Individuele arbeidsverhoudingen in Tsjechië

Vereisten met betrekking tot een arbeidsovereenkomst

Dienstverband is meestal gebaseerd op het sluiten van een arbeidsovereenkomst. In de arbeidsovereenkomst moeten de volgende gegevens worden vermeld: het soort werk dat de werknemer geacht wordt te doen, de plaats van tewerkstelling en de startdatum. Werkgever en werknemer moeten het over deze details eens worden. Daarnaast kunnen de contractpartijen ook andere aspecten overeenkomen die zij willen opnemen, met name bijzondere arbeidsvoorwaarden die afwijken van de algemeen toepasselijke wettelijke regeling (zoals bijvoorbeeld voorwaarden voor thuiswerk of duobanen).

In de Arbeidswet worden arbeidsovereenkomsten standaard voor onbepaalde tijd gedefinieerd, maar ook het aangaan van arbeidsovereenkomsten voor bepaalde tijd is toegestaan. Een contract voor bepaalde tijd kan echter maximaal drie keer worden gesloten, waarbij elke periode niet langer mag zijn dan drie jaar. Verdere soortgelijke contracten kunnen alleen worden gesloten nadat aan de wettelijk voorgeschreven voorwaarden is voldaan (dit geldt met name voor seizoenarbeiders). In de arbeidsovereenkomst kunnen partijen de duur van een proeftijd overeenkomen, die volgens de wet niet meer dan drie maanden mag bedragen voor gewone werknemers en zes maanden voor leidinggevende werknemers.

Naast de standaard arbeidsovereenkomsten maakt de arbeidswet het mogelijk om overeenkomsten te sluiten over arbeid die buiten het dienstverband wordt verricht – overeenkomsten om "een taak te voltooien" (dohoda o provedení práce) en om "arbeid te verrichten" (dohoda o pracovní činnosti) – die in sommige sectoren (zoals de bouw-, de hotel- en de restaurantsector) relatief populair zijn. Een overeenkomst om een opdracht te voltooien kan alleen worden gesloten wanneer het werkterrein niet meer dan 300 uur per kalenderjaar voor dezelfde werkgever bedraagt. Werknemers die werken aan overeenkomsten om 'een baan af te maken' betalen alleen sociale en ziektekostenverzekeringsbijdragen als hun maandinkomen meer dan 10.000 CZK (ongeveer € 390) bedraagt en alleen in die maanden waarin deze inkomensdrempel wordt overschreden.

De overeenkomst tot het verrichten van arbeid wordt gekenmerkt door het feit dat het niet mogelijk is om arbeid te verrichten die meer bedraagt dan de helft van de vastgestelde wekelijkse arbeidsduur (meestal 20 uur per week). De naleving van de overeengekomen maximale wekelijkse arbeidsduur wordt beoordeeld voor de gehele periode waarvoor de overeenkomst tot het verrichten van arbeid is gesloten, doch niet langer dan 52 weken. De overeenkomst om arbeid te verrichten is ook strenger met betrekking tot sociale en zorgpremies. De verplichting om dergelijke bijdragen te betalen ontstaat zodra het inkomen (sinds 1 januari 2023) hoger is dan 4.000 CZK (ongeveer € 115) per kalendermaand.

Ontslag- en beëindigingsprocedures

Werkgevers of werknemers kunnen het dienstverband op verschillende manieren beëindigen:

• bij overeenkomst – tussen de werkgever en de werknemer schriftelijk, tegen een bepaalde datum

• door opzegging – schriftelijk, door de werkgever (met opgave van wettelijke redenen) of door de werknemer (zonder dat er een reden hoeft te worden opgegeven)

• door onmiddellijke beëindiging van de arbeidsovereenkomst – door de werknemer (alleen toegestaan om ernstige gezondheidsredenen of omdat zijn salaris niet binnen 15 dagen na de vervaldag is betaald)

• door opzegging binnen de proeftijd – door de werkgever of de werknemer, ook zonder opgaaf van reden

• door het verstrijken van de overeengekomen periode in het geval van een dienstverband voor bepaalde tijd

Het is verboden om het dienstverband met een werknemer te beëindigen tijdens de periode van bescherming. Naar aanleiding van de COVID-19-pandemie wordt quarantaine nu (sinds 2022) ook opgenomen onder de redenen voor bescherming wanneer het ontslagverbod van de Code du travail van toepassing is.

