Collectieve onderhandelingen in Roemenië

De wet op de sociale dialoog van 2011 (wet nr. 62/2011) heeft collectieve onderhandelingen op nationaal niveau afgeschaft. De nieuwe wetgeving verving ook collectieve onderhandelingen op bedrijfstakniveau door sectorale collectieve onderhandelingen. Het nieuwe rechtskader decentraliseerde collectieve onderhandelingen door het belang van collectieve overeenkomsten op bedrijfsniveau te vergroten. Tussen 2011 en 2018 werden collectieve onderhandelingen voornamelijk op bedrijfsniveau gevoerd, maar het was niet verplicht om als gevolg van de onderhandelingen tot een collectieve overeenkomst te komen.

De nieuwe wet op de sociale dialoog (wet nr. 367/2022) biedt een nieuw kader voor collectieve onderhandelingen op nationaal, sectoraal en ondernemingsniveau. De mogelijkheid om tot nationale cao's te komen wordt hersteld, maar de wet bepaalt dat deze geen clausules mogen bevatten die betrekking hebben op nationale minimumlonen, zoals tot 2011 het geval was. De overeenkomsten kunnen echter minimumlooncoëfficiënten bevatten op basis van beroepsnormen.

De nieuwe wet stelt collectieve onderhandelingen verplicht in ondernemingen met minstens 10 werknemers, alsook op sectoraal niveau. Zowel vakbonden als werkgeversorganisaties kunnen onderhandelingen aangaan. De wet staat werkgeversfederaties en overeenkomstige vakbondsorganisaties die geen partij zijn bij een op sectoraal niveau gesloten collectieve overeenkomst toe om zich op basis van een schriftelijke kennisgeving aan te sluiten bij de overeenkomst.

Na de wetswijziging van 2011 werden tussen 2012 en 2022 slechts enkele sectorale cao's op sectoraal niveau gesloten, in tegenstelling tot de acht sectorale cao's die alleen al in 2010 werden gesloten. In 2019 is een cao voor de publieke zorgsector gesloten, die geldig is van 2019 tot en met 2021. In 2022 is een cao voor het vwo gesloten. Daarnaast zijn er in 2021 4 cao's met meerdere werkgevers gesloten en in 2022 11.

Dekking van collectieve loononderhandelingen van werknemers

Bronnen: Eurofound, Europese bedrijvenenquête 2013/2019 (met inbegrip van bedrijven uit de particuliere sector met vestigingen met meer dan 10 werknemers (NACE-codes B-S); de vraag in de enquête was een meerkeuzevraag en er waren meerdere antwoorden mogelijk); Eurostat [earn_ses10_01], [earn_ses14_01], [earn_ses18_01] (met inbegrip van ondernemingen met meer dan 10 werknemers (NACE-codes B-S, exclusief O), met één antwoord voor elke lokale eenheid); OESO en AIAS, 2021; Arbeidsinspectie

De decentralisatie van de sociale dialoog in 2011 heeft geleid tot de concentratie van collectieve onderhandelingen op bedrijfsniveau. Deze situatie was in 2022 nog zichtbaar, maar zou moeten worden veranderd door de nieuwe wet op de sociale dialoog. Uit eerdere gegevens bleek dat de dekkingsgraad van collectieve onderhandelingen na de afschaffing van nationale collectieve onderhandelingen in 2011 daalde van bijna 100 % in 2010 tot ongeveer 35 % in 2013. Uit gegevens van de Arbeidsinspectie blijkt dat in 2020 2.113.237 werknemers onder een actieve cao vielen, wat wijst op een cao-dekking van 32%.

Aantal collectieve arbeidsovereenkomsten op bedrijfsniveau (nationale gegevens)

Bron: Ministerie van Arbeid en Sociale Solidariteit en Arbeidsinspectie.

Na de hervorming van het wetgevingskader voor de sociale dialoog in 2011 is Roemenië overgestapt van een gecentraliseerd naar een gedecentraliseerd systeem voor collectieve onderhandelingen. Vóór 2011 waren nationale collectieve arbeidsovereenkomsten zeer belangrijk, aangezien de bepalingen ervan verplicht waren voor de lagere niveaus van het onderhandelingssysteem (branche, sector en bedrijf). In theorie zouden collectieve onderhandelingen op sectoraal niveau een belangrijke rol moeten spelen, aangezien de bepalingen van sectorale collectieve overeenkomsten (onder specifieke wettelijke voorwaarden) verplicht zijn voor alle ondernemingen in de betrokken sector. In de praktijk worden sectorale collectieve onderhandelingen echter geblokkeerd. Als gevolg hiervan zijn collectieve onderhandelingen op lokaal niveau (op het niveau van bedrijven en groepen van vestigingen) belangrijker.

