Achtergrond voor Bulgarije

Tussen 2012 en 2022 kende Bulgarije een robuuste groei van het bruto binnenlands product van 42,49%, ruim boven het EU-gemiddelde van 15,29%. Van 2012 tot 2022 daalde de werkloosheid in België met 9 procentpunten en bleef ze in 2022 onder het EU-gemiddelde van 6,2%. Hoewel de jeugdwerkloosheid (werkloosheid onder personen tot 25 jaar) daalde, bedroeg deze in 2022 10,7% en was daarmee nog steeds hoger dan het totale werkloosheidspercentage van 4,3%. De arbeidsparticipatie steeg in de 10 jaar van 67% in 2012 tot 73,6% in 2022. De werkgelegenheid van 15-24-jarigen daalde tussen 2012 en 2022 met 7,4 procentpunten.

De belangrijkste uitdagingen waarmee de Bulgaarse economie en arbeidsmarkt tussen 2012 en 2022 werden geconfronteerd, waren onder meer het beheersen van de pandemie en de inflatie en het verminderen van ongelijkheid. Medio 2021 verbeterde het vestigingsklimaat als gevolg van het overheidsbeleid en de maatregelen om de effecten van COVID-19 te beperken. In juni-december 2021 kreeg de Bulgaarse economie echter te maken met een aanzienlijke stijging van de energieprijzen en een nieuwe golf van COVID-19. De intensivering van de oorlog in Oekraïne verhoogde de kans op stagflatie, omdat hogere energieprijzen de productie duurder en niet-concurrerend maakten, terwijl de externe markten krompen. Voor het tweede jaar op rij registreerde Bulgarije in 2021 een daling van het aantal werkenden en een stijging van de werkloosheid (Economic Research Institute, Bulgarian Academy of Sciences, 2022).

De arbeidswet (Кодекс на труда) regelt de arbeidsverhoudingen tussen werknemers en werkgevers, de arbeidsverhoudingen, collectieve onderhandelingen en de controle op de naleving van de arbeidsvoorschriften.

In 2022 zijn wijzigingen van de arbeidswet (ten uitvoer gelegd door middel van wet nr. 217 van 5 augustus 2022 tot wijziging en aanvulling van de arbeidswet) gericht op het bevorderen van de zekerheid en voorspelbaarheid van arbeidsrelaties en het verbeteren van de mogelijkheden om werk en gezinsverplichtingen te combineren, ter uitvoering van Richtlijn (EU) 2019/1152 betreffende transparante en voorspelbare arbeidsvoorwaarden in de EU en Richtlijn (EU) 2019/1158 betreffende het evenwicht tussen werk en privéleven voor ouders en mantelzorgers (KPMG Bulgarije, 2022).

Werknemersvertegenwoordiging en collectieve onderhandelingen, en de criteria voor de nationale vertegenwoordiging van sociale partners, zijn geregeld in de arbeidswet. De wet op de beslechting van collectieve arbeidsgeschillen heeft betrekking op de beslechting van geschillen tussen werknemers en werkgevers over kwesties die verband houden met arbeid en sociale zekerheid en de levensstandaard. De huidige voorwaarden voor de oprichting van de vertegenwoordiging van werkgevers en werknemers via organisaties zijn vastgelegd in een verordening (decreet nr. 152 van de ministerraad van 11 juli 2003).

De Algemene Arbeidsinspectie heeft de algehele controle op de naleving van de arbeidswetgeving in alle economische sectoren. De inspectie is onderdeel van het ministerie van Arbeid en Sociaal Beleid. De werking van het nationale systeem voor arbeidsinspectie wordt bepaald door de Wet op de Arbeidsinspectie (2009).