In geval van opzegging eindigt het dienstverband pas na afloop van de opzegtermijn. De opzegtermijn is identiek voor zowel werkgevers als werknemers en moet ten minste twee maanden van tevoren in acht worden genomen.

Een werknemer kan om welke reden dan ook of zonder opgaaf van reden zijn ontslag indienen. Een werkgever kan het dienstverband alleen eenzijdig beëindigen om de redenen die uitdrukkelijk in de arbeidswet zijn vastgelegd. Deze redenen zijn de volgende:

• de werkgever, of een van zijn filialen, sluit of verhuist

• de werknemer wordt ontslagen als gevolg van een beslissing van de werkgever of het bevoegde orgaan om de zakelijke of commerciële doelstellingen van de werkgever te wijzigen

• De werknemer kan door een slechte gezondheid niet meer presteren zoals verwacht

• de werknemer voldoet niet aan de door de wettelijke bepalingen gestelde voorwaarden voor het verrichten van de overeengekomen werkzaamheden of voldoet niet aan de eisen voor een behoorlijke uitvoering van die werkzaamheden

• De werknemer ernstig tekortschiet in een uit de wettelijke bepalingen voortvloeiende verplichting die verband houdt met de door hem verrichte werkzaamheden, of er worden redenen voor onmiddellijke beëindiging van het dienstverband opgegeven.

Zwangerschaps-, bevallings- en vaderschapsverlof

Een werkneemster (moeder) heeft recht op 28 weken zwangerschapsverlof. Ze begint ten minste zes of maximaal acht weken voor de verwachte geboortedatum met zwangerschapsverlof. Bij een meerling heeft de moeder recht op 37 weken zwangerschapsverlof. De minimumduur van het zwangerschapsverlof in geval van een bevalling mag niet korter zijn dan 14 weken en kan niet worden beëindigd of onderbroken voordat er zes weken zijn verstreken sinds de geboortedatum.

De verantwoordelijkheid voor de uitbetaling van de zwangerschapsverlofuitkering ligt bij de Tsjechische socialezekerheidsadministratie (Česká správa sociálního zabezpečení, ČSSZ).

De zwangerschapsuitkering (uitkering bij zwangerschapsverlof) komt overeen met 70% van de verlaagde berekeningsgrondslag van de aanvrager (min of meer het brutoloon van de aanvrager). Een verzekerde die de vader van het kind is of de echtgenoot van een vrouw die het kind heeft gebaard, heeft ook recht op een zwangerschapsuitkering als de vader een schriftelijke overeenkomst heeft gesloten met de moeder van het kind dat hij de zorg voor het kind van de moeder zal overnemen. De overeenkomst moet gegevens bevatten die in de wet zijn vastgelegd en kan niet eerder dan aan het begin van de zevende week na de geboorte worden gesloten.

Ouderschapsverlof geldt voor de moeder van het kind na afloop van haar zwangerschapsverlof en voor de vader van het kind vanaf de geboorte van het kind. Zij kunnen ouderschapsverlof aanvragen bij hun werkgever tot het kind drie jaar oud is. De ouderschapsbijslag kan worden ontvangen tot het kind vier jaar oud is. In de afgelopen jaren zijn de hoogte van de ouderschapsuitkering en de snelheid waarmee deze wordt opgenomen verschillende keren gewijzigd. Sinds januari 2020 bedraagt het totale bedrag van de toelage 300.000 CZK (11.682 euro) en 450.000 CZK (17.523 euro) in het geval van kinderen uit een meerling. Sinds januari 2018 kan een ouder vrij kiezen voor het maandelijkse bedrag van de ouderschapsuitkering en dus voor de periode van trekking. De uitkering wordt maandelijks uitbetaald en het maximumbedrag komt overeen met het bedrag van de zwangerschapsuitkering (in 2021: maximaal 43.470 CZK (€ 1.693) en, voor een meerling, 65.205 CZK (€ 2.539)). Als het maximale maandbedrag wordt gekozen, wordt het totale bedrag van de ouderschapsuitkering (300.000 CZK (€ 11.682)) uitbetaald over zeven maanden. De keuze voor de hoogte van de ouderschapsuitkering kan eens in de drie maanden worden gewijzigd.

