Sociale voorzieningen in Europa: aanpassing aan een nieuwe realiteit

De EU spant zich tot het uiterste in om sociale kwesties aan te pakken; de overheidsuitgaven voor sociale voorzieningen – sociale bescherming, onderwijs en gezondheidszorg – waren in 2020 goed voor een dikke 35 % van het bbp in de EU. Deze sterke sociale dimensie is te danken aan de lessen die uit het bezuinigingsbeleid van de vorige economische crisis zijn geleerd en stoelt op het bewezen vermogen van de lidstaten om middelen doeltreffend toe te wijzen en de gevolgen van een crisissituatie te verlichten.

De recente pandemie heeft aangetoond dat sociale voorzieningen een cruciale bijdrage leveren aan de veerkracht van de Europese samenlevingen. Tijdens de crisis boden deze voorzieningen ondersteuning en vormden zij een netwerk waarmee de bevolking de buitengewone beperkingen kon doorkomen waarmee zij in het dagelijks leven werd geconfronteerd. De essentiële rol van deze voorzieningen werd ook des te duidelijker wanneer zij níet beschikbaar waren, waardoor mensen in nood niet naar behoren konden worden ondersteund als gevolg van beperkingen in de dienstverlening.

Structurele problemen, zoals personeelstekorten, slechte arbeidsomstandigheden en ontoereikende digitalisering, beperkten het vermogen van sociale voorzieningen om hun taak tijdens de pandemie te vervullen. Vele diensten ondervonden moeilijkheden bij de reorganisatie van hun activiteiten omdat zij niet voorbereid waren op COVID-19. Als deze structurele gebreken – die vaak verband houden met de banen in de sociale sector die kampen met overbelasting, stress en onderbezetting – niet snel worden aangepakt, zullen zij ook in de toekomst voor problemen blijven zorgen.

Door de gebrekkige digitalisering in de sociale sector loopt het personeel kansen op opleiding en bijscholing mis: ongeveer een vijfde van alle werknemers in de maatschappelijke zorg in de EU gebruikt nooit digitale apparaten op het werk. Dit moet worden aangepakt, zodat de sector het hoofd kan bieden aan toekomstige uitdagingen. Digitalisering bleek immers essentieel te zijn tijdens de pandemie, toen digitale apparaten van cruciaal belang waren voor de communicatie.

Ondanks de problemen die zij heeft veroorzaakt, bood de pandemie ook een waardevolle stimulans voor de ontwikkeling van sociale voorzieningen. Er werden grote inspanningen geleverd, ook al waren die deels geïmproviseerd, om het werk op afstand te organiseren alsook om diensten te verlenen en ondersteuning te bieden op nieuwe manieren, zoals blijkt uit de talrijke hulplijnen en apps. Het werd ook evident hoe waardevol het bevorderen van samenwerking met belanghebbenden en primaire (informele) zorgverleners is. Het is echter nog niet duidelijk hoe de geleerde lessen nu worden toegepast, terwijl het benutten van die opgedane kennis een prioriteit moet zijn voor belanghebbenden en besluitvormers om ervoor te zorgen dat de sector toekomstige uitdagingen doeltreffend aan kan gaan.