“Nieuwe vormen van werk” is een verzamelnaam voor de gediversifieerdere vormen van werk die sinds pakweg het jaar 2000 in opkomst zijn of aan belang winnen. Ten opzichte van de traditionele arbeidsrelaties worden nieuwe vormen van werk gekenmerkt door wisselende arbeidspatronen, contractuele verhoudingen en arbeidslocaties, -tijden en -schema’s, door een groter gebruik van informatie- en communicatietechnologie (ICT) of door een combinatie daarvan.
Als gevolg van maatschappelijke, economische en technologische ontwikkelingen zijn er binnen Europa nieuwe vormen van werk ontstaan. De COVID-19-pandemie heeft er ook toe geleid dat nieuwe vormen van werk breder en op grotere schaal worden toegepast. In veel gevallen verschilt dit werk sterk van traditionele arbeid. Nieuw werk heeft de bij traditionele arbeid gebruikelijke één-op-één relatie tussen werkgever en werknemer radicaal veranderd, en kenmerkt zich daarnaast door ongebruikelijke arbeidspatronen en ‑locaties.
EU-beleidsmakers willen graag onderzoeken op welke manier deze nieuwe vormen van werk kunnen bijdragen aan een veerkrachtigere en inclusievere arbeidsmarkt. Zij buigen zich ook over de vraag hoe adequate sociale bescherming en aanvaardbare arbeidsomstandigheden kunnen worden gewaarborgd. Een belangrijk doel van het debat is te voorkomen dat deze nieuwe vormen van werk ongunstiger uitpakken voor werknemers dan meer gevestigde dienstverbanden.
In 2017 hebben de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Raad de Europese pijler van sociale rechten geproclameerd. Deze omvat twintig kernbeginselen voor goed functionerende arbeidsmarkten. In het bijbehorende actieplan voor 2021 wordt opgemerkt dat de digitalisering en de veranderingen die de pandemie heeft teweeggebracht in de arbeidswereld een breed beleidsdebat vergen dat niet alleen draait om arbeidsmarktparticipatie, maar ook om adequate arbeidsvoorwaarden die ten grondslag liggen aan hoogwaardige banen.
Daarnaast heeft de Commissie het vraagstuk van arbeidsomstandigheden aan de orde gesteld in haar mededeling “De digitale toekomst van Europa vormgeven”. Goede arbeidsomstandigheden zijn essentieel voor een succesvolle digitale transitie waarbij innovatie en technologieverspreiding worden bevorderd.
Het werk van Eurofound op het gebied van nieuwe vormen van werk sluit aan op de prioriteit van de Commissie voor de periode 2019-2024 “Een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk”.
To fill existing knowledge gaps, since 2013 Eurofound has been exploring the characteristics of emerging forms of employment in EU Member States. The research looks at the implications for working conditions and the labour market.
In 2015, Eurofound conducted a Europe-wide mapping exercise to identify emerging trends. This exercise led to the categorisation of nine broad types of employment forms that are new or have become increasingly important in European Member States since 2000: employee sharing, job sharing, voucher-based work, interim management, casual work, ICT-based mobile work, platform work, portfolio work and collaborative employment. A range of case studies, carried out as part of the study, show how these new employment forms operate in Member States and their effects on working conditions and the labour market.
In 2020, Eurofound conducted a follow-up review of new forms of employment which tracked their scale, scope and incidence and highlighted their increasing relevance for European labour markets.
Eurofound continues to examine in more detail some of the new trends identified. Research in 2016 looked in particular at the win–win potential of strategic employee sharing for both employers and employees. In 2020, a study on telework and ICT-mobile work (T/ICTM) analysed the implications of these arrangements on employment and working conditions.
Sinds 2013 analyseert Eurofound de kenmerken van nieuwe werkvormen in de EU-lidstaten om zo bestaande kennishiaten op te vullen. Deze analyse overziet ook de gevolgen voor arbeidsomstandigheden en de arbeidsmarkt.
In 2015 heeft Eurofound opkomende trends in heel Europa in kaart gebracht. Op grond van deze activiteit zijn negen hoofdvormen van nieuw werk geclassificeerd die sinds 2000 zijn ontstaan of in belang zijn toegenomen binnen de Europese lidstaten: het delen van werknemers, duobanen, werk op basis van vouchers, interimmanagement, gelegenheidswerk, op ICT gebaseerd mobiel werk, platformwerk, portfoliowerk en samenwerkingsverbanden. Een reeks casestudy’s die in het kader van dit onderzoek werden verricht, laten zien hoe deze nieuwe vormen van werk in de lidstaten functioneren en hoe zij de arbeidsomstandigheden en de arbeidsmarkt beïnvloeden.
In 2020 heeft een Eurofound een follow-upstudie uitgevoerd naar nieuwe vormen van werk, waarin werd gekeken op welke schaal, hoe breed en hoe vaak ze worden ingezet. In de studie werd de toenemende relevantie van dit werk voor de Europese arbeidsmarkten onderstreept.
Enkele van de gesignaleerde nieuwe trends zijn voor Eurofound blijvend voorwerp van nauwlettende studie. In 2016 richtte het onderzoek zich vooral op de mogelijke wederzijdse voordelen van strategische werknemersparticipatie voor zowel de werkgever als de werknemer. In 2020 werden in een studie naar telewerken en op ICT gebaseerd mobiel werk (T/ICTM) de gevolgen van deze regelingen voor de werkgelegenheid en de arbeidsomstandigheden geanalyseerd.