Een ouder heeft recht op ouderschapstoelage als hij of zij voltijds persoonlijk voor het jongste kind in het gezin zorgt en dat kind maximaal vier jaar oud is. De voorwaarde van persoonlijke voltijdse zorg wordt ook geacht te zijn vervuld in de volgende gevallen:

• Een kind jonger dan twee jaar gaat maximaal 92 uur per maand naar een crèche of andere voorziening voor kleuters

• Een kind gaat regelmatig naar een remedial care center, crèche, peuterspeelzaal of soortgelijke voorziening voor kleuters met een handicap, maximaal vier uur per dag

• Een kind van ouders met een handicap gaat maximaal vier uur per dag naar een crèche, kleuterschool of soortgelijke voorziening voor kleuters

• Een kind met een handicap gaat maximaal zes uur per dag naar een voorziening voor kleuters

• de ouder zorgt voor de zorg voor het kind door een andere volwassene terwijl de ouder een betaalde baan heeft of studeert

Het bezoek aan deze faciliteiten wordt niet gecontroleerd voor kinderen ouder dan twee jaar.

Het inkomen van de ouder wordt niet getest; De ouder kan een beroepsactiviteit uitoefenen zonder zijn recht op ouderschapsuitkering te verliezen.

Vanaf juli 2022 zal het arbeidsbureau van Tsjechië, als er nog een kind wordt geboren terwijl het ouderschapsuitkering wordt ontvangen en het gezin er niet in slaagt de lopende uitkering uit te putten tot het totale wettelijke bedrag, het resterende deel van de ouderschapsuitkering in één keer uitbetalen. Wel moet ten minste één ouder voldoen aan de voorwaarde voor de bepaling van de dagbeoordeling op basis van de datum waarop het jongste kind in het gezin is geboren, of moet ten minste één van de ouders op die datum als zelfstandige worden beschouwd voor de pensioenverzekering.

Hoewel de wetgeving Tsjechische mannen in staat stelt ouderschapsverlof op te nemen onder dezelfde voorwaarden als vrouwen, vertegenwoordigden mannen die ouderschapsverlof opnemen slechts 1,7% van alle gevallen van ouderschapsverlof in 2019. Bovendien was dit aandeel constant tussen 2008 en 2019, waarbij het percentage varieerde van 1,6% tot 1,9%.

Sinds 1 februari 2018 hebben vaders recht op de 'uitkering vaderlijke postnatale zorg'. De duur van de uitkering is nu vastgesteld op twee weken en het uitbetaalde bedrag wordt afgeleid van de berekening van de zwangerschapsuitkering (70% van de dagreken). Deze twee weken verlof kunnen op elk moment van de eerste zes weken na de geboorte van het kind worden opgenomen. In 2022 werd vaderschapsverlof in de Arbeidswet geïntroduceerd als een belangrijk persoonlijk 'obstakel' voor het werk van de werknemer; dit verlof ging in per 1 december 2022. Verlof is recent ook toegekend in geval van een doodgeboorte of het overlijden van een kind binnen de eerste zes weken voor de geboorte.

Ziekteverlof

Ziekteverlof wordt voornamelijk geregeld in wet nr. 187/2006 Coll. inzake ziektekostenverzekering en in artikel 192 van het arbeidswetboek.

Gedurende de eerste twee weken van tijdelijke arbeidsongeschiktheid van een werknemer ontvangt de werkgever de werknemer een vergoeding voor werkdagen die gelijk is aan 60% van het gemiddelde loon van de werknemer. De werknemer heeft alleen recht op het compensatieloon voor de periode van de arbeidsrelatie waarin hij bijdragen levert aan de ziektekosten- en sociale verzekeringen.