De goedkeuring van de nieuwe wet op de sociale dialoog eind 2022 zou naar verwachting verandering in deze situatie brengen, door collectieve onderhandelingen verplicht te stellen op zowel bedrijfs- als sectoraal niveau en door collectieve onderhandelingen op nationaal niveau opnieuw in te voeren.

Niveau van collectieve onderhandelingen, 2022

Articulatie

De clausules van collectieve arbeidsovereenkomsten die op sectoraal niveau worden ondertekend, zijn bindend voor alle werknemers van de ondernemingen in de betrokken sector. Tot december 2022 werd een cao echter alleen als sectoraal beschouwd als het aantal werknemers in de ondernemingen die verbonden zijn met de ondertekenende werkgeversorganisatie meer dan de helft van het totale aantal werknemers in de betrokken economische sector bedroeg. Als niet aan deze voorwaarde was voldaan, werd de collectieve overeenkomst geregistreerd als een overeenkomst op het niveau van een groep van vestigingen.

De nieuwe wet op de sociale dialoog voert collectieve onderhandelingen op nationaal niveau opnieuw in. De clausules van nationale cao's zijn van toepassing op alle werknemers en moeten worden opgenomen in de cao's die op ondernemings- of sectorniveau worden gesloten.

Volgens de nieuwe wet op de sociale dialoog kunnen vakbonden of werkgeversorganisaties ten minste 60 dagen voor het verstrijken van de geldende collectieve overeenkomst een onderhandelingsronde starten. Collectieve onderhandelingen mogen niet langer dan 45 dagen duren en het is niet verplicht om een collectieve overeenkomst te sluiten.

In de publieke sector beginnen de onderhandelingen in de regel in het vierde kwartaal van het jaar, wanneer de regering haar besluit neemt over het minimumloon voor het volgende jaar.

De nieuwe wet op de sociale dialoog biedt het kader voor automatische coördinatie tussen de verschillende onderhandelingsniveaus. De clausules die op het hoogste niveau zijn onderhandeld, zijn minimaal en automatisch van toepassing op alle lagere niveaus bij uitbreiding. Bovendien wordt een vorm van verticale coördinatie gewaarborgd door de impliciete coördinatie van de looneisen door de vakcentrales en de sectorale werkgeversfederaties, die wettelijk het recht hebben om deel te nemen aan collectieve onderhandelingen op ondernemingsniveau en in bepaalde situaties zelfs om collectieve onderhandelingen op ondernemingsniveau af te ronden.

Sinds december 2022 zijn de nationale cao's automatisch van toepassing op alle werknemers en zijn de sectorale cao's automatisch van toepassing op alle werknemers in de sector. De nieuwe wet op de sociale dialoog bepaalt ook dat werkgeversorganisaties/ondernemingen en overeenkomstige vakbondsorganisaties die geen partij zijn bij collectieve overeenkomsten die op sectoraal niveau zijn gesloten of voor groepen van ondernemingen, zich bij deze overeenkomsten kunnen aansluiten.

Tussen 1999 en 2011 waren er gevallen waarin collectieve arbeidsovereenkomsten op bedrijfstakniveau afwijkingen bevatten, waardoor ondernemingen in economische en financiële moeilijkheden onder de drempel konden betalen.

In de CAO's voor de industrie ferro, non-ferro en vuurvaste materialen was bijvoorbeeld bepaald dat gedurende beperkte perioden "het minimumloon kan worden verlaagd, maar nooit tot minder dan 80% van de oorspronkelijk overeengekomen waarde".

Sinds 2011 zijn in sommige cao's op vestigingsniveau clausules opgenomen die bedrijven toestonden minder dan het wettelijk minimumloon te betalen. Deze afwijking is toegestaan als de onderneming een financiële en economische analyse uitvoert waaruit blijkt dat zij in financiële moeilijkheden verkeert.

Wanneer een cao afloopt, hebben de sociale partners het recht om deze met 12 maanden te verlengen. Verlenging is slechts één keer toegestaan; Daarna is heronderhandeling de enige beschikbare optie. Zowel werkgevers als vakbonden kunnen collectieve onderhandelingen starten; Dit moet ten minste 60 dagen voor het verstrijken van de geldende collectieve overeenkomst gebeuren. De collectieve onderhandelingen mogen niet langer dan 45 dagen duren. Als de sociale partners binnen deze termijn geen consensus kunnen bereiken en een cao kunnen sluiten, heeft de vakbondsorganisatie het recht om een arbeidsconflict te beginnen.

De belangrijkste kwesties in collectieve onderhandelingen in Roemenië zijn lonen en betaling van overuren. Kwesties als een leven lang leren en gendergelijkheid zijn niet zo belangrijk.