weigering om te onderhandelen de oorzaak.

Geregistreerde CLD's, 2012-2021

Bronnen: NICA, 2016, 2017, 2019, 2021b.

Mechanismen voor collectieve geschillenbeslechting

In overeenstemming met de wet op de collectieve beslechting van arbeidsgeschillen worden CLD's geregeld door middel van rechtstreekse onderhandelingen tussen werknemers en werkgevers of tussen hun vertegenwoordigers in een procedure die vrij wordt bepaald door de onderhandelende partijen. Stakingen zijn verboden (artikel 16) in het ministerie van Defensie; het ministerie van Binnenlandse Zaken; gerechtelijke, vervolgings- en onderzoeksinstanties; de staatsinlichtingendienst; en de nationale veiligheidsdienst.

Wanneer geen overeenstemming wordt bereikt of een van de partijen weigert te onderhandelen, kan elk van hen zich laten bijstaan door bemiddeling en/of vrijwillige arbitrage van vakbonden en werkgeversorganisaties en/of NICA.

Individuele geschillenbeslechtingsmechanismen

Volgens het arbeidswetboek (artikel 357) hebben arbeidsgeschillen betrekking op werknemers en werkgevers op het ontstaan, het bestaan, de uitvoering en de beëindiging van het dienstverband, en op de uitvoering van collectieve arbeidsovereenkomsten en de duur van de werkervaring. Dergelijke geschillen kunnen betrekking hebben op het recht (vorderingen op grond van arbeidsrechten) op het gebied van wetgeving, collectieve overeenkomsten of individuele overeenkomsten, rechten en plichten. Deze individuele geschillen worden behandeld door de rechtbanken. Aangezien er in Bulgarije geen arbeidsrechtbanken zijn, zijn de civiele rechtbanken bevoegd voor dergelijke gevallen, en in sommige van deze gevallen zijn administratieve rechtbanken bevoegd. Vakbonden en hun afdelingen kunnen (arbeidswetboek, wijziging vanaf 2016) de werknemers op hun verzoek vertegenwoordigen voor de rechter.

Er zijn ook niet-juridische geschillen van belang. Deze houden verband met de vaststelling van beoogde rechten en plichten. Dit soort individuele geschillen kan worden opgelost tussen de werkgever en de werknemer. Als er geen overeenstemming kan worden bereikt, moet de rechtbank zorgen voor geschillenbeslechting.

Gebruik van alternatieve mechanismen voor geschillenbeslechting

Het mechanisme voor alternatieve geschillenbeslechting wordt uitgevoerd door NICA. In de regel hebben de partijen de afgelopen jaren geschillen onderling beslecht met behulp van hun eigen opperste structuren, zonder gebruik te maken van externe hulp van NICA.

Voor 2010-2021 registreerde NICA in totaal 152 CLD's in 97 ondernemingen en 3 gemeenten. NICA heeft zeven arbitrageprocedures ingeleid op grond van artikel 14, lid 3, van de Wet op de Collectieve Beslechting van Arbeidsgeschillen (vaststelling van minimumactiviteiten tijdens een effectieve staking). In 2010-2011 waren er de meeste CLD's: 85% van alle CLD's in de geobserveerde periode.

In 2015 was er één bemiddelingsprocedure en één arbitrageprocedure geregistreerd door NICA. De bemiddelingsprocedure werd beëindigd omdat er geen overeenstemming kon worden bereikt tussen de partijen in het geschil. De arbitrageprocedure was het gevolg van een onbereikbare overeenkomst met de werkgever en leidde ertoe dat het organiseren van een effectieve staking werd voorkomen. In 2015 organiseerde NICA één bemiddelingsprocedure van een CLD, die niet werd opgelost vanwege onenigheid tussen de partijen bij het geschil. Er zijn geen gegevens voor 2016. In 2017 werden geen verzoeken om bemiddeling en arbitrage ingediend bij NICA.

Naar verluidt is een van de belangrijkste redenen voor de lage arbitrageactiviteit de weigering van een van de partijen om onderhandelingen aan te gaan. Volgens het management van NICA wordt 95% van de CLD's afgehandeld door middel van directe onderhandelingen tussen de partijen bij het geschil, inclusief en met de hulp of ondersteuning van vakbonden en werkgeversorganisaties en/of direct of indirect betrokken overheidsorganen, -instellingen en -organisaties. Het is mogelijk om buitengerechtelijke methoden te gebruiken voor het afwikkelen van CLD's. Met de hulp van NICA was er in 2012 één procedure om de minimale dienstverlening te bepalen die in geval van een staking moest worden gehandhaafd (op grond van artikel 14, lid 3, van de wet op de vereffening van CLD's). In 2018 werd slechts één bemiddelingsprocedure aangevraagd; het betrof een CLD bij de gemeentelijke openbaarvervoermaatschappij.

Gebruik van geschillenbeslechtingsmechanismen, 2010-2021

Bron: NICA (2021b).