Het Bulgaarse systeem van arbeidsverhoudingen is gedecentraliseerd en functioneert via verschillende tripartiete structuren voor nationale en sectorale sociale dialoog en collectieve onderhandelingen op sectoraal, industrieel, bedrijfs- en territoriaal niveau (raden voor sociale samenwerking in gemeenten). Nationale tripartiete samenwerking vindt sinds 1993 plaats binnen de Nationale Tripartiete Samenwerkingsraad (NTCC) en sinds 2001 binnen de Economische en Sociale Raad, en vindt ook plaats via verschillende tripartiete bestuurs- en toezichthoudende organen binnen de Administratie voor Werkgelegenheid en Sociale Zekerheid. Tripartiete industriële samenwerking wordt ook georganiseerd via (sub)industriële raden onder de paraplu van de respectieve ministeries (in ongeveer 50 raden). Hoewel de vakbondsdichtheid en de impact van collectieve onderhandelingen sinds de jaren 1990 zijn afgenomen, is de dekkingsgraad van collectieve onderhandelingen in verschillende sectoren en bedrijven nog steeds aanzienlijk (Kirov, 2019). In juni 2020 werd een nationale tripartiete overeenkomst ondertekend, pas de vierde in zijn soort in de 30 jaar van transitie. Het omvat maatregelen op vijf gebieden: het ondernemingsklimaat en de economie; energie; de Europese Green Deal; demografie, onderwijs, arbeidsmarkt en arbeidsmigratie; en beleid inzake sociale bescherming (Dimitrov, 2021).

Sinds 2011 functioneren de sociale dialoog en de arbeidsverhoudingen in Bulgarije in een complex politiek en economisch klimaat en zijn ze voortgezet ondanks het feit dat de regering de tripartiete bij het nemen van beslissingen van nationaal belang negeert. Er zijn bijvoorbeeld spanningen geweest tussen werkgevers, vakbonden en overheidsinstanties over de werking van de NTCC in verband met arbeidsgerelateerde wetswijzigingen, pensioenhervormingen, verhogingen van het minimumwettelijk loon en het herstel- en veerkrachtplan van Bulgarije.

In 2020-2021 waren de sociale partners actief in het ondersteunen van maatregelen en sociale dialoog met betrekking tot COVID-19 en de vluchtelingencrisis als gevolg van de oorlog in Oekraïne.

Om de vele uitdagingen van de pandemie aan te pakken (Dimitrov, 2021), hebben de Confederatie van Onafhankelijke Vakbonden van Bulgarije (CITUB) en de drie werkgeversorganisaties – de Confederatie van Werkgevers en Industriëlen in Bulgarije (CEIBG), de Bulgaarse Industriële Vereniging (BIA) en de Bulgaarse Vereniging van Industrieel Kapitaal (BICA) – het initiatief genomen tot de ondertekening van bilaterale memoranda van de sociale partners voor de preventie van COVID-19, behoud van banen en aanpassing van de vaardigheden van de beroepsbevolking aan de digitalisering van het werk. De betrokken industrieën/sectoren zijn de chemische industrie, mijnbouw, metallurgie, machinebouw en elektrische industrie, energie, watervoorziening en riolering, bouw, textiel en kleding, voedingsindustrie, brouwerijen, landbouw en cultuur.

In 2020-2021 hebben de sociale partners actief deelgenomen aan gesprekken met de regering over de vormgeving van COVID-19-gerelateerde economische en sociale maatregelen en de duurzaamheid ervan, en over adviezen over wetswijzigingen en wetsvoorstellen. Er waren spanningen tussen werkgevers- en werknemersorganisaties tijdens de besprekingen over de wijziging van de arbeidswet met betrekking tot het gemiddelde van de arbeidstijd, aanwezigheids- en dienstregelingen en overwerk, en de verhoging van het minimumwettelijk loon en sociaaleconomische maatregelen als gevolg van inflatie. Ook de definitieve versie van het nationaal herstel- en veerkrachtplan is onderwerp van spanningen tussen sociale partners en de overheid. Volgens CITUB (Atanasov, 2023) bevat het plan substantiële wijzigingen (bijvoorbeeld een vermindering van de energie-uitstoot met 40% tegen 2026) die niet ter discussie stonden met de sociale partners of een bredere openbare raadpleging.