Vanaf de 15e kalenderdag van tijdelijke arbeidsongeschiktheid heeft de werknemer recht op een ziekengeld van de ziekteverzekering. De ondersteuningsperiode duurt niet langer dan 380 kalenderdagen vanaf de datum van de tijdelijke arbeidsongeschiktheid of quarantainebevel, tenzij anders vermeld.

De hoogte van de ziektewetuitkering per kalenderdag is 60% van de verkorte daggrondslag tot de 30e dag van de tijdelijke arbeidsongeschiktheid. Vanaf de 31e tot en met de 60e kalenderdag van de tijdelijke arbeidsongeschiktheid bedraagt het tarief 66% van de daggrondslag en vanaf de 61e kalenderdag van de tijdelijke arbeidsongeschiktheid bedraagt het tarief 72% van de daggrondslag. Deze geleidelijke verhoging is per 1 januari 2018 ingevoerd; Voordien bleef het op het niveau van 60% van de verkleinde dagaanslagbasis voor de volledige periode van de tijdelijke arbeidsongeschiktheid.

De werkgever kan een arbeidsrelatie met een werknemer niet beëindigen tijdens diens tijdelijke arbeidsongeschiktheid, met uitzondering van gevallen waarin de onderneming van de werkgever, of een deel van de onderneming, wordt gesloten of verhuist naar een plaats waar de werknemer arbeid moet verrichten in overeenstemming met zijn arbeidsovereenkomst.

Pensioenleeftijd

Voor de berekening van de pensioenleeftijd zijn twee fundamentele processen van toepassing.

Het eerste proces is de onderlinge aanpassing van de pensioenleeftijd voor mannen en vrouwen. Op dit moment gaan vrouwen nog steeds eerder met pensioen dan mannen, met name afhankelijk van het aantal opgevoede kinderen (hun pensioenleeftijd daalt naarmate het aantal opgevoede kinderen toeneemt). De pensioengerechtigde leeftijd, ongeacht het aantal geboren kinderen, zal niet eerder dan 2037 volledig worden geëvenaard, namelijk wanneer degenen die in 1972 zijn geboren op 65-jarige leeftijd met pensioen gaan.

Het tweede proces is een continue verhoging van de pensioenleeftijd voor elke geboren generatie. In 2011 heeft de Kamer van Afgevaardigden van het parlement van de Tsjechische Republiek (Poslanecká sněmovna Parlamentu České republiky) een onbeperkte verhoging van de pensioenleeftijd aangenomen. De pensioenleeftijd wordt dus uitgesteld voor elke leeftijdsgroep met hetzelfde geboortejaar, namelijk met twee maanden ten opzichte van de vorige leeftijdsgroep. Zowel werkgevers als vakbonden waren echter kritisch over de onbeperkte verhoging van de pensioenleeftijd.

Op 5 september 2016 heeft de Tsjechische regering ingestemd met de beperking van de pensioenleeftijd tot maximaal 65 jaar. Deze maatregel zal een positief effect hebben op degenen die na 1965 zijn geboren, die anders met pensioen zouden zijn gegaan toen ze ouder waren.

In 2021 gingen mannen met pensioen toen ze 63 jaar en 10 maanden oud waren en vrouwen tussen 59 jaar en 63 jaar en 10 maanden, afhankelijk van het aantal opgevoede kinderen.

Op 1 januari 2023 is wet nr. 323/2021 Coll. tot wijziging van de wet op de pensioenverzekering in werking getreden. Het bepaalt dat de persoon (vrouw of man) die het grootste deel van de zorg voor een kind heeft verleend, recht heeft op de uitkering die wordt toegekend voor de opvoeding van dat kind (výchovné). In 2023 was dit een vaste maandelijkse toelage van 500 CZK (ongeveer 20 euro) (onder voorbehoud van geleidelijke indexering) voor elk opgevoed kind.